معدن و صنایع وابسته به آن می ‌ توانند نقش ویژه ‌ ای در تولید ناخالص داخلی و رشد اقتصادی داشته باشند، اما سرانه مصرف این محصولات در داخل کشور محدود است؛ بنابراین تداوم حضور صنایع معدنی وابسته به حضور در بازارهای جهانی است. در همین حال کاهش صادرات نفت کشور بر اهمیت فروش محصولات بخش معدن و صنایع معدنی در بازار جهانی افزوده است. باوجود اهمیت یادشده، اتخاذ و اجرای سیاست ‌ های اشتباه ازسوی سیاست ‌ گذاران ادامه دارد و موانع داخلی در مسیر صادرات این محصولات وضع می ‌ شود. دولت نقش اصلی را در سیاست ‌ گذاری ‌ های تولیدی و صنعتی بر عهده دارد؛ بنابراین برای ارتقای صادرات اصلاح سیاست ‌ های مسئولان ضروری به ‌ نظر می ‌ رسد.

کیفیت و قیمت، اصولی برای توسعه صادرات

هوشنگ گودرزی، رئیس سندیکای صنایع آلومینیوم ایران در گفت ‌ وگو با صمت در ارزیابی جایگاه و اهمیت صادرات و نقش آن در توسعه عملکرد صنایع گفت: فروش یک محصول در بازارهای جهانی مزیت ‌ های متعددی دارد؛ ازجمله آنکه زمینه ارتقای کیفیت محصولات مختلف را فراهم می ‌ کند. برای آنکه محصولی در بازار جهانی خریدار داشته باشد باید متناسب با استانداردهای روز دنیا تولید شود؛ بر همین اساس نیز انتظار می ‌ رود همواره بخشی از تولید به صادرات اختصاص یابد. این فعال صنعت آلومینیوم در ادامه تامین نیاز ارزی را از دیگر دلایل اهمیت صادرات دانست و افزود: فروش محصولات صنایع معدنی در بازار جهانی به ‌ ویژه در سال ‌ های اخیر که تحت تاثیر شرایط تحریمی، کشور با کمبود ارز روبه ‌ رو شده، بیش از پیش اهمیت یافته است.

وی در ادامه خاطرنشان کرد: تمامی صنایع اعم از بالادستی و پایین ‌ دستی، بخشی از نیازهای خود به مواد اولیه، قطعات، تجهیزات و... را از طریق واردات تامین می ‌ کنند و صادرات تامین نیاز این واحدها به ارز و سپس خرید مواد اولیه، قطعات و تجهیزات یدکی را تسهیل خواهد کرد.

این فعال صنعت آلومینیوم گفت: صنایع پایین ‌ دستی آلومینیوم کشور از ظرفیت چندان بالایی برخوردار نیستند، این در حالی است که پایین بودن ظرفیت تولید زمینه افزایش بهای تمام ‌ شده را فراهم می ‌ کند؛ در واقع در دنیای کنونی احداث واحدهایی با ظرفیت بالای تولید به ‌ عنوان راهکاری برای ارتقای بهره ‌ وری مورد استفاده قرار می ‌ گیرد. در چنین شرایطی فروش صادراتی به ‌ منزله بهره ‌ گرفتن از ظرفیت مازاد بر نیاز داخلی خواهد بود. در نتیجه پیشنهاد می ‌ شود از یک ‌ سو ظرفیت تولید صنایع آلومینیومی افزایش یابد و از سوی دیگر راهکارهایی برای ارتقای فروش این محصولات در بازار جهانی اندیشیده شود.

رئیس سندیکای صنایع آلومینیوم گفت: باوجود محدودیت ‌ هایی که در روند فروش محصولات آلومینیومی در بازار جهانی وجود دارد، فروش شمش آلومینیوم تولید شده در کشور در بازارهای جهانی رونق دارد. البته بخشی از این صادرات با هدف تامین مواد اولیه یعنی بوکسیت و پودر آلومینا انجام می ‌ شود. با این وجود توسعه صادرات شمش آلومینیوم به ‌ منزله خام ‌ فروشی است و باید راهکاری برای ارتقای ارزش ‌ آفرینی در این زنجیره و فروش محصولات نهایی آلومینیومی پیدا شود.

گودرزی در پایان تاکید کرد: ارتقای صادرات در صنایع پایین ‌ دستی به مهارت نیاز دارد و نداشتن تخصص در زمینه ورود یک محصول به بازار جهانی از مهم ‌ ترین دلایل موفق نبودن صنعتگران در این بخش محسوب می ‌ شود. فعالان صنعت آلومینیوم در کشور ما نمی ‌ دانند چگونه وارد بازار جهانی شوند و در همین حال از روند بازاریابی خارجی آگاه نیستند. شاید به همین دلیل در طول این سال ‌ ها در این زمینه موفق نبوده ‌ ایم؛ بنابراین احداث مجموعه ‌ هایی که در حوزه صادرات تخصص داشته باشند، ضرورتی اساسی برای ارتقای فروش این محصولات در بازار جهانی است.

اقبال بازار جهانی نسبت به فولاد ایران

مرتضی یزدخواستی، فعال صنعت فولاد در گفت ‌ وگو با صمت تاکید کرد: فولاد در رده صنایع مهم و استراتژیک کشور قرار دارد و تولید آن به ‌ عنوان یکی از معیارهای توسعه ‌ یافتگی کشورها ارزیابی می ‌ شود. تولید فولاد در کشور ما برپایه بهره ‌ مندی از ظرفیت ‌ های غنی معدنی به ‌ ویژه سنگ ‌ آهن و انرژی شکل گرفته است. این صنعت همچنین از ظرفیت ویژه ‌ ای برای ارزآوری برخوردار است که از دو منظر موردتوجه قرار دارد؛ نخست آنکه بخشی از نیازهای ارزی کشور را تامین خواهد کرد و دیگر اینکه واحدهای فعال در بخش فولاد می ‌ توانند با تکیه بر همین ارز صادراتی، قطعات، مواد اولیه و سایر نیازهای وارداتی خود را تامین کنند. این فعال صنعت فولاد گفت: در سایه ارتباطات خوب ایران با سایر کشورها، بازارهای هدف صادراتی ما گسترش خواهد یافت و کشف بازارهای جدید صادراتی نیز امکانی برای رشد و توسعه تولید فراهم می ‌ کند. این در حالی است که در طول این سال ‌ ها آن ‌ طور که باید و انتظار می ‌ رفت سرمایه خارجی به کشور جذب نشد.

وی افزود: صنایع فولاد کشور در طول سال ‌ های گذشته باوجود تمام محدودیت ‌ هایی که به ‌ دلایل مختلف ازجمله تحریم در مسیر فعالیت صنایع وجود داشته، توانسته ‌ اند در مسیر توسعه گام بردارند؛ تا جایی که صنعت فولاد ایران در سطح جهانی شناخته شده است. علاوه بر این بازارهای خوبی برای فروش محصولات فولادی ایرانی در سطح دنیا وجود دارد و تلاش شده صادرات و فروش بین ‌ المللی با ارزش ‌ آفرینی همراه باشد. این فعال صنعت فولاد در ادامه پرهیز از خام ‌ فروشی را ضرورتی در مسیر صادرات فولاد دانست و گفت: صادرات محصولاتی با ارزش افزوده بالا باید در اولویت قرار گیرد؛ به ‌ علاوه آنکه فروش خارجی نباید به ‌ گونه ‌ ای باشد که تولیدکنندگان در تامین مواد اولیه موردنیاز خود برای تولید درمانده شوند. تداوم تولید در صنعت فولاد مستلزم تامین مواد اولیه از حلقه ‌ های ابتدایی این زنجیره شامل سنگ آهن، گندله، کنسانتره و آهن اسفنجی است؛ بنابراین انتظار می ‌ رود اولویت به تامین نیاز داخلی اختصاص یابد. یزدخواستی گفت: در طول سال ‌ های گذشته حجم قابل ‌ توجهی از گندله یا سنگ آهن و... از کشور صادر شده و هر بار فعالان زنجیره فولاد و تولیدکنندگان در حلقه ‌ های میانی و انتهایی با چالش جدی و کمبود مواد اولیه روبه ‌ رو شده ‌ اند؛ بنابراین انتظار می ‌ رود سیاست ‌ های صادراتی ازسوی ایمیدرو و وزارت صنعت، معدن و تجارت به ‌ عنوان متولیان اصلی این بخش با شناسایی کامل ظرفیت ‌ های کشور تدوین شود. در ادامه نیز باتوجه به نیازهای کشور و طرح ‌ های توسعه تولیدی در این زنجیره، برنامه ‌ ریزی شود. یزدخواستی درباره استقبال بازار جهانی از فولاد ایران گفت: فولاد تولیدشده در کشور عموما کیفیت بالا و قابل ‌ توجهی دارد و با نرخ مناسبی نیز در بازار جهانی عرضه می ‌ شود؛ بنابراین در بازار جهانی خواهان زیادی دارد. البته باتوجه به شرایط تحریمی، صادرات فولاد ایران به کشورهای اروپایی دشوار شده، اما قبل از تحریم فولاد ایران به برخی کشورهای اروپایی نیز صادر می ‌ شد. در واقع فولادسازان بزرگ ما توانایی پاس کردن استانداردهای این کشورها را داشتند. حال باتوجه به چالش ‌ هایی که پیش ‌ تر از آنها یاد شد، بخش قابل ‌ توجهی از فولاد ایران به چین یا کشورهای همسایه ارسال می ‌ شود.

سخن پایانی

صادرات محصولات مختلف از کشور ما از جنبه ‌ های مختلفی تهدید می ‌ شود.

از یک ‌ سو تحریم ‌ ها و محدودیت ‌ های بین ‌ المللی حضور تولیدات ایرانی در بازار بین ‌ المللی را دشوار می ‌ کند و از سوی دیگر، قوانین و مقررات داخلی هر روز چالشی جدید برای تولیدکنندگان رقم می ‌ زند.

در واقع قوانین و مقررات خلق ‌ الساعه سنگی بزرگ در مسیر صادرکنندگان می ‌ اندازد. حال چنانچه توسعه صادرات واقعا جزو اولویت ‌ های دولت باشد باید مسیر صادرات تسهیل و تقویت شود.