فیلترینگ، بازنده یک نبرد ناعادلانه
به‌گفته کارشناسان، اکنون در عصر انقلاب چهارم به‌سر می‌بریم؛ انقلابی که تنها مشخصه بارز آن صفر و یک های رایانه‌ای و فیبرهای نوری هستند که اینترنت را برای بشر به‌ارمغان آورده است.
به گفته کارشناسان، اکنون در عصر انقلاب چهارم به سر می بریم؛ انقلابی که تنها مشخصه بارز آن صفر و یک های رایانه ای و فیبرهای نوری هستند که اینترنت را برای بشر به ارمغان آورده است. نکته مهم در انقلاب های پیشین این بود که اینترنت ابزاری فراگیر نبوده، به همین دلیل آگاهی عموم مردم از توسعه و پیشرفت صنعت کم بود و به همان میزان، مردم مجبور به تحمل آسیب های اجتماعی در مراحل اولیه انقلاب های پیشین می شدند، اما امروز با توسعه فناوری اطلاعات و تبدیل شدن آن به یک رکن در زندگی مردم، آگاهی هم به همین نسبت افزایش پیدا کرده است، در واقع با ورود موج فناوری با پیش آگاهی می توان خودتقویتی، خودآمادگی و خودبرنامه ریزی کنیم. حال باوجود این قدرت عظیم که پشت شبکه های وب نهفته است، آیا می توان روندهای حاکم بر آن را تحت سلطه در آورد؟ صمت در این گزارش به بررسی اهمیت رفع فیلترینگ و آزادی مردم در استفاده از فضای مجازی پرداخته است.
موازی کاری و آسیب به زیرساخت های اصلی سایبری
همان گونه که زهر و پادزهر در دنیای پزشکی مسئله اصلی پزشکان در روند دستیابی به سلامتی بیمار است، امنیت سایبری در دنیای فناوری اطلاعات هم مهم ترین موضوعی است که در سطوح بین المللی اهمیت چندبرابری دارد. در کل، امنیت واژه ای است که گستردگی معنایی زیادی دارد و نظرات گوناگونی هم درباره آن ارائه شده، شاید به همین دلیل است که در عرصه امنیت سایبری، چند سالی موازی کاری های بسیاری از سوی نهادها و سازمان های کشور مشاهده می شود؛ در واقع یکی از مشکلات مطرح شده در شورای عالی فضای مجازی، خلأ قوانین کارآمد و مدون در افزایش امنیت سایبری کشور است؛ بیشتر کارشناسان در عرصه فناوری اطلاعات معتقدند، وجود این نوع موازی کاری های سازمانی است که باعث شده آسیب جدی به زیرساخت های اصلی سایبری کشور وارد شود و همین امر سبب شده در سال های متمادی شاهد حملات سنگین هکرها در فضای سایبری کشور باشیم. گفتنی است، بسیاری از این حملات در بایکوت خبری قرار دارد و در بستری غیرمجاز خبررسانی می شود. به گفته کارشناسان، از مضرات موازی کاری های فراوان در کشور این است که هیچ نهادی مسئولیت این حملات را برعهده نمی گیرد. چندی پیش این موضوع مطرح شد که شورای عالی فضای مجازی مسئول امنیت سایبری کشور باشد، اما خلأ قانونی زیاد در این امر، سبب شده است که هنوز تصمیم جدی برای این امر گرفته نشود. شاید یکی از راه های نظام مند کردن مباحث مربوط به امنیت سایبری، ایجاد یک کمیسیون تخصصی در مجلس شورای اسلامی است؛ اما باوجود پیشنهادهای ارائه شده متاسفانه هیچ گاه مورداقبال قرار نگرفته است. حال اگر فکری به حال شرایط امنیت سایبری کشور نشود، تصمیم گیرانی که خواهان اشاعه اطلاعات در بستر مجازی باشند، محکوم به شکست هستند.
مردم را آزادتر بگذاریم
به گفته سجاد عابدی، رئیس مرکز مطالعات امنیت سایبری کشور، اینکه ما همه اطلاعات را محرمانه تلقی کنیم، حاصلی جز بی اعتمادی مردم به بار نمی آورد و نباید سیاست های شکست خورده پیشین را اعمال کنیم.
به عبارت دیگر، باید اجازه داده شود مردم به اطلاعاتی که می خواهند دسترسی داشته باشند، چرا که اگر میزان دسترسی کم شود، آنها راه حل های دیگری نظیر استفاده از فیلترشکن یا تعویض آی پی را اتخاذ می کنند و در نهایت اطلاعات موردنظر را کسب می کنند. ناگفته نماند که فرآیند فیلترینگ در کشور ما به هدف خود نرسیده، بلکه موجب کاهش سرعت اینترنت و افزایش چندبرابری هزینه ها هم شده است، بنابراین بهتر است مردم را در دسترسی به اطلاعات آزادتر بگذاریم.
وی در گفت وگو با صمت ضمن اشاره به غیرقابل توجیه بودن اتفاقات رخ داده پس از وقوع یک حمله سایبری در کشور گفت: عدم مدیریت شبکه پس از حملات سایبری، از سوی افرادی که مسئولیت آن را برعهده دارند؛ رخدادی غیرمعمول در جهان است، در واقع افرادی که بر سر چنین مسئولیتی گذاشته می شوند، نمی دانند که باید چه کار کنند و این توجیه ناپذیر است.
استفاده از پلتفرم های خارجی در بستری امن
عابدی عنوان کرد: متاسفانه نهادی در کشور متولی حملات سایبری نیست و موازی کاری های سازمانی، معضلات عدیده ای در بحث افزایش امنیت سایبری به وجود آورده است. وی بااشاره به اینکه تمامی ابزارهایی که به اینترنت متصل می شود و برمبنای تمامی شبکه های اینترنتی کار می کند؛ اعم از تبلت، موبایل، لپ تاپ و گوشی همراه در معرض حملات سایبری قرار دارد، گفت: باتوجه به شرایط ژئوپلتیکی و موقعیت جغرافیایی کشورمان، امکان استفاده از پلتفرم های خارجی در بستری امن کاری دشوار است؛ این موضوع بارها مطرح شده، اما متاسفانه متولیان امر، مسئولیت آن را برعهده نمی گیرند. به اعتقاد من، شرایط جغرافیایی کشورمان به گونه ای است که باید فضای سایبری به ویژه پلتفرم های ارتباطی در یک بستر بومی سازی شده ایجاد شوند.
عابدی گفت: برای توسعه امنیت فضای سایبری باید موازی کاری ها را حذف و مرکزی را به عنوان متولی اصلی ایجاد کنیم؛ مرکزی که خدمات امنیتی را به نهادهای مربوطه اعم از سازمان ها، نهادها و وزارتخانه ها ارائه دهد. این مرکز باید وظیفه مدیریت، پیکربندی تنظیمات، ارزیابی آسیب ها و بحث های قانونی پاسخگویی به حوادث را برعهده گیرد، همچنین تضمین تداوم کسب وکار که یک امر حاشیه ای است هم، باید برعهده این مرکز باشد.
عابدی درباره اهدافی که در کشور ما براساس آن حملات سایبری انجام می گیرد، گفت: دسترسی به اطلاعات، ردیابی آن، سرقت داده ها، ایجاد اختلال در سرویس های ارائه شده و تغییر تنظیمات شبکه از اهداف حملات سایبری در کشور است.
وی افزود: به طورمعمول بعد از حمله به یک شبکه کامپیوتری، کارشناسان تلاش می کنند حفره امنیتی موردحمله را شناسایی کنند؛ اما به شکل معمول حمله کننده در حملات بعدی به دنبال رخنه های دیگری می گردد؛ این یعنی حفره های زیادی وجود دارد که همواره هکرها می توانند ورود کنند و اطلاعات را بدزدند و مسئله اصلی این است که ما نتوانسته ایم این حفره ها را پر کنیم؛ علاوه بر آن، هیچ اصول مکتوبی هم نداریم که براساس آن امنیت سایبری را در کشور تقویت کنیم. نبود این اصول، باعث می شود که کشور ضربات سنگینی را در امنیت سایبری متحمل شود.
روند افزایشی حملات سایبری
وی روند حملات سایبری در کشور را افزایشی دانست و گفت: از یک دهه گذشته تاکنون روزانه بالغ بر ۱۰ هزار حمله سایبری در کشور گزارش شده که بی شک حملات انجام گرفته، رقم بالاتری را به خود اختصاص می داده که بخش زیادی از آن ناشی از عوامل انسانی بوده است.
گفتنی است، در سال های آتی میزان حملات سایبری روند افزایشی داشته است. حال اگر برای این میزان از حملات سایبری فکری نشود، بی شک باید منتظر از دست رفتن حاکمیت اصلی و مقتدر در بحث فضای مجازی باشیم.
عابدی همچنین بااشاره به اهمیت ایجاد سازمانی برای رسیدگی به شکایات مردمی در باب امنیت سایبری گفت: قوه قضائیه مرکزی برای رسیدگی به شکایات مردمی درباره امنیت سایبری ایجاد کرده، اما طولانی بودن روند رسیدگی به پرونده ها که در برخی موارد، چند سال هم به طول انجامیده است، باعث شده در عمل مردم با مشکلات عدیده ای در بحث رسیدگی به شکایات خود مواجه شوند، در واقع تعدد زیاد پرونده ها و نیروی انسانی ناکافی، دلیل اصلی طولانی شدن روند رسیدگی به شکایات است.
جامعه امن در گرو اخلاق مداری در فناوری
حمید بهنگار، مدیرعامل یک شرکت دانش بنیان و رئیس کمیته اسکادا بااشاره به اهمیت اخلاق در فناوری گفت: موضوع اخلاق در فناوری آنجایی خود را نشان می دهد که همزمان با توسعه فناوری های نوظهور موردتوجه قرار بگیرد. بیشتر جامعه شناسان معتقدند رشد فناوری به منظور رسیدن به جامعه ای امن باید با اخلاق مداری همراه باشد، برای مثال، در بحث حریم خصوصی باید مشخص شود که افراد به چه میزان از اطلاعات می توانند دسترسی داشته باشند و چه میزانی به دولت و سایرین اختصاص دارد؛ اگر این موضوعات به درستی پایه گذاری شود؛ آن آسیب هایی که متصور می شویم، رخ نمی دهد و اتفاقاتی نظیر فیلترینگ و آسیب هایش در کشور کمتر به وجود می آید، اما در صورت نبود چنین روندی این تحولات از کنترل خارج
می شود. در کل، اینها مسائلی است که باید به صورت چندجانبه و از منظر دین، اخلاق، فلسفه، دانش و روانشناسی به آن پرداخته شود.
راهی جز همسویی با فناوری نداریم
به گفته بهنگار، همواره راه های مطمئنی برای رفع نگرانی ها درباره اشاعه گسترده اطلاعات چه فردی و چه سازمانی وجود دارد، اما می توان نسبت به آینده دید بهتری داشت؛ چرا که ما روز به روز به دنیایی نزدیک می شویم که بسیاری از کارهای غیرضروری بشر مرتفع و بسیاری از دغدغه ها، بیماری ها، معضلات و مسائلی که امروز موجب معضلات و حتی مرگ ومیر است، حل می شود و کمتر شاهد پاندمی های رخ داده خواهیم بود. بی شک فناوری مسیر خود را طی می کند و انسان خواه ناخواه با آن همسو می شود.
در این شرایط است که تاب آوری بشر در مقابل مشکلات بیشتر می شود و آینده ای به سمت فضا، هوای پاک و دنیای آزادتر همراه با عدالت فردی و اجتماعی رقم
می خورد.
وی افزود: توزیع عدالت محور منابع، رویکرد مثبت ماجرا است که در نتیجه توسعه همه جانبه اینترنت اشیا را می توان انتظار داشت که البته نیازمند یک مدیریت جامع و کامل است. گفتنی است، از آنجایی که حرکت در مسیر فناوری مانند راه رفتن روی یک شمشیر دولبه است، اگر ما درست رفتار کنیم، می توانیم به بهترین نحو ممکن از آن بهره مند شویم و اگر در تلاش برای نادیده انگاشتن آن باشیم، باید زیان و آسیب های این اغماض را هم متحمل شویم.
به جای فیلترینگ، از توان رسانه بهره بگیریم
قادر باستانی، جامعه شناس معتقد است در دنیای امروز، جامعه ای موفق است که به جای منع، محدودیت و فیلترینگ، مخاطبان رسانه ها را از طریق بالا بردن سواد رسانه ای، توانمند می کند و از توان بالای رسانه های جدید،به ویژه گوشی های هوشمند و پیام رسان هایی مثل تلگرام، در راستای رفع نیازهای توسعه ای استفاده می برد. در این صورت است که جامعه به سمت مصونیت پیش می رود. راه برخورد علمی با پدیده های جدید، مسدودسازی نیست. بپذیریم که فناوری جدید، انسان را در برابر خود مجبور به تسلیم می کند. فناوری ارتباطی، ذات انکارناشدنی دارد و دائم در حال گسترش است و لازم است، دست از تکرار اشتباهات گذشته برداریم. وی چندی پیش در یادداشتی در عطنا، رسانه خبری تحلیلی دانشگاه علامه طباطبایی متذکر شد: فشارهایی که به خاطر رفع فیلترینگ به دولت وارد می شود، دور از عقل سلیم است، ضمن اینکه آحاد جامعه را نسبت به کسانی که چنین مواضعی می گیرند، بدبین می کند و باعث افزایش شکاف اجتماعی و تعمیق اختلافات و درگیری های سیاسی می شود. در این وضعیت، بازیگران عرصه اجتماعی در اتاق شیشه ای قرار می گیرند و رفتار و کنش شان، از چشم شهروندان دور نمی ماند. دنیای امروز دنیای پاسخگویی است و هرکس با ایجاد محدودیت، در پی فرار از این موضوع باشد، با فناوری های جدید، راه به جایی نخواهد برد،پس قدر چنین فضای شفافی را بدانیم.
سخن پایانی
نظارت های گاه و بی گاه در عرصه امنیت سایبری امر غیرمنطقی است که به نبود قانون گذاری و نظارت دقیق برمی گردد. باتوجه به آنچه گفته شد، می توان این گونه نتیجه گرفت که باید سازمان مدافع حقوق مردم در حوزه سایبری ایجاد شود تا مردم بتوانند شکایت های خود را پیگیری کنند. همچنین وقت آن رسیده است که تصمیم گیران وزارتخانه ای نسبت به دسترسی مردم به اپلیکیشن ها و اطلاعاتی که می خواهند دریافت کنند، تجدیدنظر کنند؛ چرا که در عمل فیلترینگ گسترده در کشور ما یک فرآیند شکست خورده است. از آنجایی که فناورانی همواره راه خود را در پیش گرفته و تاکنون بشر توان مقابله با پیشرفت آن را نداشته است، هر مانعی در مقابل فناوری محکوم به شکست خواهد بود، بنابراین سازکارهایی نظیر فیلترینگ بسان نبردی است که برنده و بازنده آن از پیش مشخص شده است. واقعیت آن است که ما بپذیریم با جامعه ای گشوده نسبت به گذشته مواجهیم. از اساس خود فناوری به سمت کنترل ناپذیری پیش می رود و دیگر نمی شود جامعه را در دریافت اطلاعات محدود کرد و منع فیزیکی نه تنها راهگشا نیست، بلکه باعث توانمندی مخاطبان عام می شود.
