نخستین اقدام ضدرقابتی شرکت آمازون در حوزه تجارت دیجیتال را می‌توان استفاده از حق ثبت اختراع برای ایجاد انحصار در حوزه فروشگاه‌های اینترنتی در سال ۱۹۹۹، دانست. به‌زعم بسیاری از کارشناسان، این اقدام بدوی جف بزوس در راستای تلاش شرکت آمازون برای محدود ساختن توسعه تجارت الکترونیک صورت گرفته است.

صنعت چاپ و نشر، نخستین قربانی آمازون

نمایندگان بخش انتشارات شرکت آمازون در مارس سال ۲۰۰۸، طی تماس با شرکت‌های انتشاراتی که محصولات خود را روی آمازون قرار داده بودند به آنها اعلام کردند سایت آمازون از تاریخ یادشده فقط کتاب‌هایی را برای فروش ارائه می‌دهد که امتیاز چاپ محدودشان در اختیار شرکت آمازون قرار گرفته باشد.

این شرکت با این اقدام موفق شد انحصار بخش عمده‌ای از صنعت چاپ و نشر ایالات متحده را در اختیار گیرد. علاوه بر این، شرکت آمازون انگلیس در سال ۲۰۰۸، با استفاده از قدرت تجاری خود، اقدام به ممانعت از فروش مستقیم کتاب با تخفیف ویژه توسط ناشران در وب‌سایت‌های خودشان کرد.

استدلال مدیران آمازون در آن مقطع این بود که به‌منظور تامین منافع حاصل از خرده‌فروشی، قیمت‌گذاری کتاب‌ها و پرداخت پول فروش محصولات ناشران در وب‌سایت آمازون، باید برمبنای قیمت‌های حراجی منتشر شده در وبگاه موسسات چاپی انجام شود. این اقدام در عمل به تحریم برخی موسسات شاخص انتشاراتی بریتانیا ازسوی شرکت آمازون ختم شد.

انحصار در صنعت رسانه

شرکت آمازون در تاریخ اول اکتبر سال ۲۰۱۵ اعلام کرد فروش محصولات اپل و گوگل‌ کروم کست تی.وی روی پلتفرم این شرکت، ممنوع است و همه محصولات موجود این دو شرکت تا تاریخ ۲۹ اکتبر از روی وب‌سایت حذف می‌شوند. شرکت آمازون در پاسخ به انتقادات مطرح شده در زمینه این اقدام، تصریح کرد محصولات دو شرکت یادشده از اکوسیستم مولتی‌مدیای اختصاصی شرکت آمازون، موسوم به پرایم ویدئو، پشتیبانی نمی‌کنند و هدف از این سیاست، جلوگیری از سردرگمی مشتریان است. با این وجود، بسیاری از کارشناسان معتقدند این اقدام در راستای حذف رقبای محصولات تلویزیونی آمازون صورت گرفته است.

آمازون به‌عمد از ارائه خدمات سرویس‌های استریم خود به دو شرکت یادشده امتناع کرده و عدم پشتیبانی پلتفرم خود از محصولات آنها را بهانه‌ای برای ممنوعیت فروش آنها قرار داده است. آمازون به‌واسطه قدرت اقتصادی و فراگیری بیش از حد، توان شکستن قیمت‌های عرضه محصول در بنگاه‌های اقتصادی کوچک را دارد و همین امر تا امروز سبب تعطیلی بسیاری از واحدهای کوچک صنفی در شهرهای کوچک اقصی نقاط ایالات متحده شده است. از سوی دیگر، هیچ تاجری نمی‌تواند موجودی انبار خود را پیش از آمازون به‌طور کامل بفروشد. این امر سبب شکل‌گیری تدریجی انحصار مطلق آمازون در حوزه محصول و نرخ شده است.

از فرار مالیاتی تا سیاست‌های ضدمحیط‌زیستی

مؤسسه «Fair Tax Mark»، از سازمان‌های غیرانتفاعی فعال در زمینه امور مالیاتی، طی تحقیقات گسترده به بررسی عملکرد مالیاتی آمازون در چین، آلمان، لهستان، کره‌جنوبی، فرانسه، ژاپن، ایرلند، سنگاپور، لوکزامبورگ، ایتالیا، اسپانیا، بریتانیا، ایالات متحده امریکا و پرتغال پرداخت. این موسسه سرانجام طی گزارشی در سال ۲۰۱۹، اعلام کرد آمازون در خلال سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۸، بزرگ‌ترین شرکت متخلف در زمینه فرار مالیاتی بوده است.

کارمندان دفتر آمازون در شهر سیاتل، در سپتامبر ۲۰۱۹، تظاهراتی را تحت عنوان «کارکنان آمازون برای عدالت اقلیمی» سازماندهی کردند و به اعتراض در زمینه سیاست‌های زیست‌محیطی آمازون پرداختند. تجمع‌کنندگان در اعتراضات خود، خواستار آن شدند که آمازون تا سال ۲۰۳۰، تولید و انتشار گازهای گلخانه‌ای را به صفر برساند. قطع ارتباط آمازون با شرکت‌های حوزه نفت و گاز و توقف کمک مالی به گروه‌های منکر تغییرات آب و هوایی از دیگر مطالبات این تجمع محسوب می‌شود.

در همین زمینه سال گذشته فعالان تغییرات آب‌وهوایی در فرانسه نسبت به گسترش فعالیت‌های آمازون در این کشور اعتراض کردند. آنان به نشانه اعتراض جعبه‌های ارسال بسته‌های آمازون را جلوی ساختمان وزارت اقتصاد این کشور تلنبار کردند. معترضان عنوان می‌کردند آمازون علاوه بر نابودی فرصت‌های شغلی در فرانسه به آب و هوا نیز خسارت می‌زند.

این شرکت تاکنون چند انبار در فرانسه ساخته و تصمیم دارد سازه‌های بیشتری را نیز بسازد. معترضان معتقد بودند این خرده‌فروشی آنلاین امریکایی عامل اصلی تغییر کاربری زمین‌های کشاورزی است، این فرآیند به‌میزان قابل‌توجهی به تغییرات آب‌وهوایی و از بین رفتن تنوع محیط‌زیست دامن می‌زند.

نقض قوانین ضدانحصار و حریم خصوصی در اروپا

کمیسیون اروپا در ژوئن سال ۲۰۱۵، تحقیقاتی را در زمینه فعالیت آمازون در قاره سبز کلید زد. ماموران تحقیق در جریان بازرسی خود، متوجه بندهایی در متن قراردادهای توزیع کتاب الکترونیک میان آمازون و ناشران شدند که به‌طور بالقوه، قوانین ضد انحصار اتحادیه اروپا را با دشوار کردن رقابت سایر پلتفرم‌های عرضه کتاب‌های دیجیتال، نقض می‌کرد. این تحقیقات تا سال ۲۰۱۷ به طول انجامید و سرانجام در ماه مه ‌سال یادشده آمازون ملزم به استفاده نکردن از بندهای یادشده در متن قرارداد شد. حدود ۲ سال بعد در ژوئیه سال ۲۰۱۹ و نوامبر ۲۰۲۰ کمیسیون اروپا دو پرونده را در زمینه استفاده آمازون از اطلاعات و داده‌های جمع‌آوری شده فروشندگان و کاربران در راستای رقابت ناعادلانه با رقبا و بهره‌برداری از آنها به نفع خود، باز کرد. این بخش از پرونده آمازون جنبه انحصارگرا و ضدرقابت دارد. این تحقیقات بخش دیگری نیز داشت که بیشتر معطوف به موضوعات حریم شخصی بود. در ژوئیه سال ۲۰۲۱ کمیسیون ملی حفاظت از داده لوکزامبورگ، آمازون را به‌دلیل نقض مقررات حریم خصوصی اتحادیه اروپا و سوءاستفاده از داده‌های شخصی کاربران خود به پرداخت ۸۸۶.۶ میلیون دلار محکوم کرد.

آمازون و تداوم فعالیت در آینده

بدون شک مجموعه اقدامات غیرقانونی و رسوایی‌های شرکت آمازون در زمینه انحصارگرایی تجاری، حفظ حریم خصوصی کاربران و مشکلات زیست‌محیطی، فراموش نخواهد شد. از سوی دیگر، عملکرد این شرکت در سال‌های اخیر، نشان می‌دهد مدیران این شرکت تمایل چندانی به تغییر این روند ندارند. با جدی شدن موضوع مبارزه با انحصارگرایی شرکت‌های فناوری در کنگره ایالات متحده، به‌نظر می‌رسد آمازون و دیگر شرکت‌های بزرگ فناوری، روزهای سختی را در پیش خواهند داشت. بسیاری از دولت‌های جهان در سال‌های اخیر به لزوم مقابله با قدرت رو به رشد شرکت‌های فناوری پی برده‌اند؛ از همین رو جوامعی چون ایالات متحده امریکا و اعضای اتحادیه اروپا، درصدد مبارزه با انحصار شرکت‌های فناوری برآمده‌اند. آمازون نیز به‌عنوان بزرگ‌ترین فروشگاه اینترنتی جهان، از این قاعده مستثنا نیست. براساس آخرین آمارها درآمد آمازون در سال ۲۰۲۰ به ۳۸۶ میلیارد دلار رسیده است.