تمایز اصلی انسان ‌ ها و نیز سازمان ‌ ها «مزیت معنوی» است. این مهم بر مبنای مدل ‌ های ذهنی افراد و در بستر فناوری ‌ های مرتبط با آن شکل می ‌ گیرد و به تعالی می ‌ رسد. عده ‌ ای از اندیشمندان حوزه فناوری اعم از مهندسی و مدیریت فناوری، فناوری ‌ ها را به دو دسته «فناوری سخت» و «فناوری نرم» تقسیم می ‌ کنند. آنها علم را از جنس دانایی، عرفان را از جنس دارایی و فناوری را از جنس توانایی می ‌ دانند؛ به بیانی دیگر، فناوری را می ‌ توان با عبارت «توانایی تبدیل ورودی معین به خروجی مطلوب» یا «توانایی کسب خروجی مطلوب از ورودی معین» تعریف کرد. حال اگر در تعاریف یادشده، ورودی موردنظر فاقد «اراده و هوشمندی» باشد؛ مانند مواد اولیه، تجهیزات، سلول و... می ‌ توان از آن فناوری به فناوری سخت تعبیر کرد. اما چنانچه ورودی در تعریف فناوری دارای «اراده یا هوشمندی» باشد (مانند فرد، شرکت، سازمان، نهاد و...) می ‌ توان از آن فناوری به فناوری نرم تعبیر کرد. در فناوری سخت به ‌ طور معمول، محصول فناورانه مانند تجهیزات، دارو و مواد پیشرفته و... قابل لمس است، اما در مقابل، فناوری نرم، محصولات فناورانه غیرقابل لمس است. توانایی ‌ هایی مانند واکاوی شخصیت افراد با استفاده از داده ‌ کاوی و متن ‌ کاوی شبکه ‌ های اجتماعی، تعیین حوزه ‌ های علاقه ‌ مندی افراد با استفاده از موتورهای جست ‌ وجو، طراحی سازکارهای خودکنترلی پیشگیری از جرم یا تخلف، جلب اعتماد دیگران برای دستیابی به هدف، توانایی ترویج شایعه در سطح وسیع، توانایی ایجاد انگیزش در مدیران برای موفقیت سازمان، جنگ روانی، لابی و مانند آن، نمونه ‌ هایی از فناوری نرم هستند که شاید به ‌ طور طبیعی در فرآیندهای تولید، انتقال، توسعه، انتشار و تجاری ‌ سازی فناوری ‌ های سخت و مسائل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه مورداستفاده قرار می ‌ گیرند، اما به ‌ طور طبیعی مبنای دانشی این ‌ گونه فناوری ‌ ها به ‌ صورت ضمنی در ذهن افراد قرار دارد و استخراج، تدوین، تعمیم و تطبیق آن با مسائل موجود و مشکلات روز جامعه ضروری است؛ بنابراین فناوری نرم یک پارادایم فناورانه نوین است که نگرش ما را نسبت ‌ به فضای مدیریت، کارآفرینی، تجارت، امنیت، دفاع، صنعت، آموزش، پژوهش و سایر موضوعات تغییر داده است. بی ‌ هیچ مداهنه ‌ ای، جهان حال و آینده، جهان فرهنگی و به تعبیری جهان نرم است و قدرت حقیقی کشورها در سایه قدرت نرم برآمده از برتری در رقابت ‌ های فرهنگی در بستر صنعت فرهنگی است. گفتنی است سیستم ‌ های دانشی کاربردی و نشأت گرفته از علوم انسانی ـ اجتماعی، دانش و علوم غیرمادی که هدف ‌ شان حل مشکلات عملی بشر باشد، فناوری نرم نامیده می ‌ شود. فناوری نرم مفهوم جدیدی نیست. هزاران سال است که انسان در حال ایجاد و توسعه فناوری نرم و بهره ‌ برداری از آن بوده است. اما به ‌ دلیل تاثیرات عظیم صنعتی شدن و دستاوردهای چشمگیر علوم و فناوری طبیعی، فناوری نرم تحت پوشش فناوری سخت قرار داشته و به ‌ عنوان گونه ‌ ای از فناوری، به ‌ ندرت به ‌ طور آگاهانه توسعه یافته است. به ‌ تازگی رفتار بسیاری از مردم به ‌ عنوان مصرف ‌ کنندگان با تاکیدی تازه بر مصرف روحی مطرح شده است. برای رفع این نیاز، ارائه عظیمی از دانش فرهنگی و منابع فرهنگی در قالب محصولات فرهنگی تدوین و به بازار مصرف ارائه شده است.

شرایط ظهور و اهمیت فناوری ‌ های نرم

ـ حرکت به سمت جامعه دانشی

ـ اهمیت روزافزون تولید فکر و تحقیق و توسعه

ـ یافتن راه ‌ حل ‌ ها برای بهبود سازگاری محیط ‌ زیست و نظام اجتماعی

ـ پشتیبانی از خشنودی فکری و آرامش خیال

ـ نرم کردن بسیاری از سخت ‌ افزارها و فعالیت ‌ های سخت ‌ افزاری

ـ انسانی کردن هر چه بیشتر سخت ‌ افزار

موضوعاتی هستند که فناوری ‌ های نرم از طریق ترکیب دانش تکنیک ‌ های علوم طبیعی و علوم فرهنگی-اجتماعی به آنها می ‌ پردازد. در حالی ‌ که در فناوری نرم، بدن انسان به ‌ عنوان یک کلیت زنده با شعور، احساس، افکار و ارزش ‌ ها تلقی می ‌ شود. فناوری سخت بر این عوامل انسانی نیز تاکید می ‌ کند، اما خیلی دلواپس ظرفیت و واکنش انسان به سمت «خارج» و «ماده» است، در حالی ‌ که فناوری نرم بیشتر به فعالیت ‌ های روان ‌ شناختی بشر، مانند درک، احساس، حالت، فکر، الگوهای فکری، ارزش ‌ ها، سنت ‌ ها، عادت، شخصیت و توانمندی کنترل فعالیت ‌ های روان ‌ شناختی توجه دارد؛ بنابراین، پارامترهای اصلی فناوری نرم عوامل گوناگون روان ‌ شناختی، اجتماعی و فرهنگی هستند.