در گزارش پیش رو به این بهانه به بررسی جزییات روند افزایشی تجارت خارجی در ماه گذشته و دیدگاه دست‌اندرکاران و فعالان تجاری کشور پرداخته‌ایم که شرح آن را در ادامه می‌خوانید. با صمت همراه باشید.

براساس گزارش‌های رسمی گمرک کشور مجموع تجارت غیرنفتی کشور در مهر امسال ۱۹.۵۵۴ میلیون تن به ارزش ۹.۸۸۶ میلیارد دلار بوده که از این میزان سهم صادرات، ۱۵.۱۸۷ میلیون تن به ارزش ۵.۲۶۸ میلیون دلار بوده و نسبت به صادرات کشور در مهر سال گذشته ۸ درصد رشد داشته است. براساس گزارش‌های منتشر شده، صادرات کشور در مهر نسبت به شهریور امسال نیز با رشد ۵ درصدی در وزن و ۲۷درصدی در ارزش روبه‌رو بوده است.

همچنین براساس این گزارش، در مهر امسال ۴.۳۶۷ میلیون تن کالا به ارزش ۴.۶۱۸ میلیارد دلار از گمرکات اجرایی کشور ترخیص قطعی شده که نسبت به واردات در مهر سال ۱۳۹۹ از لحاظ وزن ۶۴ درصد و از لحاظ ارزش ۴۸ درصد رشد داشته است. البته این میزان نسبت به شهریور امسال که جهش ۲ برابری در ترخیص کالا نسبت به معدل ۵ ماه گذشته داشته است، کاهش ۱۸ درصدی در وزن و ۲۹ درصدی در ارزش را نشان می‌دهد.

عراق هدف اول بود

در این باره روح‌الله لطیفی، سخنگوی گمرک کشور در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: در میان کشورهای مقصد صادراتی ایران عراق با ۵.۸۵۲ میلیون تن کالا به ارزش ۶۴۳ میلیون دلار در رتبه اول، چین با ۲.۰۵۶ میلیون تن کالا به ارزش ۱۲۰ میلیون دلار در رتبه دوم و ترکیه با ۳.۷۸۲ میلیون تن کالا به ارزش ۳۴۷ میلیون دلار در جایگاه سوم قرار دارند. در این فهرست پس از این کشور‌ها نام کشورهایی مثل امارات متحده عربی و افغانستان دیده می‌شود.

لطیفی با اشاره به تنزل رتبه ترکیه که در گزارش صادرات شهریور نخستین مقصد صادراتی کشور بود، تاکید کرد: تغییر دیگر در این فهرست، کاهش محسوس میزان صادرات ایران به افغانستان بود که باتوجه به مسائل منطقه وقوع یافته است.

وی در ادامه درباره میزان واردات کشور در مهر نیز بیان کرد: گزارش‌های مهر ماه گمرک کشور نشان می‌دهد در این ماه ۱.۰۹۲ میلیون تن کالای خارجی از مسیر ایران عبور کرده که نسبت به مهر سال قبل ۵۲.۵ درصد رشد داشته است. سخنگوی گمرک کشور درباره افزایش تلاش‌های گمرک در ترخیص کالاها نیز خاطرنشان کرد: گمرک کشور حداکثر تلاش خود را برای تسهیل در ترخیص کالاها از گمرک انجام می‌دهد اما این نهاد یک نهاد اجرایی است و نمی‌تواند خارج از دستورالعمل‌ها در ترخیص کالاها اقدام کند و آنچه به‌عنوان رسوب کالا در گمرک مطرح است، در مراحل اداری و از طرف نهادهای ذی‌ربط دارای اشکال تشخیص داده شده است.

دلخوش به ارقام نباشیم

باتوجه به روند افزایشی تجارت در مهر پرسش این است که آیا این افزایش می‌تواند نشان‌دهنده بهبود شرایط تجارت خارجی کشور در این مدت باشد یا خیر؟!

در این باره سپهر عبدالله‌‌پور، کارشناس اقتصاد در گفت‌وگو با صمت عنوان کرد: افزایش تجارت باید به‌صورت یک روند مورد بررسی قرار گیرد و نمی‌توان در این باره به آمار نقطه به نقطه با سال گذشته چندان استناد کرد. ضمن اینکه مقایسه میزان تجارت در امسال با آمار آن در سال گذشته که به‌دلیل شرایط حاد همه‌گیری ویروس کرونا در ایران و سایر کشورها متوقف شده بود، چندان علمی به‌نظر نمی‌رسد.

عبدالله‌پور با اشاره به مثبت شدن تراز تجاری در گزارش‌های اخیر تجارت کشور خاطرنشان کرد: مثبت شدن تراز تجاری کشور و پیشی گرفتن ارزش صادرات کشور از واردات، بیش از همه تحت تاثیر افزایش نرخ جهانی کالاهای صادراتی کشور از جمله محصولات پتروشیمی، کامودیتی، فولاد و مس بوده است. از طرف دیگر ما باتوجه به نیاز به واردات کالاهای اساسی و افزایش نرخ جهانی این کالاها، در ماه‌های آینده باید هزینه‌های بیشتری را صرف واردات کنیم، به همین دلیل نمی‌توان روی ماندگاری و ثبات این تراز مثبت با قطعیت نظر داد.

این کارشناس اقتصاد در ادامه گفت: در هر صورت به‌نظر می‌رسد شرایط فعلی و افزایش تجارت علاوه بر ارزیابی ارزشی، باید از نظر وزنی نیز مورد بررسی قرار گیرد تا میزان واقعی تغییرات در این حوزه به‌دست آید. ضمن اینکه در این بررسی‌ها باید موضوع کرونا و کاهش تجارت سال گذشته مد نظر باشد تا بتوان پیش‌بینی مناسبی از روند تجارت ایران در ماه‌های آینده به‌دست آورد.

وی تصریح کرد: باتوجه به ازسرگیری گفت‌وگوها درباره برجام، روند آینده تجارت کشور تا حدود زیادی نیز به نتیجه این گفت‌وگو‌ها بستگی دارد، زیرا اگر نتیجه حاصل از این گفت‌وگوها لغو تحریم‌های بانکی و تحریم‌های موردی کالاهایی مثل پتروشیمی و فولاد باشد، می‌توان آینده روشن‌تری را برای تجارت کشور متصور بود. البته این اتفاقی است که مشخص شدن نتیجه آن نیاز به زمان دارد و نباید منتظر آثار کوتاه‌مدت آن بود.

عبدالله‌پور در پایان تک‌نرخی شدن ارز را نیز یکی از موضوعاتی دانست که می‌تواند موجب رونق تجارت کشور شود و در این زمینه گفت: جدا از همه موارد یادشده اگر موضوع ارز تک‌نرخی نیز به سرانجام مطلوبی برسد، صادرات کشور شکوفاتر خواهد شد و می‌توان به روند رو به رشد تجارت در کشور دلگرم بود.

سخن پایانی

آمارها افزایش صادرات در مهر امسال را نشان می‌دهند و تراز تجاری کشور مثبت شده است. این شاید اتفاق خوبی در حوزه تجارت کشور باشد اما اجاق این حوزه با این جرقه‌ها گرم نمی‌شود و باید در این زمینه یک جریان رو به رشد اتفاق بیفتد. اقتصاد ما که در ماه‌های کرونا آسیب جدی دیده، نیاز به ترمیم دارد تا بتوانیم تولید و تجارت را به ظرفیت‌های اسمی آن برسانیم و در سایه کاهش هزینه تمام‌شده، سودآوری واقعی را برای کشور شاهد باشیم. در کنار همه این موارد و حتی باوجود مثبت شدن دائمی تراز تجارت، ما زمانی می‌توانیم در این باره ادعایی داشته باشیم که تراز مثبت حاصل از صادرات واقعی و براساس ارزش افزوده باشد؛ نه اینکه خروج کالای خام و فله از کشور را آن هم با در نظر گرفتن یارانه‌های پنهان تولید، صادرات به حساب آوریم.