دو هفته‌ای که شاخص کل بورس بیش از ۲۰۰ هزار واحد ریزش را تجربه کرد و بسیاری از تحلیلگران را دچار سردرگمی کرده بود، هر یک از کارشناسان در روزهای اخیر دلایل گوناگونی را به‌عنوان عامل اصلی ریزش‌های اخیر بورس در طول شهریور ۱۴۰۰ دانسته و شرایط را تحت‌تاثیر تصمیمات و سیاست‌گذاری‌های نادرست دولت معرفی کردند. از جمله مواردی که در فهرست صاحب‌نظران بورسی بیش از همه دیده می‌شود، مسئله فروش اوراق و همچنین نرخ‌گذاری‌های دستوری فولاد و سیمان است که در هفته‌های اخیر تبدیل به یکی از مباحث داغ بازار سرمایه شده است. البته در شبکه‌های اجتماعی نیز مسائلی مانند معاملات الگوریتمی به‌عنوان یکی از فاکتورهای تاثیرگذار و تشدیدکننده روند ریزشی شاخص کل معرفی‌شده و کاربران فضای مجازی در این‌باره به بحث و گفت‌وگو می‌پرداختند.

عوامل ریزش بازار

عبدالله رحیملوی بنیس، اقتصاددان و استاد دانشگاه با اشاره به اتفاق‌هایی که بازار سرمایه را تحت‌تاثیر قرار داده به گفت: مشکل بازار، بنیادی است و یکی از مهم‌ترین مشکلات آن، حکمرانی تحلیل‌های تکنیکال است که بازار را به‌شدت تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.

البته این موضوع طبیعت بازارهای مالی است که وقتی ریسک‌ بیش ‌ازحد معمول می‌شود، نوسانگیران فضا را در اختیار می‌گیرند.

وی در ادامه افزود: وقتی کلیت بازار با توجه به شاخص کل تحلیل می‌شود و مقاومتی را برای شاخص در نظر می‌گیرند، قطعا بازار در صورت ریزش و شکستن مقاومت در وضعیت تدافعی قرار می‌گیرد و صف‌های خریدوفروش نیز همه‌گیر می‌شود.

رحیملوی‌بنیس با اشاره به فعالیت تکنیکالی برخی از تحلیلگران عنوان کرد: به نظر می‌رسد بیشترین تاثیر بر روند بازار از تحلیل‌هایی که تکنیکالیست‌ها ارائه کردند گرفته شد که در هفته‌های گذشته استعداد اصلاح را برای بورس پیش‌بینی می‌کردند و این اتفاق هم رخ داد.

عرضه‌های اولیه و صف فروش

این استاد دانشگاه با اشاره به عرضه‌های اولیه‌ای که در روزهای اخیر شاهد بودیم به گفت: مسئله عرضه‌های اولیه هم متناسب با تحلیل‌ها و پیش‌بینی‌ها اتفاق نیفتاد.

با توجه به دامنه نوسان ۵ درصدی که در بازار داریم، سهامداران خرد مجبورند از طریق نقد کردن بخشی از سهام خود اقدام به خرید عرضه‌های اولیه کنند و همین مسئله نیز باعث می‌شود صف فروش‌ها سنگین شده و جو بازار بیش‌ازپیش هیجانی‌ شود.

وی ضمن اشاره به مسئله محدودیت‌های ناشی از دامنه نوسان یادآور شد: از سویی هم دامنه نوسان ۵ درصدی باعث می‌شود روزانه ۱۰۰۰ میلیارد تومان در صف فروش بایستد اما برای خرید عرضه اولیه حدود ۶ تا ۷ هزار میلیارد تومان نیاز است و همین مسئله به معنای ایجاد صف فروش در ۷ روز برای یک عرضه اولیه است که فضا را بیش‌ازپیش ملتهب می‌کند.

معاملات الگوریتمی و شایعات

رحیملوی‌بنیس در پایان خاطرنشان کرد: مسئله دیگر هم رفتارهای ناهنجاری مانند معاملات الگوریتمی است که روان بازار را آشفته کرده و بازار را از روند عادی خارج می‌کند.

شایعاتی هم وجود دارد که بورس را تحت‌تاثیر قرار می‌دهند و برخی افراد هم با دامن زدن به شایعات تلاش می‌کنند نقدینگی را از بورس به سمت بازارهای موازی هدایت کنند.

برای مثال درباره نرخ بهره مدام شایعاتی شنیده می‌شد که قرار است افزایش پیدا کند، در حالی که اصلا چنین بحثی وجود نداشته و کسی حرفی از افزایش نرخ بهره به میان نمی‌آورد و دولت نیز چنین امری را به‌هیچ‌عنوان تایید نمی‌کند.

متأسفانه تحریکات مخرب و نامناسبی را در بازار شاهد هستیم که بر تشدید فضای هیجانی بورس منجر می‌شود.

اصلاح در پی رشد ۲ ماهه بازار

نیما آگاهی، کارشناس و مدرس بازارهای مالی با اشاره به روند ریزش شاخص کل در هفته‌های اخیر به گفت: وضعیتی که در هفته‌های گذشته شاهد آن بودیم در تقاطع قرارگرفتن چندین موضوع بود که یکی از مهم‌ترین آنها در ۲ تا ۳ ماه اخیر بود که بازار را مستعد یک اصلاح کرد.

وی در ادامه افزود: قاعدتا از نظر روانی و تکنیکالی بازار نیاز به اصلاح دارد. به‌طورکلی بورس بازاری است که فراز و نشیب‌های زیادی داشته و نمی‌توان انتظار داشت روند صعودی آن همیشگی باشد.

آگاهی عنوان کرد: علت دیگری که موجبات ریزش شاخص کل را فراهم کرده، سیاست‌های جدید دولت است.

اخباری که به گوش می‌رسد نگرانی‌هایی را بین سهامداران ایجاد کرده که از جمله آنها می‌توان به قیمت‌گذاری دستوری، محدودسازی روند بازار آزاد و... اشاره کرد.

همه موضوعاتی که به آنها اشاره شد زمینه‌ای را فراهم کرده‌اند که می‌تواند سرمایه‌گذاران بلندمدت و بنیادی را بیش از پیش نگران کند و این وضعیت به سود بازار نیست.

محدودیت نقدینگی

این کارشناس بازار سهام در ادامه بیان کرد: همان‌طورکه می‌دانیم بنیادی‌کاران و سهامداران با دید بلندمدت چشم‌اندازی دست‌کم ۲ یا ۴ ساله را برای فعالیت در بازار می‌بینند. از همین‌رو ایجاد چنین شرایطی باعث برانگیخته شدن هیجانات و ایجاد فضایی ملتهب در بازار خواهد شد.

وی افزود: وقتی همه این موضوعات را دنبال می‌کنیم، به مسئله خروج سرمایه از بازار و مهم‌تر از آن وارد نشدن نقدینگی به بورس برمی‌خوریم که می‌تواند تاثیر بسزایی روی بازار مهمی مانند بورس داشته باشد.

فروش اوراق

این مدرس بازارهای مالی با اشاره به فروش اوراق از سوی دولت در بازار سرمایه به گفت: مسئله دیگر شدت‌گرفتن فروش اوراق است که باعث شدت گرفتن ریزش شاخص شد. اقدامات دولت در راستای فروش اوراق باعث شد وضعیت ریزشی سهام تثبیت شود.

به‌دلیل خروج همزمان نقدینگی از بورس طبیعتا می‌توانستیم انتظار کاهش تقاضا و همچنین رشد عرضه را داشته باشیم که این فرآیند نتیجه‌ای به‌جز ریزش بازار نخواهد داشت.

وی ادامه داد: با این وجود، می‌توان پیش‌بینی کرد بازار تا پایان هفته نخست مهرماه روند جدیدی در پیش بگیرد و از شرایطی که در هفته‌های اخیر شاهد آن بودیم، رهایی یابد.

معاملات الگوریتمی

این تحلیلگر بازار سرمایه با اشاره به مسئله معاملات الگوریتمی که در شبکه‌های اجتماعی مطرح‌شده، عنوان کرد: درباره معاملات الگوریتمی می‌توان گفت که در نهایت بازار سرمایه ایران باید به سمت پذیرش این پدیده برود، یعنی جایی برای فرارکردن از چنین ابزارهایی وجود ندارد و فقط باید به شکل درست و اصولی از آنها استفاده کرد در غیر این صورت، می‌تواند به ابزاری مخرب برای بازار تبدیل شود.

وی ادامه داد: باید توجه داشت وقتی بازاری در دنیا عمیق می‌شود و وسعت پیدا می‌کند، الزاما دیگر اپراتور نمی‌تواند همه کارها را انجام دهد، در این صورت است که باید معاملات ماشینی الگوریتمی را وارد سیستم کرد.

این کارشناس و فعال بازار یادآور شد: در این زمینه دو نظریه وجود دارد؛ یک‌سری معتقدند معاملات الگوریتمی با نیروی انسانی تفاوت زیادی ایجاد کرده و این رقابت نابرابر است، که به نظر می‌رسد برهان چندان محکمی نباشد. به‌هرحال در دنیا هم از این ابزارها استفاده می‌شود و ما نیز باید این موضوع را بپذیریم.

وی با انتقاد از رویه مدیریتی به گفت: نکته بعدی هم دستاویز قرارگرفتن موضوع‌هایی مانند معاملات الگوریتمی است که به‌عنوان دلیل و عاملی برای ریزش هرچه بیشتر بازار معرفی می‌شود.

چون این‌گونه مفاهیم برای مردم جدید است و آشنایی چندانی با آن وجود ندارد، به‌عنوان عامل اصلی ریزش بازار معرفی می‌شوند تا موضوع خارج شدن کنترل و هدایت بازار از دست مسئولان موردتوجه قرار نگیرد.

این فعال بازار سهام تاکید کرد: معمولا موضوع مبهمی برای توجیه ماجرا مطرح می‌شود تا دست‌کم برای مدتی اذهان سرمایه‌گذاران به سمت آن جلب شود و برهه حساس بازار عبور کرده و باردیگر روی روال بیفتد.

تقریبا چند ماه پیش هم‌ چنین موضوعی را می‌شنیدیم (متوقف کردن معاملات) و حالا دوباره بحثش را مطرح می‌کنند اما به نظر می‌رسد با تغییر فاز بازار این موضوع هم به‌دست فراموشی سپرده خواهد شد.

آگاهی در پایان خاطرنشان کرد: در واقع به‌دلیل فقدان توانایی در مدیریت بهینه بازار سعی می‌شود اتفاقات به گردن جامعه انداخته شوند تا به‌جای مواخذه مدیران بازار، این چالش بین شرکت‌های حوزه انفورماتیک با معاملات الگوریتمی و سهامداران خرد انجام و پس از مدتی هم مسئله به‌طورکلی به‌دست فراموشی سپرده شود.

سخن پایانی

برخی از کارشناسان با تاکید بر وضعیت کسری بودجه و دخل‌وخرج دولت در نیمه دوم سال، چشم‌انداز صعودی را برای نرخ تورم پیش‌بینی می‌کنند.

از همین‌رو بسیاری از تحلیلگران اعتقاد دارند تورم صعودی چشم‌انداز مثبتی را برای بازارهایی مانند بازار سهام ترسیم خواهد کرد، چراکه تشدید نرخ تورم همواره تاثیر بسزایی در افزایش بازدهی بورس اوراق بهادار داشته و مواردی مانند نرخ ارز نیز به‌عنوان یکی دیگر از موتورهای محرکه رشد بازار سرمایه ایفای نقش کرده‌اند.

البته با وجود اینکه دولت قول تثبیت نرخ ارز را داده اما از دید ناظران احتمال تحقق چنین وعده‌ای با توجه به دسترسی نداشتن دولت به منابع ارزی حاصل از صادرات نفت چندان بالا نخواهد بود، از همین‌رو قدیمی‌های بورس تهران بر لزوم نگاه‌داشتن سهم‌های خود تاکید ورزیده و تلاش دارند از طریق مشاوره به نوسهامداران جو ملتهب و هیجانی بازار را تعدیل کنند تا صف‌های سنگین فروش سهم‌های مختلف در بازار سرمایه تا جای ممکن جمع شوند و بار دیگر شاهد رشد بورس باشیم.

البته برخلاف تصوراتی که روند ریزشی بازار سرمایه را برای میان‌مدت پیش‌بینی می‌کرد از روز شنبه بار دیگر روند صعودی را در پیش گرفته و به نظر می‌رسد در کانال یک‌میلیون و ۴۰۰ هزار واحدی به نوسان خود ادامه دهد و تحلیل‌های بدبینانه‌ای که شاخص را در محدوده یک‌میلیون و ۲۰۰ هزار واحدی پیش‌بینی می‌کرد با واقعیت‌های بورس تهران فاصله زیادی داشته باشد.