برقی‌سازی در بستر پارادوکس‌ها
در حالی در کشور بر تولید و به‌ویژه واردات خودروهای برقی تاکید می‌شود که در این راستا محدودیت‌های قابل‌توجهی وجود دارد که مهم‌ترین آنها تامین برق اضافی این خودروها، آن هم در شرایط ناترازی کنونی برق است.
راه‌اندازی ایستگاه شارژ سریع خودروهای برقی، از دغدغه‌هایی است که با واردات حجم بالایی خودرو برقی، جدی‌تر خواهد شد؛ موضوعی که به مهم‌ترین چالش برای ورود به عرصه خودروهای برقی تبدیل شده است. البته وزیر صمت معتقد است مشکلی در تامین برق این خودروها وجود ندارد و می‌توان از پریز پنج آمپر برق برای شارژ خودروهای برقی در مناطق روستایی و شهری استفاده کرد. با این حال، ناترازی انرژی برق به‌طور مستقیم و غیرمستقیم هم در فصل تابستان و هم زمستان وجود دارد و استفاده گسترده از خودروهای برقی میزان تقاضا برای برق را افزایش خواهد داد، چراکه احتمالا بسیاری از مردم در صورت واردات و تولید انبوه خودروهای برقی، از منازل خود برای شارژ خودروهایشان استفاده خواهند کرد که به‌معنای فشار بیشتر بر شبکه برق سراسری خواهد بود. صمت درباره کم و کیف برنامه برقی‌سازی خودروها در شرایطی که با ناترازی برق روبه‌رو هستیم با کارشناسان این دو بخش گفت‌وگویی داشته که در ادامه می‌خوانید.
با احتیاط حرکت کنیم
مسیح فرزانه، کارشناسی حوزه خودرو درباره این دغدغه که ورود به عرصه خودروهای برقی در شرایط کنونی بر ناترازی برق خواهد افزود به صمت اظهار کرد: در سال ۱۴۰۲ براساس آمارهایی که نهادهای مربوطه اعلام کردند در کشور با حدود ۱۵ هزار مگاوات کسری و ناترازی در تامین برق روبه‌رو بودیم که برخی کارشناسان پیش‌بینی کرده‌اند به این ناترازی در سال جاری ۵ درصد و چه بسا بیشتر افزوده شود. موضوع بعدی مربوط به خدمات پس از فروش خودروهای برقی است که در این زمینه تاکنون آیین‌نامه و دستورالعمل خاصی به صورت گسترده منتشر نشده است. موضوع بعدی درباره ایستگاه‌های شارژ و زیرساخت‌های موردنیاز برای استفاده از این خودروهاست. علاوه بر این موارد، استفاده از خودروهای برقی در دو دسته شخصی و ناوگان حمل‌و نقل شهری متفاوت است که باید به این موضوع نیز توجه داشت. عموما در حمل‌ونقل شهری از خودروهایی استفاده می‌شود که در مصرف انرژی دوام و ماندگاری بالایی داشته باشند که این موضوع نیز باید مدنظر باشد. حرکت ناوگان حمل‌و نقل شهری به سمت خودروهای برقی که در همه جای دنیا هم مرسوم شده، بسیار تاثیرگذار و مفید است. استفاده از خودروهای برقی در تعداد زیاد در کاهش آلودگی هوا تاثیر زیادی دارد. اینکه آیا در فراهم‌سازی زیرساخت‌های لازم توان ایجاد ایستگاه شارژ برای این حجم گسترده از خودروهای برقی را داریم یا خیر، این مورد از موضوعات مرتبط با ناترازی برق است که باید در برنامه کلان برای ورود به عرصه خودروهای برقی دیده شود. فرزانه ادامه داد: ناترازی بزرگی که در صنعت برق داریم، بزرگ‌ترین مانع در مسیر برنامه برقی‌سازی خودروها در کشور است. نحوه تامین برق خودروهای برقی باید در یک برنامه از پیش دیده شود. در این میان، صحبت از تولید برق با مازوت‌سوزی می‌شود که عملا از مزایای استفاده از خودروهای برقی و برقی‌سازی می‌کاهد و واردات گسترده خودروهای برقی را زیر سوال می‌برد. با توجه به شرایطی که در آن قرار داریم، برنامه‌هایی که وزارت صمت برای ثبت‌نام خودروهای برقی از طریق سامانه اعلام کرده و برنامه شهرداری برای واردات اتوبوس‌های ناوگان حمل‌ونقل عمومی، ضرورت توجه به انرژی برق موردنیاز و زیرساخت‌های لازم در طرح‌های برقی‌سازی دوچندان می‌شود. ناترازی برق در بحث ورود به برقی‌سازی چاهی است که می‌تواند بسیاری از بخش‌های مربوط به این طرح را گرفتار کند.
واردات برقی‌ها مزیتی ندارد
کارشناس حوزه خودرو با اشاره به مزایای خودروهای برقی افزود: موضوع مهم حل ناترازی برق است که نیازمند همراهی نهادهای گوناگون است و در این شرایط تا آماده شدن زیرساخت‌های لازم شاید بهترین گزینه رفتن به سمت خودروهای هیبریدی باشد. این خودروها نیاز به زیرساخت خاصی در زمینه شارژ ندارند، بنزین و باتری روی هم سوییچ می‌شوند، در زمان مصرف بنزین باتری شارژ می‌شود و با اتمام بنزین، خودرو اتومات از باتری استفاده می‌کند. تمرکز روی استفاده از خودروهای برقی در شرایط کنونی گزینه بهتری بود و وزارتخانه می‌توانست تاکیدی که روی واردات خودروهای برقی دارد را به این خودروها منتقل کند که هم هجمه و هیاهوی کمتری در شرایط کنونی ایجاد می‌کرد و هم راحت‌تر اتفاق می‌افتاد. وی اظهار کرد: در این میان بعد فرهنگی و به‌نوعی زمینه‌سازی برای ایجاد فرهنگ استفاده از خودروهای برقی فراموش شده است. واقعیت این است که واردات خودرو تمام برقی یک اتفاق تازه در کشور به‌شمار می‌رود، پس نیاز به فرهنگ‌سازی دارد و در این راستا باید شفاف‌سازی شود و ابهاماتی که مصرف‌کنندگان درباره آن دارند برطرف شود تا با اطمینان بیشتری به سمت استفاده و مصرف این خودروها بروندو... آیا مصرف‌کننده از خودروهای برقی استقبال خواهد کرد و اطمینان می‌یابد که برای خرید این خودروها هزینه کند؟ این موضوع صرفا با فرهنگ‌سازی محقق خواهد شد. فرزانه در پایان با تاکید بر اینکه باید به سمت خودروهای برقی حرکت کنیم و گریزی از آن نیست، گفت: باید بپذیرم در شرایط کنونی واردات گسترده خودروهای برقی چندان مزیتی برای کشور ندارد و اینکه این‌گونه برنامه‌ها و طرح‌ها نیازمند برنامه‌های مطالعاتی و کارشناسی است. ضمن اینکه باید بپذیرم واردات تعداد زیادی خودرو برقی در شرایط کنونی ناترازی برق را تشدید خواهد کرد.
از توسعه صنعت خودرو تا مقابله با ناترازی بنزین
مهدی هاشم‌زاده، کارشناس حوزه انرژی درباره برنامه برقی‌سازی خودروها و داستان ناترازی برق به صمت اظهار کرد: واقعیت این است که بحث برقی‌سازی و تولید خودروهای برقی در مقایسه با ناترازی بنزین یک موضوع فرعی به‌شمار می‌رود. دغدغه اصلی ما در حال حاضر ناترازی بنزین است. در این شرایط، اگر برنامه این است که به سمت استفاده از خودروهای برقی حرکت کنیم و روی اهداف آن متمرکز شویم و به این دلیل که می‌خواهیم ناترازی بنزین را پوشش دهیم به سمت انرژی برق برویم که آن هم با ناترازی بالا و وابستگی شدید به گاز که در فصل زمستان ناترازی دارد روبه‌رو است، اشتباه می‌کنیم. به‌نوعی می‌توان گفت ناترازی برق را به‌طور مستقیم در تابستان از ناحیه مصرف برق داریم و به‌طور غیرمستقیم در زمستان برای تولید برق در نیروگاه‌ها از گاز استفاده می‌کنیم و در این شرایط اگر برای مقابله با ناترازی بنزین و توسعه صنعت حمل‌ونقل به سمت واردات خودروهای برقی برویم، رویکرد غلطی خواهد بود.
هاشم‌زاده ادامه داد: در چنین شرایطی باید دو رویکرد داشته باشیم؛ یکی برای مقابله با ناترازی بنزین و دیگر توسعه صنعت خودرو و حمل‌ونقل. در این دو رویکرد باید اقداماتی که قابلیت اجرایی دارند را مشخص کنیم. البته باید بر تداوم و شکل‌گیری خودروسازی داخلی و نه واردات خودرو برقی تمرکز کنیم، چراکه واردات خودروهای برقی به‌ویژه خودروهای سواری در حال حاضر هزینه‌های زیادی به کشور تحمیل می‌کند و به صرفه نیست.
وی ادامه داد: برای حل ناترازی بنزین چندین رویکرد کلیدی داریم، یکی از موارد مهم و قابل‌پیگیری جایگزینی بنزین با سی‌ان‌جی است؛ یعنی مانند تجربه‌ای که در دهه ۸۰ داشتیم را ملاک قرار دهیم و به سمت یک برنامه مناسب و دقیق برای استفاده از سی‌ان‌جی برویم. در حال حاضر در بخش سی‌ان‌جی، یک ظرفیت ۲۰ میلیون مترمکعبی داریم که کافی نیست و باید آن را به ۵۰ میلیون مترمکعب برسانیم که حدود ۵۰ میلیون لیتر مصرف بنزین ما را کاهش می‌دهد. باید هدف این باشد که صنعت حمل‌و نقل به‌طور کامل به سمت استفاده از سی‌ان‌جی تغییر مسیر دهد. استفاده گسترده از سی‌ان‌جی در شرایط کنونی به چندین دلیل برای ما اهمیت دارد، یکی اینکه چون ناترازی گاز با سرمایه‌گذاری مستقیم بالادست برطرف می‌شود و دوم اینکه در بخش ناترازی گاز ما فقط در یک مقطع از فصل زمستان با مشکل روبه‌رو هستیم و در غیر این زمان، مازاد عرضه گاز را داریم و حتی گاها امکان ذخیره‌سازی گاز را نداریم.
آینده چندانی در بحث موتورهای بنزینی و دیزلی نداریم
هاشم‌زاده با اشاره به اینکه اختصاص بنزین به فرد یک مدل مناسب برای بهینه‌سازی مصرف سوخت است، افزود: در کنار اجرای این طرح می‌توان با ایجاد مکانیسم‌های بازار و ذی‌نفع کردن مردم در استفاده از مصرف بنزین به‌عنوان یک راهکار عملیاتی و موثر نام برد. در این طرح مردم می‌تواند سهمیه‌ای که نیاز ندارند را بفروشند.
وی اظهار کرد: باید بپذیریم که آینده چندانی در بحث موتورهای بنزینی و دیزلی در صنعت خودرو نداریم. در این شرایط کار روی پلتفرم‌های خودروهای برقی به سود و منفعت کشور است. البته در این بخش ساخت داخل و تولید این خودروها مزیت دارد، نه واردات آنها. متاسفانه در حال حاضر بیشتر روی واردات خودروهای برقی تاکید و تمرکز شده است. به اعتقاد من، صنعت خودرو ما باید به سمت تولید خودروهای برقی برود و شکی در این نیست که باید صنعت خودرو ما همگام با کشورهای دیگر گام بردارد. ساخت خودرو برقی در یک بازه زمانی طولانی در راستای توسعه صنعت خودرو اقدامی شایسته و پذیرفته شده است.
کارشناس حوزه انرژی در ادامه اظهار کرد: تاکید می‌کنم که در این شرایط حرکت به سمت واردات خودروهای برقی به بهانه رفع ناترازی بنزین، رویکرد اشتباه و غلطی است. ضمن اینکه با حرکت به سمت تولید خودروهای برقی ناترازی بنزین به‌سرعت برطرف نمی‌شود و دست‌کم ۱۰ تا ۱۵ سال زمان شیفت صنعت خودرو ما از تولید خودروهای بنزینی به سمت تولید خودروهای برقی است. هاشم‌زاده در پایان تاکید کرد: برای مقابله با ناترازی بنزین، استفاده از سی‌ان‌جی، مهم‌ترین راهکار است و در کنار آن ال‌پی‌جی هم می‌تواند اضافه شود تا بتوانیم در کوتاه‌مدت بر این معضل غلبه کنیم. در رویکرد بلندمدت برای مقابله با ناترازی بنزین هم باید به سمت اصلاح صنعت خودرو بنزینی برویم و در گام نخست خودروهایی که مصرف بنزین کمی دارند را مونتاژ و تولید کنیم.
سخن پایانی
واقعیت این است که در کشور به‌ویژه در سال‌های اخیر به‌دلیل مصرف بالای بنزین و ناترازی بنزین و آلودگی که خودروها و موتورسیکلت‌ها و البته حمل‌ونقل عمومی ایجاد می‌کنند، نیاز به توسعه خودروهای برقی و برنامه‌ریزی برای برقی‌سازی حمل‌ونقل بسیار احساس می‌شود. هرچند بسیاری معتقدند باتوجه به رویکرد متولیان امر و عدم‌سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی مناسب، برقی‌سازی هم مانند بسیاری از طرح‌های دیگر شکست خواهد خورد. البته کارشناسان بر این موضوع هم تاکید دارند که شرایط مختلف ایجاب می‌کند صنعت خودرو به سمت تولید خودروهای برقی حرکت کند و در شرایط کنونی باید برنامه بلندمدت برای تولید خودرو برقی داشته باشیم، اما واردات خودروهای برقی بدون ایجاد زیرساخت‌ها و شرایط لازم، رویکرد اشتباهی است. در برنامه برقی‌سازی یکی از مواردی که به‌طور جدی مدنظر است ناترازی برق است که مدتی است در کشور با آن روبه‌رو شده‌ایم، موضوعی که باید در برنامه تولید و واردات خودروهای برقی با جزئیات دیده شود تا از چاله به چاه نیفتیم
