به گزارش صمت ، بسیاری از کارشناسان معتقدند توافق می‌تواند به عاملی مهم برای فشار بر نرخ نفت، به‌ویژه در نیمه دوم سال ۲۰۲۲ یعنی زمان افزایش صادرات ایران تبدیل شود. از سوی دیگر، شکست یا به درازا کشیده شدن مذاکرات از رشد قیمت‌های جهانی حمایت خواهد کرد. با این حال تحلیلگران انتظار ندارند قیمت‌های نفت در آینده نزدیک کاهش چندانی پیدا کند؛ حتی اگر نفت ایران به بازار برگردد، زیرا اوپک و متحدانش به‌سختی تلاش می‌کنند اهداف تولید خود را محقق کنند. آنچه در ادامه می‌خوانید نظر برخی کارشناسان و ۴ سناریوی بلومبرگ درباره اثر توافق بر طلای سیاه است.

مشتریان نفت ایران

دور هشتم مذاکرات وین بین ایران و ۱+۴ و همین‌طور مذاکرات غیرمستقیم با امریکا در جریان است و در چند هفته‌ اخیر اخبار عمدتا مثبتی از دو طرف مذاکرات به گوش رسیده است. این موضوع به عامل بسیار مهمی برای بازار نفت تبدیل شده است. نرخ نفت‌ خام امریکا از ابتدای سال حدود ۱۰درصد رشد داشت و هفته گذشته به همراه برنت توانست به اوج ۷ساله (از ۲۰۱۴) برسد. در همین حال، بسیاری از تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند سه‌رقمی شدن نرخ نفت حتمی است؛ فقط باید منتظر ماند تا این اتفاق پس از ۸سال رخ دهد. ایران پیش از اعمال مجدد تحریم‌ها ازسوی دولت دونالد ترامپ، بیشتر نفتش را به چین، هند و اتحادیه اروپا می‌فروخت که مجموع آنها در مه سال ۲۰۱۸ به یک‌میلیون و ۸۴۰هزار بشکه در روز رسید. همچنین این کشور به ترکیه، ژاپن، کره‌جنوبی، تایوان و سوریه صادرات نفت داشت.

۴ سناریوی بلومبرگ

بلومبرگ برای توصیف نحوه اثرگذاری مذاکرات برجام بر بازار به ۴ سناریو رسیده که نخستین آنها «توافق جامع» است؛ در این صورت به‌گفته آژانس بین‌المللی انرژی، تولید نفت ایران در مدت ۶ ماه از ۲.۵ میلیون بشکه فعلی به ۳.۸میلیون بشکه در روز خواهد رسید. بانک امریکا که پیش‌بینی کرده بهای نفت اواسط سال به ۱۲۰ دلار در هر بشکه برسد، می‌گوید بهای این کامودیتی در فصل چهارم به‌طور میانگین به ۷۱ دلار می‌رسد که بخشی از این کاهش به‌دلیل بازگشت نفت ایران به بازار خواهد بود. سناریوهای دیگر شامل «توافق جزئی»، «ماندن در وضعیت موجود» و «شکست مذاکرات» است. بلومبرگ گفت در صورت تحقق سناریوی آخر، تنش‌های منطقه‌ای افزایش خواهد یافت و گروه اوراسیا معتقد است اگر حمله‌ای به تاسیسات هسته‌ای ایران رخ دهد، بهای جهانی نفت تا ۱۵درصد جهش خواهد داشت. براساس گزارش بلومبرگ نسخه جدید توافق برجام، نزولی‌ترین نتیجه مذاکرات برای معامله‌گران نفت خواهد بود. تهران در این سناریو می‌تواند ۸۰ تا ۹۰میلیون بشکه نفت ذخیره‌شده خود را در بازارهای اصلی خود یعنی شرق آسیا به فروش برساند و همزمان تولید خود را در میادین نفتی افزایش دهد. به‌گفته آژانس بین‌المللی انرژی، تولید ایران می‌تواند تحت این سناریو از ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه در روز فعلی که بیشتر آن به مصرف داخلی می‌رسد، به ۳ میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه طی ۶ ماه برسد. پالایشگران چین، کشوری که هفته قبل به‌طور رسمی واردات از ایران را پس از یک ‌سال اعلام کرد، احتمالا جزو نخستین مشتریان عرضه اضافی ایران باشند. پیش از این هم آنها مهم‌ترین خریدار نفت تحریمی ایران بودند. شرکت ردیابی نفتکش کپلر تخمین می‌زند فروش خارجی نفت و میعانات گازی ایران سال گذشته میلادی به طور متوسط ۶۴۱ هزار بشکه در روز بوده است. علاوه‌براین، بانک امریکا می‌گوید مجموع صادرات نفت ایران طی یک‌ سال پس از توافق جامع می‌تواند به ۴۰۰ میلیون بشکه برسد که برای ایجاد مازاد عرضه در بازار نفت کافی است. این بانک پیش‌بینی کرده بهای نفت در میانه سال ۲۰۲۲ به ۱۲۰ دلار در هر بشکه برسد و در فصل چهارم به‌طور میانگین برابر ۷۱ دلار در هر بشکه خواهد بود که بخشی از کاهش آن به‌دلیل عرضه اضافی نفت ایران رخ خواهد داد. در سنایوی دوم، دو طرف به توافق موقت خواهند رسید. البته ایران اعلام کرده فقط توافق کامل می‌خواهد. موسسه مشاوره FGE جزو گروهی است که می‌گوید ایران با توافق موقت امتیازات قابل‌ملاحظه‌ای به‌دست خواهد آورد. به‌گفته این موسسه، در این صورت ایران می‌تواند در فصل دوم سال به توافق موقت برسد و تا پایان سال فروش نفت خود را افزایش دهد. از سوی دیگر گلدمن‌ساکس که در بازار نفت به خوش‌بینی معروف است، در بررسی محتمل‌ترین سناریو معتقد است ایران در سال ۲۰۲۳ تولید خود را افزایش می‌دهد. این بانک تاکید دارد حتی در آن زمان هم بازگشت سریع ایران بعید است، چراکه میادین، خطوط لوله و دیگر تاسیسات احتمالا از سال ۲۰۱۸ به‌خوبی تعمیر نشده‌اند. این بانک معتقد است بهای برنت در فصل سوم به ۱۰۰ دلار در هر بشکه خواهد رسید و در کل سال به‌طور میانگین ۹۶دلار در هر بشکه خواهد بود. طبق سناریوی آخر، شکست مذاکرات وین، صعودی‌ترین سیگنال را به بازار نفت می‌دهد.

اهرم نرخ نفت در دست ایران است

براساس گزارش رسانه‌های غربی، پالایشگاه‌های کشورهای هند، ژاپن و کره‌جنوبی مذاکرات برای واردات دوباره نفت از ایران را آغاز کرده‌اند.

به گزارش ایرنا، خبرگزاری رویترز از مذاکرات پالایشگاه‌های کشورهای هند، ژاپن و کره‌جنوبی با ایران برای واردات مجدد نفت از ایران خبر داده و پایگاه Oilprice نیز اعلام کرده ایران بلافاصله پس از توافق در مذاکرات رفع تحریم‌ها، صادرات نفت خود را افزایش خواهد داد، زیرا مقادیر قابل‌توجهی نفت در انبارها برای عرضه در بازارهای بین‌المللی دارد. 

رویترز هم در گزارشی نوشت پالایشگاه‌های کشورهای هند، ژاپن و کره‌جنوبی که به‌طور سنتی خریداران بزرگ نفت ایران هستند، مایلند در صورت توافق برای احیای توافق هسته‌ای ۲۰۱۵، واردات از ایران را از سر بگیرند که می‌تواند راه را برای عرضه بیشتر در بازارهای جهانی و کاهش قیمت‌ها هموار کند. بیشتر خریداران آسیایی در سال ۲۰۱۹ پس از اینکه دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری وقت امریکا از توافق هسته‌ای با ایران خارج شد، واردات نفت از ایران را متوقف کردند. حالا مذاکرات غیرمستقیم ایران و امریکا درباره توافق هسته‌ای از سر گرفته شده و پالایشگاه‌های آسیایی که معمولا بزرگ‌ترین خریداران نفت ایران بوده‌اند، مشتاق ازسرگیری واردات نفت در صورت احیای توافق هسته‌ای هستند. در روزهای گذشته قیمت‌های نفت به‌دلیل نگرانی‌هایی که از اختلال عرضه روسیه وجود دارد و باعث تقویت معاملات نفت برنت و نفت امریکا شده، به بالاترین حد در بیش از ۷ سال گذشته رسیده و پالایشگاه‌ها مجبورند نرخ اضافه بالایی برای نفت تولیدشده در اروپا و خاورمیانه پرداخت کنند، زیرا رشد تقاضا در دوران پساکرونا از عرضه تولیدکنندگان فراتر رفته است. به گزارش ایسنا، با چشم‌انداز توافق هسته‌ای جدید ایران، کره جنوبی که سابق بر این یکی از بزرگ‌ترین مشتریان نفتی ایران در آسیا بود، اعلام کرد مذاکراتی برای ازسرگیری واردات نفت ایران و آزاد کردن پول ایران داشته است. رئیس هیات مدیره پالایشگاه ژاپنی انئوس اعلام کرد این پالایشگاه در حال بررسی ازسرگیری واردات نفت ایران در صورت توافق طرفین مذاکرات برای احیای توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ است. یک منبع پالایشگاهی هند نیز از مذاکره با ایران برای تامین نفت خبر داد و تاکید کرد منتظر شفافیت بیشتر پیرامون توافق هسته‌ای است. هند پیش از تحریم دومین مشتری بزرگ نفت ایران بود. در میان مشتریان قدیمی چین همچنان بزرگ‌ترین مشتری نفت ایران است. 

گمرک چین ماه گذشته برای نخستین بار در یک سال گذشته آمار واردات نفت از ایران را منتشر کرد.

فرش قرمز بازار طلای سیاه برای ایران

سیدمهدی حسینی- کارشناس ارشد حوزه انرژی: شرایط فعلی بازار نفت نشان می‌دهد با کاهش تبعات شیوع ویروس کرونا و افزایش تقاضا، فضا برای حضور ایران در بازار نفت افزایش یافته و اوپک نیز برای این مسئله مدیریت خوبی خواهد داشت. بی‌شک ورود ایران به بازار نفت می‌تواند بسیاری از چالش‌های فعلی را نیز کاهش دهد. اگر وضعیت بازار را باتوجه به مجموعه عواملی که در حوزه اقتصاد بر بازار حاکم است در نظر بگیریم، باید بگوییم اکنون بازار نفت در شرایطی قرار دارد که قیمت‌ها رو به افزایش است و وضعیت قیمت‌ها کمی بهتر شده اما در کل طی این مدت قیمت‌ها شرایط نوسانی را تجربه کرده و به ۱۰۰ دلار نزدیک شده است. در حال‌ حاضر نرخ هر بشکه نفت به حدود ۹۵ دلار رسیده است. دلیل این مسئله وقوع برخی اتفاقات است؛ اتفاق اول شیوع کرونا است که در ۲ سال گذشته باعث شد اقتصاد کشورها به‌ویژه کشورهایی که مصرف‌کننده بزرگ هستند، کوچک و فعالیت بسیاری از واحدهای اقتصادی آنها یا کند یا به‌طور کامل متوقف شود. ویروس کرونا تاثیر زیادی بر رشد اقتصاد دنیا گذاشت و تقاضا در این سال‌ها برای نفت به‌شدت سقوط کرد، چراکه رابطه مستقیمی بین رشد اقتصاد و رشد تقاضا وجود دارد. بی‌شک هرچه رشد اقتصادی وجود داشته باشد، تقاضا نیز برای انرژی خصوصا نفت و گاز افزایش پیدا می‌کند. نکته دیگری که در همین راستا مطرح بوده، مسائل فصلی است. پیش‌بینی کرده بودم در فصل زمستان قیمت نفت به حدود ۹۵ دلار برسد که این اتفاق نیز افتاد. اکنون نیز پیش‌بینی من این است که ممکن است در بهار تقاضا کاهش یابد اما در تابستان و با کنترل کرونا و شروع فصل سفر دوباره شاهد افزایش تقاضا باشیم. با این همه نمی‌توان از شرایط سیاسی دنیا و تاثیر آن بر بازار نفت به‌راحتی گذشت. معمولا گرفتاری‌های سیاسی روی بازار نفت و قیمت‌ها تاثیر می‌گذارد و گاهی تقاضا را به‌صورت کاذب افزایش می‌دهد و برخی کشورها نیز شروع به ذخیره‌سازی می‌کنند که همین مسئله روی افزایش تقاضا تاثیرگذار است. اگر مجموعه این تحولات را کنار هم قرار دهیم، درمی‌یابیم بازار فعلی در حال توسعه تقاضاست و ورود ایران در این شرایط می‌تواند موفقیت‌آمیز باشد. افزایش تولید ۱.۵ میلیون بشکه‌ای نفت ایران در شرایط فعلی باتوجه به افزایش تقاضایی که وجود دارد، امکان‌پذیر است اما این مسئله کار آسانی نیست و در زمانی کوتاه نمی‌توان شاهد اتفاقاتی تاثیرگذار بود. ما باید روی بازاریابی به‌خوبی کار کنیم و به سراغ بازارهای سنتی برویم، چراکه بسیاری از زیرساخت‌های این بازارها با نفت ایران شکل گرفته و علاقه‌مند به خرید نفت ایران هستند. باید روی بازارهای چین، کره، ژاپن، یونان، ایتالیا و برخی کشورهای اروپای غربی بیشتر متمرکز شویم. مسئله بعدی نقش اوپک و اوپک‌پلاس در این مسئله است که فضا را برای ورود ایران باز کنند. کشورهایی مانند عراق، عربستان و روسیه سهم ما را از بازار گرفته‌اند. اعتقاد من این است که اوپک مدیریت خوبی بر بازار داشته تا شوکی به بازار وارد نشود؛ بنابراین اکنون نیز این اتفاق خواهد افتاد و اوپک تلاش خود را برای بازگشت ایران خواهد کرد.

سخن پایانی

با افزایش گمانه‌زنی‌ها از موفقیت‌آمیز بودن گفت‌وگوهای هسته‌ای، نرخ نفت در بازارهای جهانی کاهش یافته است؛ هرچند برخی کارشناسان معتقدند بازگشت ایران به بازارهای نفتی چندان راحت نخواهد بود. صادرات کنونی نفت ایران حدود ۷۰۰ هزار تا یک میلیون بشکه در روز تخمین زده می‌شود که ۱.۵ تا ۱.۸ میلیون بشکه کمتر از سطح دوران قبل از تحریم‌های امریکا است. ایران قبل از تحریم‌های بین‌المللی در سال ۲۰۱۱، روزانه ۲.۵ میلیون بشکه نفت صادر می‌کرد، اما این رقم در دوران تحریم‌های قبلی به حدود یک میلیون بشکه رسید و در نهایت متوسط صادرات نفت ایران در سال ۲۰۱۶ حدود ۲ میلیون بشکه در روز شد و از سال ۲۰۱۷ به بعد به سطح قبلی بازگشت. حالا موسسات بین‌المللی ردیابی نفتکش مدعی شدند صادرات نفت ایران در دسامبر و ژانویه به بالاترین سطح در ۳ سال گذشته یعنی دوره تحریم فعلی رسیده است. به‌گفته شرکت پترولجستیکس، ایران در دسامبر بیش از یک میلیون بشکه در روز نفت فروخته اما در ژانویه با کاهش صادرات مواجه شده است. با این حال، شرکت اس‌وی‌بی گذر از مرز یک‌میلیون بشکه را در ژانویه دیده است.