مشکل آلودگی بصری را حل کنیم
فرید نصیری-کارشناس مدیریت شهری
امروزه با شلوغی شهرها و افزایش جمعیت، مشکل آلودگی بصری پدیدار شده است. بی نظمی ها و آشفتگی های مناظر گوناگون شهری، همه مولد آلودگی بصری و روانی مردم هستند و تاثیرات نامطلوبی بر روحیه انسان می گذارند.
اینکه ریشه اصلی این ناآرامی ها چیست و چگونه می توان آنها را مهار و به آرامش تبدیل کرد، از مسائل مهم زندگی در جوامع انسانی معاصر است که دانش هایی مانند روانشناسی، جامعه شناسی، شهرسازی و ارتباطات به دنبال راهکارهای مناسب برای آن هستند.
اصولا فضای شهری را فضایی با تناسبات زیبایی شناسانه تلقی کنیم، یا اینکه عوامل دیگری را در تعریف فضای شهری دخیل بدانیم، زیبا بودن یک فضای شهری همانند هر فضا و اثر انسانی دیگر، اهمیت زیادی دارد. زیبایی و زیباسازی در حوزه معماری و شهرسازی، به عنوان یک علم و هنر مطرح است و هیچ کشوری نمی تواند از آن بی تفاوت عبور کند، چراکه بخشی از سلامت انسان ها در گرو کیفیت فضای شهری و تاثیرات آن است.
در این میان، نقش مقوله زیباسازی شهر، با توجه به ظرافت و زیبایی، در درمان این نابسامانی ها قابل توجه و تامل است. تمامی ابعاد نیاز انسان مانند حلقه های یک زنجیر در ارتباط با یکدیگر هستند و کاهش سطح هر یک از این وجوه، بر سایر ابعاد تاثیر خواهد گذاشت. به عنوان مثال، اگر حس زیباجویی انسان دچار اختلال شود، دیگر ابعاد هم دچار اختلال می شوند. امروزه کم توجهی به یکی از این نیازها (زیبایی)، زندگی انسان ها را در محیط زندگی شهری مورد تهدید قرار داده است. انواع آلودگی های محیط زیستی و بصری و اغتشاش در فضاهای شهری، بخشی از این تهدیدها به شمار می روند. اصولا این زشتی ها، نتیجه عدم آشنایی پدیدآورندگان فضاها و عناصر شهری با مفهوم زیبایی در کنار رواج سلطه روحیه سوداگری و سیطره تفکر و روش مادیگرایانه ماخوذ از بیگانه بر بسیاری از فعالیت های شهری از جمله آموزش، طراحی، برنامه ریزی، ساخت وسازها، رفتارهای فردی، اجتماعی و استحاله مفاهیم و ارزش هاست. ادموند بیکن بر این اعتقاد است که ساختن شهر، یکی از بزرگ ترین دستاوردهای بشری است که شکل آن همواره شاخص شناخت بی رحم درجه تمدن بشر بوده و خواهد بود.
او مجموعه تصمیمات مردم ساکن یک شهر را تعیین کننده شکل آن می داند. به نظر او در شرایط خاص، حاصل تاثیر این تصمیمات در یکدیگر قدرتی است چنان روشن و شکیل که به زاده شدن شهری اصیل می انجامد. بیکن در بخشی از کتاب «طراحی شهرها» به عنوان «شهر حاصل عملی ارادی» بر این تصور که شهرها یک جور حادثه عظیم هستند که خارج از اختیار و اراده انسان رخ داده و صرفا از قانونی تغییرناپذیر تبعیت می کنند، خط بطلان کشید.
به همین قیاس می توان گفت منظر شهری به عنوان یک شاخص و نماد درجه و کیفیت تمدن و روحیات جمعی هر ملت و قومی حاصل تصمیمات و تصورات مردم آن شهر است. منظر شهری، حاصل عمل ارادی و نه محصول اتفاقی یا خارج از حیطه قوانین و قواعد انسان فهم است؛ بنابراین برای داشتن یک شهر زیبا و فضایی مناسب که همه مردم بتوانند به صورت موثر از آن استفاده کنند، هم شهروندان و هم مسئولان نقش اساسی دارند.
شواهد حاکی از آن است که بسیاری از شهرها و استان های ایران دارای زیبایی های بصری طبیعی هستند که آنها را تبدیل به خاستگاه هنر و زیبایی کرده است. برهمین اساس، بسیاری از شهرها از گذشته های دور به هنــر مشهور بوده و با خلاقیت وارد حوزه شهری شده اند، اما متاسفانه این هنرهای طبیعی و بصری چندسالی است از محیط شهری رخت بربسته و هنگام گشت وگذار در خیابان های شهرها آثار هنر خیابانی و مبلمان شهری آن طور که باید خاص نبوده و توجه شما را جلب نمی کنند؛ بنابراین در برخی از شهرهای کشور توجه به زیبایی های طبیعی در منظر شهری کاهش یافته و جای آن را آلودگی های بصری گرفته است.
