افزایش نرخ  ۱۰ تا ۲۰۰ درصدی ملزومات تولید

 ساخت داورهایی که در انحصار برخی کشورها بود مانند داروهای دیابت، یکی از دستاوردهای شرکت‌های نوظهوری فعال در حوزه فناوری بوده اما فراموش نکنیم همیشه دستاوردها در میدان آزمون قدرت خود را نشان می‌دهند. داخلی‌سازی محصولات از جمله دارو در شرایط تحریمی که کشور با کمبود ارز روبه‌رو شده باید کمک‌کننده بوده و نیاز بازار را با کمترین چالش پوشش دهد. این روزها با وجود داخلی‌سازی اقلام دارویی و نیز حذف نشدن ارز ترجیحی برای واردات مواد اولیه موردنیاز این اقلام شاهد افزایش قیمت دارو در بازار هستیم. از سوی دیگر، با ممنوعیت واردات باید تیراژ تولید در کشور بالا رفته و به‌تبع، قیمت داروهای داخلی روند کاهشی داشته باشد. حال با توجه به شرایط تحریم، وضعیت تولید دارو در کشور چگونه ارزیابی می‌شود و چرا بهای تمام‌شده دارو گران شده است؟

گرانی حواشی تولید

آرمان خالقی، عضو هیات‌مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت ایران درباره وضعیت تولید دارو و چرایی گرانی قیمت تمام‌شده این محصول به صمت گفت: ارز ترجیحی برای دارو حذف نشده و آنچه برای تولید دارو ضروری است وارد شود با ارز ۴۲۰۰ تومانی قابل تامین است اما مسئله، افزایش سایر عوامل تولید مانند کالاهای موردنیاز بسته‌بندی، انرژی، نیروی کار، حمل‌ونقل و... بوده که در هر بخش شاهد افزایش چنددرصدی قیمت‌ها بوده‌ایم.

وی افزود: این افزایش قیمت هم فقط شامل کالاهای وارداتی نبوده که ارز ترجیحی دارند، بلکه افزایش قیمت عوامل حاشیه‌ای تولید سبب‌شده قیمت داروهای تولید داخل هم بالا باشد؛ به‌طوری‌که اگر ارز ترجیحی حذف می‌شد، به‌طور قطع شاهد افزایش قیمت بیشتری در این حوزه می‌بودیم.

او ادامه داد: لازمه تولید تامین نهاده‌های تولید ارزان‌قیمت بوده در حالی که در این بین، فقط دستمزد کارگران ۵۷ درصد بالا رفته است.

ضرورت نظارت

در چند سال اخیر، تحریم و کمبود ارز سبب‌شده کالاهای خارجی وارد نشوند. این امر به‌طور قطع باید تیراژ تولید را در کشور افزایش داده و این مقیاس تولید باید خودش را در سرشکن شدن هزینه‌های سربار و کاهش بهای تمام‌شده نشان بدهد. چرا با وجود افزایش تولید داخل و تیراژ بالا همچنان قیمت تمام‌شده بالاست؟ عضو هیات‌مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت ایران در این‌باره عنوان کرد: پیش‌تر محصولات دارویی وارد کشور می‌شد که در داخل تولید نمی‌شدند یا بعضی داروهای مشابه تولید داخل که تفاوت اندکی داشتند، وارد می‌شدند اما قطعا با کاهش واردات و افزایش تیراژ تولید باید هزینه تولید روند کاهشی می‌داشت. آنچه مسلم است اینکه افزایش شمارگان تولید در مقابل افزایش نرخ مثلا مواد پتروشیمی خیلی اثرگذار نیستند. در چند ماه اخیر مواد پتروشیمی در کشور بیش از ۲۰۰ درصد افزایش قیمت داشته‌ و بسته‌بندی داروها نیز گران شده‌اند. به‌عنوان مثال، قیمت کارتن یا قوطی که داروها در آن قرار می‌گیرند یا آلومینیومی که برای برگه‌های قرص‌ها مورداستفاده قرار می‌گیرد، همه روند صعودی داشته‌اند. در این راستا شاید تیراژ تولید فقط تا ۲۰ درصد روی قیمت‌ها کنترل داشته باشد؛ بنابراین افزایش شمارگان نمی‌تواند پاسخگوی این حجم از گرانی‌ها باشد.

خالقی تاکید کرد: در چنین فضایی، فقط نهادهای ناظر باید مراقب باشند کسی از چنین شرایطی سوءاستفاده نکند. هر دارویی با توجه به مواد اولیه و نهاده‌های تولید مورد استفاده در آن، یک آنالیز قیمتی مشخصی دارد و دولت به‌عنوان سیاست‌گذار نباید اجازه افزایش نامتعارف قیمت داروها را بدهد.

دولت و مداخله در قیمت‌ها

این کارشناس حوزه صنعت در ادامه سخنان خود عنوان کرد: در حال‌حاضر دولت در قیمت‌گذاری تمام محصولات مداخله دارد که دارو هم جزو این محصولات است که به‌دلیل حساسیت موضوع، ضرورت دارد کنترل و نظارت بر بازار دارو از سوی یک نهاد متولی به‌طور سختگیرانه انجام شود.

خالقی بیان کرد: در محصولاتی که دولت خود خریدار آنهاست و برای آنها یارانه پرداخت می‌کند تا این اقلام، ارزان‌تر به‌دست مردم برسد، به‌عنوان شریک حق دارد بر تعیین قیمت‌ها نظارت داشته باشد اما در بخشی که محصولات پزشکی یا شبه‌داروها و مکمل‌های غذایی وارد می‌شوند، چون با ارز آزاد تهیه می‌شوند و موارد درمانی ندارند، خود تولیدکننده قیمت محصولاتش را تعیین می‌کند. در این میان، داروهایی که تحت‌پوشش بیمه تامین اجتماعی قرار می‌گیرند و بیمه درمانی آنها را پوشش می‌دهد، دولت ذی‌نفع بوده و قیمت‌گذاری را انجام می‌دهد.

وابستگی ارزی دارو

این کارشناس حوزه تولید در پاسخ به این پرسش که داخلی‌سازی چقدر در بهای تمام‌شده محصولات تاثیر داشته، گفت: تمام مواد اولیه موردنیاز از داخل تامین نمی‌شود؛ مواد اولیه تولید برخی داروها در اختیار چند شرکت خاص بین‌المللی بوده که برای تمام تولیدکنندگان دارو تامین مواد اولیه دارند؛ بنابراین انحصار موجود، تامین آنها را با سختی همراه کرده است. وی افزود: بنابراین برخی مواد محدود در داخل تولید می‌شوند و تنوع اقلام سبب‌شده به ناچار بخشی از آنها وارد شوند.

به‌لحاظ اقتصادی و فناوری هنوز به سطحی نرسیده‌ایم که در تولید دارو خودکفایی کامل داشته باشیم. به‌عنوان مثال در فرمولاسیون تولید مکملی مانند ویتامین c بخشی از مواد اولیه داخلی است و بخشی وارد می‌شود.

 این یک قلم سادهاست و هرچه داروها تخصصی‌تر می‌شوند، وابستگی ارزی بیشتر است، زیرا تیراژ باید بسیار بالا باشد که تولید برخی اقلام در کشور توجیه اقتصادی داشته باشد. سرمایه‌گذاری در اشل بزرگ نیازمند تیراژ بسیار بالاست.

خالقی تصریح کرد: در سایر صنایع هم از این نمونه‌ها زیاد است. مثلا در صنعت خودرو تولید برخی محصولات الکترونیکی مانند چیپ‌ست‌ها در اختیار چند شرکت خاص بوده که انحصار تولید چیپ‌ست‌ها را در اختیار دارند.

زنجیره‌ای از افزایش قیمت

در ادامه مهدی سلیمانجاهی، دبیر سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی ایران درباره افزایش قیمت دارو و قیمت تمام‌شده دارو در کشور به صمت گفت: بدیهی است هر کالایی از چند قلم مواد اولیه تشکیل شده است. دارو خدمات نبوده و تولید آن متشکل از محصولات متنوعی است. در ادامه این دارو برای تولید به ماشین‌آلات نیاز داشته و بسته‌بندی و توزیع آن در کنار هزینه حمل‌ونقل، نیازمند نقدینگی است و تولیدکننده باید پول بپردازد تا خط تولیدش به‌طور مستمر تولید کند. حال وقتی تمام اقلام و خدمات موردنیاز تولید از جمله دارو ۱۰ تا ۲۰۰ درصد گران می‌شود، چه انتظاری است که تولید بدون تغییر قیمت ادامه داشته باشد. آیا افزایش قیمت دارو در چنین شرایطی غیرطبیعی است؟ او افزود: در چنین شرایطی پرسش از افزایش قیمت دارو بیشتر تولیدکننده را بی‌انگیزه می‌کند.

افزایش بهره‌وری و بیکاری کارگران

دبیر سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی ایران در ادامه سخنان خود با بیان اینکه فقط بهای غذای کارکنان چند برابر شده، یادآور شد: سال گذشته اگر هر پرس غذا برای کارگران ۴۱ هزار تومان تمام می‌شد، امروز این غذا کمتر از ۱۱۰ تومان نیست و بیش از ۱۰۰ درصد افزایش قیمت داشته است.

سلیمانجاهی درباره تیراژ تولید و افزایش بهره‌وری و در نتیجه سرشکن شدن قیمت تمام‌شده، عنوان کرد: این امر محقق می‌شود به‌شرط اینکه از ۱۴۰ کارخانه داروسازی، ۱۳۹ واحد تولیدی تعطیل شوند و فقط یک کارخانه فعالیت داشته باشد و این کارخانه هم به‌جای مثلا ماهانه ۱۰ میلیون قرص، ۴۰ میلیارد قرص تولید کند که شدنی نیست. امروز ظرفیت واحدهای تولیدی خالی است اما چنین استدلال‌هایی هم منطقی نیست، زیرا افراد زیادی بیکار می‌شوند.

نرخ ارز تولید داخل را توجیه‌پذیر کرد

این فعال حوزه دارو درباره ممنوعیت واردات و افزایش تیراژ نیز گفت: امروز داروهایی که در داخل توان و امکان تولید ندارند در حال وارد شدن هستند؛ علاوه‌بر اینکه اگر واردات دارو خارجی کاهش پیدا کرده، به‌دلیل این است که صرفه‌ اقتصادی ندارد. دارویی که قیمت آن ۱۰ دلار است با نرخ ارز ۳۰ هزار تومانی چقدر می‌شود؟ این رقم فقط برای یک قلم ساده بوده و هرچه دارو تخصصی‌تر می‌شود، این نرخ بالاتر می‌رود.

سلیمانجاهی با بیان اینکه زمانی تفاوت قیمت ارز دولتی و آزاد ۵۰۰ تا ۶۰۰ تومان بوده اما امروز ارز دولتی ۴۲۰۰ تومان و ارز آزاد حدود ۳۰ هزار تومان است، عنوان کرد: تفاوت قیمت این دو دیگر اجاره نمی‌دهد بسیاری از نمونه‌های خارجی داروها وارد کشور شوند. در حال‌حاضر بازار تقاضا داروهای خارجی تا ۹۰ درصد دچار ریزش شده است. با توجه به سطح درآمد مردم در توان هر کسی نیست که دارو خارجی تهیه کند. به‌طوری‌که اگر تولیدکننده داخلی تولید نکند توان واردات وجود ندارد.

دبیر سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی ایران با بیان اینکه امروز بازار دارویی کشور ۴ میلیارد تومان بوده که اگر اقلام دارویی به‌جای تولید وارد شوند بیش از ۲۰ میلیارد تومان آب می‌خورد، بیان کرد: شاید چند قلم دارو هندی ارزان‌تر از نوع ایرانی آن باشد اما در ۹۵ درصد موارد، قیمت داروهایی که وارد می‌شوند بسیار بیشتر از قیمت ‌داروهای تولید داخل خواهد بود.

تفاوت قیمت‌ها

سلیمانجاهی در پاسخ به این پرسش که تولید در سه ماهه امسال نسبت به مشابه سال گذشته چه تفاوت قیمتی دارد، گفت: تفاوت قیمت‌ها در برخی اقلام ۱۰ درصد و در بعضی دیگر ۲۰۰ درصد بوده است؛ برخی ارز دولتی دارند و برخی باید با ارز آزاد اقلام را تهیه کنند. به‌عنوان نمونه، بسته‌بندی بالای ۵۰ درصد افزایش قیمت داشته است. سال گذشته کارتن کیلویی ۶ هزار تومان و امسال ۳۵ هزار تومان است؛ یعنی فقط یک قلم ۵ برابر شده یا شکر سال گذشته کیلویی ۷ هزار تومان و امسال ۲۸ هزار تومان شده است (شکر دولتی). قیمت گاز دولتی ۱۰ برابر شده و خرید مواد اولیه از کارخانجات پتروشیمی داخلی هم جای خود دارد که چند برابر شده و همگی دولتی هستند.

دبیر سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی ایران در پایان به مواد اولیه خارجی اشاره کرد و افزود: برخی اقلام وارداتی چینی هم گران شد، زیرا محیط‌زیست این کشور به برخی کارخانجات تولید دارو ایراداتی وارد کرد که منجر به تعطیلی آنها شد و همین مسئله ۲۰ تا ۳۰ درصد قیمت‌ها مواد اولیه چینی را در جهان افزایش داد.

سخن پایانی

بنابر این گزارش، دارو گران شد، زیرا مواد اولیه و تمام نهاده‌های تولید گران شده است. تولیدکنندگان و کارشناسان حوزه صنعت معتقدند وقتی زنجیره تولید دچار افزایش قیمت می‌شود نمی‌توان انتظار داشت محصول نهایی افزایش قیمت نداشته باشد. آنها درباره بهره‌وری و افزایش تیراژ تولید هم عنوان می‌کنند زمانی به بهره‌وری و تیراژ اقتصادی می‌رسیم که تمام کارخانجات تولیدی داخل تبدیل به یک واحد تولیدی شوند. این امر در صورت تحقق، کارگران بسیاری را بیکار می‌کنند. بنابراین با افزایش نهاده‌های تولید که بخش زیادی از آنها دولتی است بهای تمام‌شده تولید از جمله دارو گران تمام می‌شود.