علاوه بر این با توجه به ظرفیت‌های هریک ابزارآلات اکتشاف و حفاری معادن از دوران کهن تا امروز مجموعه‌ای دیدنی و آموزنده برای آشنایی مخاطبان با نحوه فعالیت معادن گردآوری می‌شود. استقبال از این مجموعه‌ها منجر به توسعه آنها در سراسر جهان شد و امروزه می‌توان گفت در اغلب کشورهای معدن‌خیز جهان نمونه‌هایی از سایت‌های گردشگری معدنی وجود دارد. در گزارش امروز نگاهی داریم به معروف‌ترین سایت‌های گردشگری معدنی در ایران و جهان.

دهانه الماس

در ایالت آرکانزاس، معدن الماسی به نام «دهانه الماس‌ها» در مورفیریزبورو وجود دارد که تنها معدنی در دنیا است که ورود عموم به آن آزاد است و فقط با پرداخت مبلغی جزئی برای ورودی می‌توان از آن بازدید کرد. علاوه بر این افراد می‌توانند در این معدن به جست‌وجوی الماس بپردازند و هرچه پیدا می‌کنند برای خود نگه دارند. این معدن الماس تقریبا از ۱۰۰ سال پیش کشف شد و از آن زمان بارها و بارها هزاران الماس و سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی دیگر از آن بیرون کشیده شده است که یکی از پر ارزش‌ترین آنها هم الماسی ۴۰ قیراطی به نام «عمو سم»! بوده که بزرگ‌ترین الماسی است که تا به امروزه در ایالات متحده امریکا پیدا شده است. یکی دیگر از سایت‌های گردشگری در معادن امریکا، سایت موزه صنعت و معدن غرب است. این سایت موزه با نگهداری تمام وسایل کار معدن چیان و بازسازی محیط کار و نمایش نقشه‌های زمین شناسی معدن، داشتن یک کتابخانه و برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای کودکان توانسته است علاوه بر انجام وظایف یک موزه برای آشنا کردن مردم با صنعت و تاریخ، فضایی جذاب و علمی هم فراهم کند. این موزه فعالیت خود را از سال ۱۹۷۰ آغاز کرده و یکی از نخستین مراکز گردشگری در معادن است.

کلیسای زیرزمینی

معدن نمکی در لهستان با بهره گیری از خواص درمانی نمک هر ساله گردشگران زیادی را به خود جلب می‌کند. این معدن که با عنوان کلیسای نمکی زیرزمین هم شناخته می‌شود دارای ۲۲ اتاق دست کند، نمازخانه و چلچراغ هایی نمکین است که معدنچیان طی قرن‌ها استخراج نمک در آنجا کنده‌اند. امروزه در ۱۲۵ متری زیر زمین یک هتل و اقامتگاه درمانی هم ساخته‌اند. خدمات درمانی در اتاق هایی که دمای ثابتی دارند، ارائه می‌شود. به خاطر وجود سنگ‌های نمک، هوای محیط پاکیزه و عاری از هر گونه ریزگرد و سایر آلاینده‌های محیطی است. این معدن قدیمی یکی از قطب‌های فرهنگی لهستان است و هر ساله نمایشگاه‌های هنری، رویدادهای فرهنگی و کنسرت‌های زیادی در آن برگزار می‌شود.

جست‌وجوی طلا در افریقای جنوبی

در ناحیه‌ای کوهستانی و در زمین‌های اطراف باربرتون در استان پومالانگا افریقای‌جنوبی معادن طلای قدیمی وجود دارد که از قرن ۱۹ مورد بهره‌برداری قرار ‌گرفته‌اند. با متروکه شدن این معادن، دولت افریقای‌جنوبی این معادن را به یکی از قطب‌های گردشگری این کشور تبدیل کرده و درآمد پایداری را برای مالکان، کارگران، راهنمایان زمین گردشگری، برگزار‌کنندگان تورهای بازدید از معادن و ارائه‌دهنده‌گان خدمات به گردشگران به‌وجود آورده است.

معدن درمانی در اوکراین

اوکراین هم از معادن قدیمی نمک برای درمان بیماری‌های تنفسی بهره می‌برد؛ چراکه گفته می‌شود تنفس در محیطی که حاوی ذرات و غبار آغشته با نمک باشد، در درمان بیماری‌های تنفسی موثر است. در دوران اتحاد جماهیر شوروی، غارهای نمک محل نگهداری مجرمان سیاسی و تبهکاران بود. امروزه اما تونل‌های درخشان در زیر شهر سولوتینو در اوکراین غربی، تغییر کاربری داده‌اند و این مکان‌ها اکنون بهشت افراد مبتلا به آسم و دیگر بیماری‌های تنفسی است.

میراث معدنی

استرالیا یکی از آن کشورهایی است که به میراث معدنکاری خود می‌بالد. چراکه اقتصاد و توسعه بسیاری از ایالت‌های این کشور وابسته به فعالیت‌های معدنی بوده و حالا به‌عنوان مقصد گردشگری معدن مورد توجه گردشگران بین‌المللی قرار گرفته است. شهر کوبرپتی در جنوب استرالیا و شهر کارگورلی سوپر پیت در غرب استرالیا دارای معادن متروکه‌ای است که اکنون به مقصدی برای زمین گردشگران تبدیل شده است. در کشور بولیوی وجود معادن فعال استخراج نقره در شهر پوتوسی ( Potosi ) -یکی از مرتفع‌ترین شهرهای جهان- و برگزاری تورهای هدفمند بازدید از فعالیت معدنکاران مورد توجه گردشگران واقع شده است.

بازدید از معادن فعال

در کشور کانادا موزه معدن اسپرینگ هیل به‌عنوان یکی از معادن فعال از قرن نوزدهم تا سال ۱۹۵۸، مورد توجه گردشگران بسیاری قرار گرفته است. همچنین موزه معدن کیپ برتون و مرکز تفسیر میراث گردشگری فرانک اسلاید مورد توجه بازدیدکنندگان است.شیلی، بولیوی، استونی، فنلاند، هند و... از دیگر کشورهایی هستند که قدم در مسیر توسعه گردشگری معدنی گذاشته‌اند.

گردشگری معدن در ایران

ایران، سرزمینی با تنوع بی‌نظیر از منابع و کانی‌ها با معادن مختلف فعال و متروکه با قدمت چندهزار ساله‌ها است که ظرفیت جدید گردشگری معدنی در زنجیره ارزش و کسب و کار صنعت گردشگری محسوب می‌شود.

سایت‌های گردشگری سرب و روی

انگوران به عنوان بزرگ‌ترین مجتمع معدنی-گردشگری سرب و روی خاورمیانه، ظرفیتی نهفته از جاذبه گردشگری در ماه‌نشان استان زنجان از معادن فعال کشور و بزرگ‌ترین مجتمع معدنی سرب و روی خاورمیانه است که خرداد ۹۹ به عنوان نخستین مجتمع معدنی گردشگری کشور مجوز فعالیت برای بازدید گردشگران را دریافت کرد و با توجه به آماده‌سازی واحدهای اقامت و اسکان، می‌تواند در شرایط پساکرونا، به عنوان یکی از مقاصد پربازدید گردشگرانی که به استان زنجان می‌روند، قرار گیرد.ماه‌نشان که از قطب‌های معدنی استان زنجان است، غنی‌ترین معدن سرب و روی خاورمیانه و تنها معدن طلای فعال استان زنجان را در خود جای داده است که با وجود برخورداری از آثار تاریخی و جاذبه‌های طبیعی و گردشگری، می‌تواند زمینه را برای جذب و ورود سرمایه‌گذار در قسمت‌های مختلف کشاورزی، معدنی، آبزی‌پروری، بوم‌گردی، ایجاد موزه و گردشگری منطقه را فراهم کند.یکی دیگر از جاذبه‌های گردشگری در معادن سرب و روی، در بخش انارک شهرستان نائین است. این معادن حتی به‌لحاظ قدمت جزو میراث تاریخی کشورمان به شمار می‌روند چراکه سابقه حفاری و استخراج در آن به ۲۰۰۰ سال قبل می‌رسد و تکنیک‌ها و ابزار حفاری دوران باستان ایران خود می‌تواند جذابیتی برای بازدید از این معادن باشد.

معدن پتاس خور و بیابانک

معدن پتاس خور و بیابانک نمونه‌ای بسیار عالی از کاربری معادن برای اهداف گردشگری است. دهکده نمکی خور در استان اصفهان واقع شده و یکی از مقصدهای ژئوتوریسمی کشور در حوزه گردشگری معدنی به‌شمار می‌رود. در این دهکده زیر ساخت‌های اقامتی، استخر شنا و حمام نمکی، آبشار نمکی و بهره بردن از پدیده‌های طبیعی مانند آسمان زیبای کویر و اجرای برنامه‌های رصد آسمان شب، کویرنوردی و بازدید از رمل‌ها و تپه‌های ماسه‌ای برای گردشگران فراهم شده و معدن پتاس خور و بیابانک را به یکی از بهترین جاذبه‌های زمین گردشگری و گردشگری سلامت در نواحی مرکزی کشورمان تبدیل ساخته است.

معدن نمک گرمسار

وجود معادن نمک در گرمسار موقعیت بسیار خوبی برای توسعه گردشگری سلامت با استفاده از مواهب طبیعی است. نمک از گذشته‌های بسیار دور به‌عنوان کالایی ارزشمند استخراج و خریدوفروش می‌شده و اثرات درمانی این ماده معدنی در درمان بیماری‌های تنفسی و ریوی به اثبات رسیده است. ایجاد زیرساخت‌های اقامتی و پذیرایی در این محدوده می‌تواند اثرات اقتصادی بسیار مهمی برای شهرستان گرمسار به‌همراه داشته باشد.

معدن زغال سنگ البرز مرکزی

وجود معدن فلورین در شهرستان سوادکوه استان مازندران یکی دیگر از سایت‌هایی است که توان بالایی در جذب گردشگران دارد. این معادن برای استخراج زغال‌سنگ و با حفر تونل مورد استفاده قرار گرفته و اکنون با ایجاد زیرساخت‌های لازم برای پذیرش گردشگران توان تبدیل شدن به یکی از سایت‌های ژئوتوریسمی استان مازندران را دارا است.

معدن فیروزه نیشابور

معدن فیروزه نیشابور قدیمی‌ترین معدن فعال جهان در استخراج سنگ فیروزه است. گفته می‌شود این معدن بیش از ۲هزار سال فعالیت دارد و نمونه‌ سنگ استخراج شده از آن به‌دلیل ارزش و کیفیت در موزه لندن نگهداری می‌شود. این معدن به‌دلیل نزدیکی به ۲ مقصد توریستی مهم در شرق کشور (مشهد و نیشابور) می‌تواند به‌یکی از قطب‌های گردشگری معدن در کشورمان تبدیل شود گرچه در حال‌حاضر هم امکان بازدید از این معدن در قالب تورهای هدایت یافته میسر است.

سخن پایانی

صنعت گردشگری تاثیرات چشمگیری بر فرهنگ و پیشرفت و تحول اقتصادی جامعه دارد. اکنون که گردشگران در همه‌جای جهان هر روز به‌دنبال مقصدهای شگفت‌انگیز، فعالیت‌های نو و تجربه اتفاقات جدید هستند، استفاده از معادن متروک و گردشگری معدنی می‌تواند به فعالیتی اثربخش و بهترین فرصت برای اشتغالزایی و درآمدزایی تبدیل شود؛ همچنین استخراج مواد معدنی و به‌ ویژه گهرسنگ‌ها همیشه برای مردم مرموز بوده زیرا دسترسی به معادن برای افراد عادی میسر نیست و گردشگری معدنی این فرصت را به افراد می‌دهد تا آن را تجربه کنند. مشاهده معدن‌های روباز و زیرزمینی، روش‌های اکتشاف و استخراج معدن‌ها، استفاده از دستگاه‌ها و ماشین‌آلات مخصوص مورد استفاده در معدن، تماشای انواع کانی‌ها و سنگ‌ها به‌ویژه سنگ‌های قیمتی و جواهر به خودی خود برای هر تماشاگری دیدنی است.