بازی چراغ‌خاموش ارز با غذای کودک
مدت‌هاست شیرخشک‌های رژیمی و غذاهای ویژه، جنبه درمانی پیدا کرده‌اند و مشمول ارز دولتی می‌شوند؛ اما این روند تا زمانی حاکم بود که صحبت از ارز آقای فرزین که همان ارز نیمایی ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومانی است، نشده بود.
به عقیده برخی کارشناسان اقتصاد، دولت محترم چراغ خاموش ارز ترجیحی ۴ هزار و ۲۰۰ تومانی را به ارز نیمایی ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومانی تبدیل کند. در حقیقت تنها نام ارز تغییر می کند که به واسطه آن افزایش ۶ برابری نرخ را داریم و همان قصه های تکراری از گرانی تا کمبود! چندی پیش محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی گفت: هدف ما از ثابت نگه داشتن نرخ ارز برای واردات کالاها در سامانه نیما ثبات در بازار کالا و کنترل تورم است؛ البته سخت است اما برای اینکه این ثبات را ایجاد کنیم حتما این کار را خواهیم کرد و این نرخ را برای یک دوره یک ساله ادامه خواهیم داد. این در حالی است که بسیاری از تولیدکنندگان شیرخشک معتقدند، حذف ارز ترجیحی باعث می شود نرخ مواد اولیه شیرخشک بین ۵ تا ۷ برابر افزایش یابد. صمت در این گزارش به بررسی کمبود و گرانی شیرخشک پرداخت.
گرانی در راه است؟
در روزهایی که ثبات قیمت ها و کنترل نوسانات بازار به موضوعی پرچالش تبدیل شده، به عقیده برخی از کارشناسان نرخ ارز ترجیحی به طور چراغ خاموش با افزایش ۶ برابری به ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان با عنوان ارز نیمایی رسیده است. دولت نیز برای کاهش قیمت ها همین ارز نیمایی را پیشنهاد می دهد که پس از اجرای این راهکار باید منتظر وارد آمدن ضرری همه جانبه به تولیدکننده و مصرف کننده باشیم. در همین راستا اکنون زمزمه هایی از افتادن شیر خشک در دام حذف ارز ترجیحی شنیده می شود. با این اتفاق ماده اولیه شیر خشک دچار افزایش نرخ ۶ برابری می شود که در نتیجه آن بعید نیست نرخ نهایی شیر خشک سر به فلک بکشد. ممکن است راهکاری مانند طرح دارویار برای کنترل نرخ شیر خشک پیشنهاد شود که به نظر نمی رسد با روند فعلی اجرا، یاری از آن به مردم برسد و چندان نمی توان به این راهکار دلخوش بود. این در حالی است که در هر کشوری وقتی مردم نتوانند نیاز خود را از محل درآمد خانوار تامین کنند و متوسل به یارانه و بیمه شوند، ممکن است با هرگونه تغییر در قوانین مشکلاتی ایجاد شود. درباره شیرخشک به عنوان غذای اصلی کودک نیز همین شرایط حکمفرماست. شاید تصمیم دولت مبنی بر حذف ارز ترجیحی برای واردات مواد اولیه شیرخشک، منجر به کمبود این کالا در بازار شده و والدین بسیاری برای تامین شیرخشک نوزاد وارد بازار سیاه شوند؛ بر همین اساس می توان گفت دولت راهی پیچیده در برابر مردم گذاشته است. در هر حال شهروندان مدت هاست که با درد گرانی می سوزند و می سازند؛ کاش حداقل درباره غذای کودک دچار کمبود نشویم. هنوز هم جای ابهام دارد که تصمیم گیری درباره موضوعات مرتبط برعهده خود سازمان غذا و دارو است یا تصمیمات برای این سازمان گرفته و ابلاغ می شوند. از زمان حذف ارز ترجیحی باخبر نیستیم و هنوز ابلاغ خاصی به سازمان نشده است. باید منتظر ماند و دید آقایان مسئول چه راهکاری را برای کنترل نرخ شیر خشک در پیش می گیرند.
هیچ افزایش قیمتی در کار نیست
هانی تحویل زاده، رئیس انجمن تولیدکنندگان شیرخشک درباره اخباری مبنی بر گران شیرخشک به صمت گفت: نرخ شیرخشک هیچ تغییری نداشته و تولیدکنندگان نمی توانند بدون مجوز به افزایش نرخ بپردازند. از سوی دیگر واردات مواد اولیه موردنیاز برای شیر خشک نوزاد همچنان ارز دولتی می گیرد و این محصول براساس ارز دولتی قیمت گذاری می شود.
وی با اشاره به اثرات منفی حذف ارز ترجیحی برای واردات مواد اولیه شیرخشک اظهار کرد: تا این لحظه تصمیمی برای حذف ارز دولتی واردات مواد اولیه شیرخشک گرفته نشده است. ۸۵ درصد مواد اولیه شیر خشک وارداتی است و با ارز دولتی وارد می شود؛ از همین رو ممکن است با حذف ارز ترجیحی واردات مواد اولیه شیرخشک در سال آینده با افزایش نرخ این محصول مواجه شویم. از سوی دیگر بسیاری از تولیدکنندگان دچار کمبود نقدینگی هستند و در صورت حذف ارز ترجیحی و روی کار آمدن ارز نیمایی همه کارخانه ها دچار بحران می شوند. به این دلیل که با ۶ برابر شدن هزینه مواد اولیه تولید شیرخشک، تامین نقدینگی برای ادامه تولید سخت تر می شود.
رئیس انجمن تولیدکنندگان شیر خشک با اشاره به توان تولید شیرخشک در ایران گفت: ۱۸ سال است که تولید شیرخشک در کشور انجام می شود و هیچ سال شاهد کمبود این محصول نبودیم، اما با تغییرات ناگهانی در زمینه ارز واردات مواد اولیه شیرخشک، ممکن است مصرف کننده مجبور به تهیه شیرخشک با چند برابر نرخ از بازار سیاه شود. با این همه تا این لحظه هنوز ابلاغیه ای منتشر نشده و اتفاقی رخ نداده و قضاوت درباره آن زود است.
تحویل زاده با اشاره به انواع شیرخشک در بازار گفت: در حال حاضر ۳ نوع شیرخشک به کشور وارد یا در داخل تولید می شود. یک نوع شیرخشک «رژیمی» است که برای نوزادانی است که عارضه موقت دارند. یک نوع شیرخشک «متابولیک» است و برای نوزادانی است که بیمار هستند و نوع دیگر شیرخشک نیز شیرخشک «رگولار» است که برای نوزادان عادی است. در حال حاضر شیر خشک «متابولیک» را صرفا هلال احمر وارد می کند، اما سایر شیرخشک ها توسط تولیدکنندگان و واردکنندگان بخش خصوصی تامین می شود.
کمبود نداریم
رئیس انجمن تولیدکنندگان شیر خشک درباره کمبود شیر خشک در بازار بیان کرد: کمبودی در زمینه شیر خشک نوزادان عادی در بازار نداریم و ممکن است در برخی موارد برای نوع خاصی از شیرخشک های متابولیک یا رژیمی یا یک برند خاص از شیرخشک برای کودکان عادی، کمبودهایی را شاهد باشیم.
صادرات شیرخشک
تحویل زاده با اشاره به میزان تولید شیرخشک در کشور گفت: در حال حاضر هیچ کشوری در تولید مواد اولیه شیرخشک خودکفا نیست. صادرات شیرخشک انجام می شود، اما بخش عظیمی از آن به صورت قاچاق است و این کار زیان تولیدکننده را به همراه دارد. ما نه تنها نیاز داخل را تامین می کنیم، بلکه مازاد تولید را صادر می کنیم؛ به گونه ای که کشورهای عراق و افغانستان بدون صادرات شیرخشک ایران دچار مشکل خواهند شد.
وی با بیان اینکه نرخ شیرخشک های داخلی بسیار ارزان است، افزود: نرخ این محصول در محدوده ۵۰ تا ۶۰ هزار تومان قرار دارد؛ یعنی ۱ . ۵ یورو که نسبت به نرخ جهانی بسیار کم است. در سایت های بین المللی نرخ شیرخشک نوزاد بین ۵ تا ۶ یورو است. نرخ شیرخشک در بازار عربستان ۸ یورو، افغانستان حدود ۳ تا ۴ یورو و در عراق ۵ تا ۶ یورو است؛ پس قاچاق این کالا سود هنگفتی برای قاچاقچیان دارد.
هزینه بسته بندی
رئیس انجمن تولیدکنندگان شیرخشک با اشاره به هزینه های سنگین تولید بیان کرد: هزینه تولید به شدت زیاد است، اما نمی توان کیفیت بسته بندی شیرخشک را مانند برخی از محصولات کاهش داد، زیرا شرکت سازنده قوطی شیرخشک برای همه تولیدکنندگان یکی است. همچنین هزینه بسته بندی حدود یک سوم نرخ تمام شده شیرخشک است.
توزیع شیرخشک قطره چکانی شد
جواد آقابابایی، مؤسس و مسئول فنی یکی از داروخانه های تهران درباره کمبود شیر خشک در داروخانه ها به صمت گفت: کمبود شیرخشک در داروخانه ها صحت دارد و در حال حاضر شاهد توزیع قطره چکانی و در برخی از موارد نایابی برخی از برندها هستیم.
وی با اشاره به گرانی شیرخشک اظهار کرد: مدتی است که نرخ برخی از شیرخشک ها افزایش یافته و در برخی از برندها دچار کسری شده ایم که احتمالا علت آن افزایش دوباره قیمت ها است.
این داروساز در پاسخ به چرایی افزایش نرخ شیر خشک بیان کرد: ما در جریان علت مشخص این افزایش نرخ نیستیم، اما هنگامی که علت افزایش نرخ را از شرکت ها جویا می شویم به هزینه بسته بندی و نرخ جدید ارز نیمایی اشاره می کنند.
شیرخشک های گران بازار
بابایی درباره شیرخشک هایی که در بازار با قیمت های نجومی به فروش می رسند نیز گفت: شیرخشک هایی که با نرخ بسیار بالا عرضه می شوند برای کودکان دارای بیماری های خاص است. این محصولات در داروخانه های معمولی پیدا نمی شوند و تنها در داروخانه های دولتی عرضه می شوند.
سخن پایانی
تابستان ۱۴۰۱ بازار با کاهش موجودی انواع شیرخشک به ویژه شیرخشک های رژیمی مواجه بود که این موضوع مشکلات فراوانی را برای خانواده ها ایجاد کرد. علت این کمبود به عقیده فعالان این حوزه تاخیر در اعلام نرخ مصوب شیرخشک ازسوی سازمان حمایت و ابهام در نوع ارز تخصیصی به واردات مواد اولیه بود که در برخی از شرکت ها موجب توقف تولید یا دپو شیرخشک شد، این در حالی است که نرخ شیرخشک امسال در ۲ مرحله افزایش یافت که مرحله اول آن در اردیبهشت به میزان ۱۲ درصد بود. در مرحله دوم هم اواخر تابستان سازمان حمایت مجوز افزایش نرخ ۲۰ درصدی شیرخشک رگولار را صادر کرد، این در حالی است که در برخی از داروخانه ها در برخی از برندها شاهد افزایش قیمت حدود ۴۰ درصدی بود ه ایم. ظاهرا افزایش نرخ به مذاق برخی تولیدکنندگان شیرین آمده و دوباره ۲۰ درصد افزایش نرخ داشتند، این در حالی است که نرخ شیرخشک در کمیته ای در سازمان غذا و دارو که سازمان حمایت نیز عضو آن است، تصویب و روی سامانه اینترنتی به شرکت ها ابلاغ می شود. شواهد حاکی از آن است که حذف ارز ترجیحی و رفتن به سمت ارز نیمایی برای واردات مواد اولیه شیرخشک از همین حالا باوجود اختصاص ارز دولتی تاثیر خود را بر قیمت ها گذاشته است؛ پس هنگامی که هزینه تامین مواد اولیه ۶ برابر می شود قرار است چه بر سر نرخ محصول نهایی بیاید؟ تامین شیرخشک در کنار همه سختی ها و خرج های سرسام آور فرزندآوری امری مهم و حیاتی است، اما صد حیف که قبل از تصمیمات یک شبه آقایان تمام جوانب در نظر گرفته نمی شود. نکته قابل تامل تر یادآوری چندین تجربه تلخ است که پس از تبدیل آن به گرفتاری بزرگ به فکر حذف آن افتادند. کاش این بار که جان فرشتگانی زمینی در میان است دولت قبل از وقوع فاجعه به راهکاری بیندیشد!
