دشواری‌های صنعت ریخته‌گری
بابک ضیغمی فعال صنعتی
ریخته‌گری، به‌عنوان یک صنعت مادر و بسیار مهم در جهان شناخته می‌شود که از دیرباز در کانون توجه بشر قرار گرفته و قدمت آن به سالیان بسیار دور برمی‌گردد.
تولید قطعات فلزی اعم از آهنی و غیرآهنی در اشکال و ابعاد مختلف برای استفاده در صنایعی همچون خودروسازی، نفت، گاز و پتروشیمی، لوازم‌خانگی و…، یکی از مهم‌ترین عوامل سرعت بخشیدن به توسعه و پیشرفت این صنایع بوده و همین مسئله، اهمیت صنعت ریخته‌گری را دوچندان می‌کند.
براساس گزارش‌های ارائه‌شده، در حال حاضر بالغ بر ۱۱۲ میلیون تن انواع قطعات فلزی در دنیا تولید می‌شود که ۷۰ درصد آن، به قطعات چدنی اختصاص دارد.
در ایران نیز طبق پیش‌بینی‌های انجام‌شده، تولید قطعات فلزی طی یک دهه آینده، سالانه ۲.۴ درصد افزایش خواهد یافت که در این میان، سهم قطعات چدنی با رشد میانگین ۱.۶ درصد در سال، باعث خواهد شد تا صنعت ریخته‌گری سهم ۲.۵ درصدی و تقریبا ثابت خود را در رفع نیاز صنایع مختلف به انواع قطعات ریختگی به‌ویژه چدن حفظ کند.
ریخته‌گری آسان، ماشین‌کاری و نرخ تمام‌شده مناسب به علاوه قابلیت جذب ارتعاش، استحکام و انعطاف‌پذیری بالا، از جمله خواص چدن به‌شمار می‌آید که منجر به تمایز آن نسبت به سایر فلزات و افزایش کاربرد آن در صنایع مختلف شده است؛ تا جایی که در برخی قسمت‌ها، چدن داکتیل به‌دلیل مقاوت و استحکام بالایی که دارد، جایگزین قطعات فولادی می‌شود.
از طرفی، نیاز بازارهای داخلی و صادراتی به قطعات چدنی، با یک روند روبه‌رشد طی سالیان اخیر همراه بوده و علاوه بر رشد تولید و رفع نیاز بازار داخل، عرضه این قطعات در بازارهای منطقه‌ای و اروپایی نیز افزایش یافته است. در حال حاضر کشور ما در شرایط تحریم قرار دارد و ضرورت صادرات و ارزآوری از طریق صنایع مختلف به‌ویژه صنعت ریخته‌گری، بیش از پیش احساس می‌شود.
در حالی که توسعه تولید و صادرات قطعات چدنی، مستلزم افزایش سرمایه‌گذاری و حمایت هرچه بیشتر از فعالان این بخش است، اما شاهد افت و عدم‌پذیرش ریسک سرمایه‌گذاری‌های جدید در این صنعت هستیم که شرایط ادامه فعالیت در کارگاه‌های ریخته‌گری به‌ویژه کوچک‌مقیاس را دشوار کرده است.
یکی از مهم‌ترین دلایل کاهش سرمایه‌گذاری در صنعت ریخته‌گری، دشواری و سختی کار در این بخش است. ریخته‌گری، جزو مشاغل سخت و زیان‌آور محسوب می‌شود و بدون شک فعالیت در کارخانجات ریخته‌گری، بدون علاقه و انگیزه کافی امکان‌پذیر نخواهد بود. متاسفانه شرایط در جامعه ما به سمت‌وسویی پیش رفته است که علاقه‌مندی به کسب درآمد از طریق مشاغل کاذب و آسان‌تر نسبت به ریخته‌گری، افزایش یافته و این معضل به‌عنوان یکی از گلوگاه‌های اصلی، نه‌تنها منجر به کاهش سرمایه‌گذاری در صنعت ریخته‌گری بلکه سایر صنایع مادر شده است. از سوی دیگر، انواع قطعات چدنی جدید در حالی با استفاده از روش‌های نوین ریخته‌گری و بکارگیری دانش و تکنولوژی روز تولید در کشورهای توسعه‌یافته و صنعتی جهان تولید می‌شود که به‌دنبال اعمال تحریم‌های ظالمانه اقتصادی و عدم‌واردات تکنولوژی و همچنین دستگاه‌ها و ماشین‌آلات جدید به داخل کشور، بسیاری از خطوط تولید در واحدهای ریخته‌گری به‌ویژه کارگاه‌های کوچک‌مقیاس، قدیمی و متعلق به چند دهه قبل است. در این شرایط، سرمایه‌گذاری برای راه‌اندازی کارخانجات جدید، مقرون به صرفه نیست و ممکن است با ضرر و زیان مالی نیز همراه شود.
در پایان باید گفت؛ باتوجه به اهمیت فراوان صنعت مادر ریخته‌گری و همچنین کاربردهای متنوع قطعات چدنی در صنایع مختلف، دولت و همچنین وزارت صنعت، معدن و تجارت کشور باید حمایت خود را از فعالان این صنعت به‌ویژه تولیدکنندگان بزرگ و قدیمی که چندین دهه از آغاز فعالیت آنها می‌گذرد، افزایش دهند و موانع موجود در راستای توسعه سرمایه‌گذاری در این زمینه را رفع کنند. اعطای تسهیلات کم‌بهره به کارگاه‌های کوچک ریخته‌گری که از قدرت رقابت‌پذیری کمتری نسبت به شرکت‌های بزرگ برخوردارند، می‌تواند زمینه بروزرسانی تجهیزات در این کارگاه‌ها و همچنین افزایش سرمایه‌گذاری در این صنعت را فراهم کند.
از طرفی، دولت و سازمان‌های ذی‌ربط باید یک‌سری مشوق‌های مالی برای فعالان بخش خصوصی در صنعت ریخته‌گری به‌ویژه واحدهای کوچک را در نظر بگیرند تا انگیزه سرمایه‌گذاری برای ادامه فعالیت این واحدها و همچنین احداث و راه‌اندازی کارخانجات جدید ریخته‌گری افزایش پیدا کند.
