دیسک های قوی و انعطاف پذیر، به ستون فقرات کمک می کنند تا هنگامیکه چیزی را بلند می کنیم، به اطراف می پیچیم و یا خم می شویم بصورت روان و قابل انعطاف حرکت کند. با افزایش سن، فرسودگی طبیعی ناشی از تحمل وزن و فعالیت های روزانه، باعث می شود دیسک های ستون فقرات، سفت شده و کمتر انعطاف پذیرباشند و خاصیت بالشتکی کمتری برای حمایت ارائه دهند.

هنگامیکه یک دیسک، رو به خرابی می رود، بیشتر در معرض آسیب و صدمه دیدن قرار می گیرند. جابجایی دیسک در ناحیه کمر، یک آسیب شایع ستون فقرات است . جابجایی دیسک با نام های دیگری نیز شناخته می شود از جمله: فتق دیسک، دیسک برآمده، دیسک بیرون زده و یا پارگی دیسک.

فتق دیسک زمانی رخ می دهد که تغییرات مخرب در دیسک، باعث پاره شدن و یا شکستن پوسته بیرونی سخت و فیبری دیسک می شود. این امر موجب رها شدن مایع داخلی دیسک در کانال نخاعی می شود. با اینکه جابجایی دیسک در هر نقطه از ستون فقرات می تواند رخ دهد، اغلب در بخش کمری و وگردنی ستون فقرات ایجاد می شوند.

بسیاری از افرادی که دچار فتق دیسک می شوند، هیچگونه درد و یا علامتی ندارند. با اینحال جابجایی دیسک می تواند باعث درد، ضعف و مشکل در ایستادن و راه رفتن شود. گاهی اوقات نیز علائم جابجایی دیسک، مشابه سایر بیماریهای کمر و ستون فقرات است.

علائم فتق دیسک کمر

علائم فتق دیسک کمر عبارتند از: درد در ناحیه بازو یا پاها، بی حسی و یا ضعف. بسیاری از مردم بر این باورند که احساس درد در ناحیه کمر یا گردن، اولین علامت فتق دیسک است. البته درست است که فتق دیسک در بخش کمری ستون فقرات، ممکن است باعث کمردرد شود، اما سوزن سوزن شدن پاها و دست ها نشانه بارزتری از فتق دیسک است. این علائم ممکن است به اندام تحتانی گسترش یابد و باعث بی حسی انگشتان پا شود. لازم به ذکر است که علل بی حس شدن انگشتان پا مختلفی است. توصیه میشود که با اطلاع از آنها از بوجود آمدن مشکلات حاد برای سلامتی خود جلوگیری کنید.

ناراحتی سیاتیک، یکی از شایع ترین علائم فتق دیسک کمر است. هنگامیکه مواد داخل دیسک آسیب دیده، به کانال نخاعی نشت می کند، ممکن است اعصاب مجاور را تحریک کرده و به آنها فشار آورد. هنگامیکه مایع داخل دیسک به عصب سیاتیک فشار وارد می کند باعث بروز درد، ضعف، بی حسی و گزگز کردن یک طرفه می شود که از ناحیه کمر، به باسن، ران و ساق پا منتقل می شود. درد سیاتیک ممکن است مانند یک درد عمیق مداوم و یا یک درد شدید و سوزنی باشد که بطور ناگهانی ظاهر می شود. فتق یک دیسک همچنین می تواند اعصاب مربوط به مهره های مجاور خود را نیز درگیر و تحریک نماید.

فشردگی عصب در ستون فقرات گردنی باعث درد،ضعف، بی حسی و گزگز کردن یک طرفه می شود که از گردن شروع شده و به سمت شانه، بازو و دست حرکت می کند. بد نیست بدانید که، گزگز دست و پا می تواند به علت آسیب عصب ، دیسک کمر، دیابت، کمبود ویتامین B نیز رخ دهد.

بروز درد در هنگام فعالیت کردن

درد ناشی از بر آمدگی دیسک اغلب با انجام حرکات خاصی، بدتر می شود و یا بطور ناگهانی بروز می کند. دردی که با حرکت، بطور ناگهانی بروز می کند، معمولاً عمیق است، تیر می کشد و حسی مانند شوک الکتریکی دارد.

حرکات خاص تحریک کننده و وضعیت بدن می تواند شامل موارد زیر باشد:

• سرفه یا عطسه
• نشستن، ایستادن یا راه رفتن طولانی مدت
• خم شدن و یا جلو بردن بالاتنه

درد دیسک کمر با فعالیت شروع شده و یا بدتر می شود، زیرا حرکاتی مانند موارد ذکر شده در بالا، فشار بیشتری بر روی ستون فقرات و اعصاب آن وارد می کند.

تسکین درد با استراحت

اگر ناراحتی دیسک کمر دارید، ممکن است درد شما با استراحت تسکین پیدا کند. دراز کشیدن به پشت با زانوهای خمیده یا تکیه دار و نشستن روی صندلی راحتی، فشار رو به پائین بر ستون فقرات را کاهش می دهد.

سندرم دم اسبی

به ندرت، فتق دیسک کمر می تواند باعث سندرم دم اسبی شود که در اثر فشرده شدن اعصاب دم اسبی (دسته ای از ریشه های عصبی در پائین نخاع) ایجاد می شود. سندرم دم اسب، یک بیماری جدی است که باید فوراً درمان شود. اگر این بیماری بسرعت درمان نشود، ممکن است منجر به مشکلات عصبی و فیزیکی مانند فلج، اختلال در کنترل روده و یا مثانه و مشکل در راه رفتن گردد.

عواملی که خطر ابتلا به فتق دیسک کمر را افزایش می دهند.

در حالیکه درد همراه با فتق دیسک، ناگهانی به نظر می رسد، اما معمولاً نتیجه یک روند تدریجی است. دیسک های ستون فقرات دارای حجم بالایی از آب هستند که به دیسک کمک می کند تا انعطاف پذیری داشته باشد. با بالا رفتن طبیعی سن، دیسک ها شروع به خشک شدن می نمایند و توانایی خود را برای محافظت موثر از مهره ها از دست می دهندو در نتیجه لایه محکم بیرونی دیسک ها شکننده می شود و حتی در اثر حرکات جزئی ممکن است ترک بخورند و پاره شوند.

عوامل خطر فتق دیسک عبارتند از:

• سن: بیشتر اوقات، فتق دیسک بین سنین 35 تا 50 سالگی رخ می دهد.
• جنسیت: مردان، بیش از دوبرابر بیشتر از زنان در معرض فتق دیسک هستند.
• کار فیزیکی: کارهایی که مستلزم بلند کردن بارهای سنگین و همچنین کشیدن، هل دادن و چرخاندن مکرر هستند.
• چاقی: حمل وزن اضافه بدن، فشار بر روی ستون فقرات را افزایش می دهد و احتمال وقوع فتق دیسک را 12 برابر می کند.
• استعمال دخانیات: نیکوتین، روند انحطاط دیسک را تسریع می کند زیرا جریان خون را به دیسک ها مختل می نماید و مانع بهبودی می شود.
• سابقه پزشکی خانوادگی: وراثت، یکی از عوامل خرابی و در نتیجه فتق دیسک ناشی از آن است.

گزینه های درمانی برای دیسک کمر

اگر هرکدام از عوامل ذکر شده در بالا را تجربه کرده اید، بدنبال مشاوره و مراقبت های پزشکی باشید.

در حالیکه بسیاری از ناراحتی های دیسک کمر بطور طبیعی طی 6 هفته بدون نیاز به جراحی بهبود می یابند، پزشک شما می تواند به طراحی یک برنامه درمانی برای اطمینان از بهبودی کامل و سریع کمک کند. اگر درد و علائم خفیف تا متوسط دارید، پزشک معمولاً با درمانهای زیر شروع می کند:

1. استراحت کنید: سعی کنید از فعالیت هایی که باعث تشدید درد شما می شود پرهیز نمائید. با اینحال بیش از حد نیز استراحت نکنید. بی حرکتی طولانی مدت می تواند منجر به درد،سفتی و التهاب بیشتر شود. بافعالیت های کم شدت( مانند شنا و یوگا ) تا جایی که می توانید، بدون اینکه درد زیادی را تحمل کنید، فعال بمانید.
2. یخ و گرما: برای تسکین درد، تورم، التهاب و سفتی، چند بار در روز، بسته های یخ و کیسه های آب گرم را به نوبت امتحان کنید.
3. داروها: برای دردهای خفیف تا متوسط، یک مسکن بدون نسخه مانند استامینوفن یا ایبوپروفن می تواند موثر باشد. اگر درد شدیدتری دارید، پزشک ممکن است مسکن قوی تر، شل کننده های عضلانی یا داروهای ضد درد عصبی را تجویز کند.
4. تزریق کورتیزون: تزریق کورتیکواستروئید می تواند بطور موقت، التهاب و تحریک اطراف اعصاب فشرده شده در ستون فقرات را کاهش دهد. در حالیکه اثرات تزریق، کوتاه مدت است، به بدن شما زمان می دهد تا روند بهبودی را شروع کند و درد و ناراحتی شما را آرام می کند.
5. فیزیوتراپی: پزشک ممکن است که یک دوره فیزیوتراپی را برای کمک به تقویت عضلات و مفاصل کمر توصیه کند. یک درمانگر، همچنین می تواند برای کاهش فشار در ستون فقرات و کاهش درد، حرکات کششی را به شما آموزش دهد.

دیسک کمری که پس از گذشت 6 هفته، درد و علائم قابل توجهی ایجاد می کند و یا از جای خود خارج شده است، ممکن است نیاز به جراحی داشته باشد. جراحان ارتوپد می توانند، یک جراحی کم تهاجمی ستون فقرات و برداشتن بخشی و یا تمامی دیسک آسیب دیده برای رفع فشار از روی اعصاب ، انجام دهند. جراحی های کم تهاجمی نیاز به برش های کوچکتری دارند، آسیب کمتری به ماهیچه ها و بافت ها وارد میکنند و دوره نقاهت کوتاهتری را نسبت به جراحی های سنتی ستون فقرات، نیاز دارند.

پیشگیری و مراقبت از خود

اگرچه احتمال ابتلا به فتق دیسک با بالا رفتن طبیعی سن ستون فقرات، افزایش می یابد، اما اقداماتی وجود دارد که می توانید برای جلوگیری از فتق دیسک، انجام دهید از جمله:

• ترک سیگار
• غذای سالم بخورید و وزن مناسب داشته باشید.
• بدن خود را در وضعیت خوبی نگه دارید.
• به درستی خم و راست شوید.
• مصرف الکل را کاهش دهید.

سایر اصلاحات سبک زندگی مانند تغییر روال کار روزانه خود، در صورتیکه بطور مکرر به کمر شما فشار وارد می شود، همچنین ممکن است به حفظ وضعیت مناسب کمر کمک کند.