خرداد سال ۱۳۹۸ برقراری تجارت آزاد بین ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا با مصوبه مجلس شورای اسلامی، وارد فاز اجرایی شد؛ آبان همان سال نیز موافقتنامه تجارت ترجیحی بین ایران و این اتحادیه به امضا رسید و در ادامه مذاکرات برای تبدیل این موافقتنامه به موافقتنامه تجارت آزاد که مسیری برای به صفر رساندن تعرفه تجارت حدود ۸۰ درصد کالاها است، آغاز شد. اتحادیه اورآسیا یک بلوک اقتصادی متشکل از ۵ کشور ارمنستان، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان و بلاروس است که با برخورداری از حدود ۱۸۳ میلیون نفر جمعیت فعال، دارای یک هزار و ۹۰۰ میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی، رتبه اول در تولید نفت، رتبه دوم در تولید گاز و رتبه چهارم در تولید برق است. این مشخصات نشان می‌دهد این اتحادیه یکی از پر رونق‌ترین بازارهای سرمایه‌گذاری در جهان به شمار می‌آید. بین سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۱، گردش تجاری بین اتحادیه اقتصادی اوراسیا و ایران از ۲.۳ میلیارد دلار به ۵ میلیارد دلار افزایش یافت. به گزارش صمت، اقدامات دولت سیزدهم نشانگر وجود عزمی جدی در رویکرد ایران برای توسعه تجارت با کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا بوده و اخبار اعلام شده در چند مدت اخیر نشان می‌دهد که در صورت اجرا شدن برنامه‌ها به شیوه‌ای مناسب، آینده روشنی برای تجارت ایران و کشورهای این اتحادیه وجود خواهد داشت.

موافقتنامه تجارت آزاد ایران با اوراسیا نهایی شد

میرهادی سیدی، سرپرست گروه مذاکره‌کننده ایران با اتحادیه اوراسیا از نهایی شدن مذاکرات ایران و اوراسیا بر سر تجارت آزاد ۷۵۰۰ قلم کالا خبر داد.

به گزارش مهر، سیدی اظهار کرد: حدود ۳۰ دور مذاکره با اتحادیه اقتصادی اوراسیا که نمایندگان ۵ کشور به علاوه خود اتحادیه اقتصادی اوراسیا بودند، انجام شد. در طول ۲ سال که بالغ بر ۳۰ دور مذاکره بر خط (آنلاین) و حدود ۷ دور مذاکره حضوری برگزار شد، ابعاد موافقتنامه تجارت آزاد در چارچوب مرسوم در جهان تدوین شد. در نهایت متن ۱۵۰ صفحه‌ای موافقتنامه به عنوان مفصل‌ترین موافقتنامه تجاری ایران به‌دست آمد.

وی با بیان اینکه این موافقتنامه هم از لحاظ حجم و متن و هم از نظر پوشش کالایی، بزرگ‌ترین پوشش کالایی را شامل می‌شود، گفت: در دور آخر مذاکرات که ۳ روز طول کشید، مواردی از متن موافقنامه نهایی شده و فهرست کالاهای مدنظر ایران نیز در حد نهایی کردن پیش برده شد.

انتظار می‌رود به زودی با امضای یادداشتی میان ریاست سازمان توسعه تجارت ایران و وزیر تجارت اوراسیا در تهران، اتمام مذاکرات اعلام شود.

تعرفه تجارت صفر خواهد شد

سیدی در مورد کالاهایی که تعرفه‌هایشان صفر می‌شود، افزود: واردات ایران از کشورهای اتحادیه اوراسیا درحال‌حاضر بیشتر متمرکز روی غلات و دانه‌های روغنی است. از ایران هم به همین ترتیب سیب، سیفی‌جات و محصولاتی که در گلخانه‌ها تولید می‌شوند با تعرفه صفر صادر می‌شوند.

طرف اوراسیایی حدود ۹۵ درصد اقلام را تحت پوشش موافقتنامه قرار داده است. به آن معنا که همه بخش‌های کالایی تحت پوشش این موافقنامه هستند، مگر اقلام ویژه‌ای که به دلایلی مایل به وارد کردن آن‌ها نیستیم مانند ماشین‌آلات کشاورزی یا محصولات لبنی که اگر تحت پوشش این موافقتنامه قرار نگیرند نیز هزینه آن‌ها برای کشور افزایش نخواهد داشت.

سرپرست گروه مذاکره‌کننده ایران با اتحادیه اوراسیا ادامه داد: بیش از ۷ هزار و ۵۰۰ قلم تحت پوشش این موافقتنامه قرار می‌گیرد. وقتی ۹۵ درصد اقلام تحت پوشش چنین توافقی قرار می‌گیرد، رقابت در این کالاها شکل گرفته و دو طرف در حد توانایی‌های رقابتی خود از بازار یکدیگر استفاده کنند.

وی ادامه داد و گفت: در صورت تبدیل موافقتنامه پیشین به موافقتنامه تجارت آزاد، تعرفه تجارت حدود ۸۰ درصد کالاها میان ایران و اوراسیا صفر می‌شود؛ بدیهی است این امر تأثیر زیادی در تجارت کشور خواهد داشت چراکه تاکنون توافقنامه‌ای مشابه با این توافقنامه که کالاهای زیادی را تحت پوشش خود قرار دهد، نداشتیم.

این موافقتنامه نه تنها صادرات کشور ایران را به پنج کشور اتحادیه اقتصادی اوراسیا افزایش می‌دهد بلکه تأمین نیازهای وارداتی کشورمان از بازار اوراسیا را نیز تسهیل می‌کند.

رشد سرمایه‌گذاری‌های طرفین

سیدی با بیان اینکه در سال اول اجرای موافقتنامه تجارت ترجیحی ایران و اوراسیا صادرات ایران به کشورهای اوراسیا ۸۲ درصد افزایش پیدا کرد، گفت: امروز پس از حدود ۲ سال و ۹ ماه مجموع تجارت ما با اتحادیه اوراسیا دو برابر شده است.

مفاد موافقتنامه تجارت آزاد تحت مذاکره، این ظرفیت را ایجاد می‌کند که در کنار توسعه تجارت، سرمایه‌گذاری و تولید مشترک میان دو طرف نیز توسعه پیدا کند.

مشاور امور بین‌الملل و توافقنامه‌های تجاری سازمان توسعه تجارت ایران با بیان اینکه بیش از ۵۰ درصد صادرات در جهان تحت موافقت‌نامه‌هایی از این دست انجام می‌شود، تصریح کرد: برای مثال کشور ترکیه با حدود ۲۱ کشور توافقنامه تجارت آزاد و با تعرفه صفر دارد. این رقم هم‌اکنون برای ایران حدود ۵ درصد است و از میانگین جهانی عقب هستیم.

 پس از انجام ۱۵ دور مذاکره از طریق وبینار و ۵ دور مذاکرات حضوری میان ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا امیدواریم تفاهمنامه جدید را تا ۳ ماه آینده به امضا رسانده و سپس پارلمان‌های دو طرف باید آن را به تصویب برسانند.

شروع تجارت آزاد با اوراسیا از ۱۴۰۲

علیرضا پیمان‌پاک، رئیس سازمان توسعه تجارت گفت: تجارت آزاد با اوراسیا به معنای ایجاد یک بازار ۷۰۰ میلیارد دلاری پیش روی تولید ایران است. احتمال می‌رود از سال آینده تجارت آزاد با این اتحادیه اجرا شود.

به گزارش مهر، پیمان‌پاک با بیان اینکه حضور فعالان ایران در اتحادیه‌ها و پیوندهای منطقه‌ای مورد تاکید است، اظهار کرد: با توجه به تاکید دولت بر لزوم ایفای نقش فعالانه‌تر در اتحادیه‌ها و پیوندهای اقتصادی، طی یک سال گذشته ۹ نشست در مورد اوراسیا برگزار کردیم.

بر اساس آنچه که اعلام شده پس از بررسی و تایید دولت‌های عضو در اتحادیه اوراسیا در مورد جزییات مذاکرات انجام شده، تا پایان آذرماه تصویب نهایی تجارت آزاد با اوراسیا تعیین تکلیف می‌شود. در صورت تداوم این رویه، از سال آینده تجارت آزاد با اوراسیا کلید خواهد خورد.

معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت ادامه داد: بر اساس مذاکراتی که تاکنون انجام دادیم، مقرر شده ۹۳ درصد کدهای تعرفه‌ای ایران و اوراسیا برای گروه‌های کالایی مانند خودرو، لوازم خانگی، پوشاک، دارو، صنایع غذایی و محصولات کشاورزی در زمره گروه‌های سبز قرار گرفته و صفر شود.

رئیس سازمان توسعه تجارت با اشاره به قرارگیری ۷۰۰ قلم کالا در تجارت ترجیحی موقت با اتحادیه اوراسیا طی ۳ سال گذشته، گفت: تجارت ترجیحی موجب افزایش ۵۵ درصدی صادرات ما به این اتحادیه شد؛ بنابراین وقتی تجارت آزاد با اوراسیا اجرایی شود یعنی یک بازار ۷۰۰ میلیارد دلاری پیش روی صنعت و تولید ما ایجاد شده که می‌توان از طریق آن تجارت را به نحو مطلوب گسترش داد.

دید مثبت به مذاکرات ایران و اوراسیا

آنتون ستونفسکی، سرتیم مذاکراتی اتحادیه اقتصادی اوراسیا با بیان اینکه کشورهای روسیه، بلاروس، قزاقستان و قرقیزستان، ایران را کشوری قدرتمند و باثبات دانست.

او معتقد است همکاری اقتصادی میان این کشورها می‌تواند به سود تمام طرف‌ها باشد. ستونفسکی اظهارکرد: امیدوارم همکاری میان اعضای اتحادیه اقتصادی اوراسیا و ایران به خوبی انجام شود. در سال ۲۰۱۸ توافق تجارت ترجیحی میان ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا منعقد و از اکتبر ۲۰۱۹ به بعد اجرایی و باعث شد. این اقدامات سبب ایجاد پیشرفت‌های زیادی در تجارت میان دو طرف شده و از این نظر پیامدهای مثبتی همراه خود داشت. البته همچنان کالاهای زیادی وجود دارد که می‌تواند وارد تجارت دو طرف شود چرا که ظرفیت بالایی همچنان بلااستفاده مانده است.

ستونفسکی با بیان اینکه تعداد کالاهایی که هم‌اکنون میان دو طرف مبادله می‌شود، می‌تواند بسیار افزایش یابد، تصریح کرد: برای ایجاد تجارت آزاد و رسیدن به تعرفه‌های کمتر باید فعالیت‌های بیشتری انجام شود و این امر می‌تواند برای هر دو طرف سودآور باشد.

طی نشست‌ها و جلسات برگزار شده میان ایران و اتحادیه اقتصادی اروپا، تلاش بر آن شده تا بهترین راه‌حل‌ها برای مشکلات تجار ایرانی تدوین شوند. برای ارتقای این موافقتنامه نیاز به مذاکرات جدیدی نیاز بود تا بتوانیم موافقتنامه ترجیحی را به موافقتنامه تجارت آزاد تبدیل کنیم.

به ظرفیت‌های تجارت توجه شود

وی با بیان اینکه تلاش واقعی ما معطوف به استفاده از تمام ظرفیت موافقتنامه است، ادامه داد: در سال ۲۰۱۹ حجم تجارت میان دو طرف ۲ میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار بود که تا سال ۲۰۲۱ به ۵ میلیارد دلار رسید. بر این اساس اتحادیه اقتصادی اوراسیا سومین رتبه در تعامل اقتصادی با ایران را داشته است.

ستونفسکی تاکید کرد: باید نهایت تلاش خود را جهت افزایش حجم تجارت کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا با ایران را به‌کار گیریم.

حدود ۴ میلیارد دلار از حجم تجارت میان دو طرف مربوط به محصولات کشاورزی بوده و در چند سال اخیر تجارت ماشین‌آلات صنعتی نیز افزایش زیادی داشته است. ایران نیز ماشین‌آلات، مواد فلزی و مواد معدنی به کشورهای اوراسیا صادر کرده است. بنابراین ظرفیت‌های جدی برای افزایش حجم تجارت میان ایران و کشورها منطقه اوراسیا وجود دارد.

سخن پایانی

مزایا و پیامدهای تجارت ترجیحی ایران با کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا، یکی از مسائلی است که طی چند مدت اخیر در صدر اخبار تجارت قرار گرفته اما پیش از انعقاد این قرارداد، شاهد قرارداد تجارت ترجیحی با ترکیه بودیم که این قرارداد انتقادهایی را به‌دنبال داشت. کارشناسان اقتصادی و فعالان تجاری معتقدند قرارداد ترجیحی ایران با ترکیه نه‌تنها به نفع کشور نبود، بلکه به دلیل غیرکارشناسی بودن مفاد آن، ضربه‌های مهمی را به بازار داخلی، توسعه صنایع ایرانی و در نهایت ارزآوری کلان کشور وارد کرد.

حال پس از تجربه ناموفق تجارت ترجیحی با ترکیه، تمرکز ایران بر تجارت ترجیحی با کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا است. به گزارش تسنیم، مزیت‌های تجاری کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا برای ایران بسیار زیاد است؛ برخی کشورهای عضو این اتحادیه مانند روسیه و قزاقستان تولیدکنندگان بزرگ غلات، دانه‌های روغنی و خوراک دام و طیور در دنیا هستند و از نظر امنیت غذایی اهمیت ویژه‌ای دارند. علاوه‌بر آن کشورهایی مانند بلاروس و روسیه در تولید برخی ماشین‌آلات صنعتی دارای مزیت هستند و می‌توان چه در قالب تجارت ترجیحی و چه در قالب تجارت آزاد از این ظرفیت‌ها استفاده کرد. بنابراین استراتژی که ایران در ادامه برای تجارت ترجیحی با کشورها اتخاذ می‌کند، از اهمیت زیادی برخوردار است.