اخطار دادیم!
باز هم نام‌گذاری یک روز خاص در تقویم جهانی باعث شد یادی کنیم از آدم‌هایی که هر روز صبح جان‌شان را کف دست می‌گیرند و در بسیاری از مواقع چوب بی‌دقتی مردم را می‌خورند. حالا هم روز جهانی آتش‌نشان بهانه‌ای شد تا به بررسی وضعیت ایمنی مراکز خرید و بازار تهران بپردازیم.
در اوایل سال گذشته لیستی بلند بالا از ساختمان‌های ناایمن منتشر شد که البته چندین بار تکذیب و تایید شد. در نهایت نیز کار به اینجا رسید که معاونت حقوق عامه دادستانی کل کشور گفت: مردم می‌توانند با مراجعه به پایگاه اطلاع‌رسانی دادستانی کل کشور نسبت به معرفی ساختمان‌ها و بناهای فرسوده و ناایمن اقدام کنند. کم نیست اخباری که از ایرادات مراکز تجاری مختلف در خصوص ناایمن بودن سازه، مجهز نبودن به سیستم اطفای حریق، نبود راه فرار در مواقع بحران ازسوی رسانه‌ها منتشر شده باشد؛ با این وجود، فعالیت این مراکز تجاری همچنان ادامه دارد و روزانه این پاساژها علاوه بر مغازه‌داران میزبان هزاران یا حتی در بازار تهران میلیون‌ها مشتری هستند. حال این پرسش مطرح می‌شود که چه کسی مسئول رسیدگی به این موضوع است؟ در صورتی که اتفاق ناخوشایند و جبران‌ناپذیری رخ دهد چه کسی پاسخگوی بیشمار خانواده داغدار خواهد بود؟ آیا پاسخ « اخطار داده بودیم» در آن روزگار همه چیز را حل خواهد کرد؟
فلسفه روز جهانی آتش‌نشان
۴ مه مصادف با ۱۵ اردیبهشت، در تقویم جهانی با عنوان روز جهانی آتش‌نشان نام‌گذاری شده است. نام‌گذاری روزی در تقویم جهانی با عنوان روز آتش‌نشان بهانه‌ای است برای گرامیداشت آتش‌نشانان و سختی کار آنها و جانباختگان این شغل و البته جلب توجهات به این شغل پرخطر. به گزارش ایمنا، دلیل نام‌گذاری این روز جان باختن چند آتش‌نشان استرالیایی در جریان آتش‌سوزی گسترده در استرالیا است. یکی از مهم‌ترین نمادهای روز جهانی آتش‌نشانان روبان قرمز و آبی است، زیرا قرمز در برابر عنصر آتش ایستاده بود، در حالی که آبی نشان آب است. در سال ۱۹۹۸، یک واقعه غم‌انگیز استرالیا و جهان را ناراحت کرد. آتش‌نشانان در لینتوی استرالیا، یک منطقه پرجمعیت در ویکتوریا، در حال مهار آتش‌سوزی بزرگی بودند و خواستار کمک شدند. این تماس و درخواست کمک اضطراری، یک اکیپ آتش‌نشانی را به صحنه آورد. گری وردولد، کریس اوانز، استوارت دیویدسون، جیسون توماس و متیو آرمسترانگ برای کمک در خاموش کردن شعله‌های آتش، فرستاده شدند. هنگامی که این ۵ نفر وارد منطقه شدند، باد ناگهان جهت خود را تغییر داد و شعله‌های آتش کامیون حامل آتش‌نشانان را فرا گرفت و همه آتش‌نشانان جان باختند.
وظیفه آتش‌نشانی بازرسی و اخطار است
قدرت‌الله محمدی، مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی شهرداری تهران با بیان وظایف سازمان آتش‌نشانی در برخورد با واحدهای صنفی متخلف بهصمت گفت: سازمان آتش‌نشانی شبانه‌روزی در حال رصد وضعیت ایمنی ساختمان‌ها است و تذکرات لازم را به‌صورت کتبی می‌دهد، اما در عین حال متاسفانه شاهد بی‌توجهی برخی از ارگان‌های مربوطه هستیم. در مجموع وظیفه آتش‌نشانی بازرسی و اخطار است و پس از آن شهرداری‌ها برای واحد ناایمن پرونده قضایی تشکیل می‌دهند.
وی با اشاره به ادامه روند تذکر به ساختمان‌های ناایمن بیان کرد: در نهایت تذکرات باید به تشکیل پرونده قضایی برسد تا مالکان اقداماتی برای رفع مشکل انجام دهند. شهرداری مکلف است با تشکیل پرونده قضایی در دادسرا اقدامات لازم برای ایمن‌سازی ساختمان را انجام دهد، اما به نتیجه رسیدن این مراحل زمان بسیاری را هدر خواهد داد و حتی ممکن است هنگام همین اقدامات قانونی ساختمان دچار حادثه شود و خسارت‌های جانی و مالی بر جای بگذارد.
محمدی با ابراز تاسف از بروز حوادثی چون پلاسکو، متروپل و... اظهار کرد: همه آتش‌سوزی‌ها و تخریب ساختمان‌هایی که تاکنون شاهد آن بودیم، محل‌های وقوع‌شان حدود ۵ اخطار از آتش‌نشانی دریافت کردند و در واقع ساختمان ناایمنی وجود ندارد که آتش‌نشانی آن را از قلم انداخته باشد. ما به بیشتر این مالکان اخطارهای لازم را داده بودیم اما توجهی به آن نشده بود.
مالکان توجه کنند
مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی شهرداری تهران با تاکید بر آثار جبران‌ناپذیر عدم رسیدگی به ساختمان‌های ناایمن گفت: باید همه دستگاه‌ها پای کار باشند تا اقدامی در راستای بازسازی برخی از ساختمان‌های ناایمن صورت گیرد. از سوی دیگر اراده مالکان نیز بسیار حائزاهمیت است. برخی از مالکان که از کنار این موضوع به‌راحتی عبور می‌کنند باید در جریان باشند که ممکن است با بروز یک حادثه خسارت میلیاردی رخ دهد؛ خساراتی که در برخی مواقع جبران‌ناپذیر است.
خودایمنی بازار تهران
محمدی با اشاره به وضعیت نامناسب بازار تهران بیان کرد: حوالی بازار با فاصله ۳دقیقه‌ای ایستگاه آتش‌نشانی قرار دارد، اما به‌دلیل عدم دسترسی مناسب امکان امدادرسانی سریع وجود ندارد.
از سوی دیگر سرعت اشتعال نیز بسیار بالا است. دسترسی به زیرزمین‌ها در بازار تهران سخت و پیچیده است. اگر مشکلات تاسیساتی حل شود، در صورت بروز حادثه پیش از رسیدن نیروی امدادی امکان کاهش خسارت وجود دارد، اما متاسفانه هیچ یک از این اتفاقات رخ نمی‌دهد.
در زمان انجام عملیات، یک دقیقه هم اهمیت دارد و به‌دلیل دسترسی سخت به بازار تهران، بازار باید به سمت خودایمنی برود تا شاهد بروز اتفاقات وحشتناکی در این محدوده نباشیم. متاسفانه وقتی برای پلمب این مراکز اقدام می‌کنیم جو روانی علیه ما با دستاویز قرار دادن مسئله اشتغال ایجاد می‌شود و از اعضای شورا می‌خواهم تا حادثه خطرناک‌تری رخ نداده، حتما نسخه‌ای درمانی برای بازار تهران تهیه کنند.
اتاق اصناف نمی‌تواند مداخله مستقیم داشته باشد
علی توسطی، مشاور ارتباطات اجتماعی و مشارکت‌های فراسازمانی اتاق اصناف ایران نیز با بیان وظایف اتاق اصناف در برخورد با واحدهای صنفی متخلف بهصمت گفت: در یکی از ماده‌های قانون نظام صنفی به‌صراحت بیان شده نظارت بر ایمنی مراکز تجاری و واحدهای صنفی بر عهده اتاق اصناف است، اما همان‌گونه که شهرداری یا آتش‌نشانی امکان مداخله مستقیم را ندارد، اتاق اصناف نیز در این حوزه نمی‌تواند مداخله مستقیم داشته باشد.
وی با ارائه پیشنهادی برای افزایش سرعت پیگیری موضوع ساختمان‌های ناایمن بیان کرد: به‌منظور شناسایی و تعیین دقیق بخش‌های آسیب‌پذیر ساختمان‌های تجاری ناایمن باید یک همکاری مشترک در قالب کارگروه ویژه بین آتش‌نشانی، شهرداری و اتاق‌های اصناف صورت گیرد تا این معضل بزرگ رفع شود. بروز حوادثی چون آتش‌سوزی هزینه‌های سنگینی را بر دوش مالک می‌گذارد و همچنین در صورت تعطیلی واحد صنفی شاهد هزینه‌ای بیش از هزینه ایمن‌سازی خواهیم بود.
بازار تهران، آسیب‌پذیرترین ساختار تجاری کشور
مشاور ارتباطات اجتماعی و مشارکت‌های فراسازمانی اتاق اصناف ایران درباره وضعیت بد بازار تهران و عدم امکان دسترسی سریع به آن اظهار کرد: بازار تهران یکی از قدیمی‌ترین بخش‌های تهران است و قطب اقتصادی کشور را تشکیل می‌دهد و به همین جهت بسیار حائز اهمیت است. این بازار در قدیمی‌ترین مناطق تهران قرار دارد که دارای بافت فرسوده است. ضعف‌های زیادی در بازار تهران وجود دارد که از مهم‌ترین آن می‌توان به قدیمی بودن بافت خود بازار اشاره کرد. جنس بیشتر ساختمان‌های قدیمی بازار هنوز از خشت و گل است که البته نمی‌شود کاری هم برای آنها کرد. برخی از این ساختمان‌ها با همین وضعیت بسیار خطرناک به کارگاه‌های تولیدی تبدیل شده‌اند. در نتیجه باتوجه به بافت قدیمی بازار بروز حادثه‌ای خطرناک دور از انتظار نیست. در وسعتی ۱۲۰ هکتاری بیش از ۶۰ هزار واحد صنفی داریم که باتوجه به بافت قدیمی منطقه امکان دسترسی به بسیاری از مناطق هنگام حادثه وجود ندارد. صرف‌نظر از کمک‌های دولت و شهرداری برای حل مشکل ایمنی انشعابات بازار، آن‌طور که مسئولان می‌گویند، کسبه و بازاریان هم باید کمک کنند. در کل بازار تهران یکی از آسیب‌پذیرترین و نامطمئن‌ترین ساختار تجاری را در کشور دارد.
شورای شهر و شهرداری تنها ناظر هستند
پیش از این نیز ناصر امانی، عضو شورای شهر درباره نقش شورای شهر و شهرداری در ایمن‌سازی مغازه‌ها بهصمت گفت: شورای شهر می‌تواند بر ایمنی ساختمان‌ها نظارت کند و از شهرداری بخواهد نسبت به ایمن‌سازی ساختمان‌های ناایمنی که از قضا تعداد آنها هم در شهر زیاد است، اقدام کند. شهرداری براساس قانون تنها مسئول نظارت و آتش‌نشانی مسئول واحدهایی است که امکان آتش‌سوزی دارند، همچنین اگر سازه در بعد مهندسی و ساخت مشکل داشته باشد، نظام مهندسی مسئول است. درباره اصناف نیز بازرسان وزارت کار مسئول بازرسی هستند. شورای شهر و شهرداری تنها ناظر هستند و کار اجرایی در این راستا ندارند.
سازکار قانونی این کار فراهم نیست
عضو شورای شهر با بیان اینکه استثنا نیز وجود دارد، بیان کرد: براساس قانون اگر در موقعیتی امکان ریزش ساختمان وجود داشته باشد، شهرداری ساختمان را ایمن‌سازی و سپس با افزودن درصدی که در قانون ذکر شده، هزینه را از صاحب ملک دریافت می‌کند. اکنون سازکار قانونی این کار فراهم نیست و دارای مراحل قانونی زیادی است، برای مثال باید از قوه قضاییه و... مجوز دریافت شود.
سخن پایانی
آتش نشانی هر روز به وظایف خود عمل می‌کند و پیگیر وضعیت ساختمان‌های ناایمن و گوشزد برای ایمن‌سازی آنها است، اما باقی راه و پیگیری گزارشات در فرآیند لاک‌پشت‌وار اداری قرار می‌گیرد. در نهایت نیز برگه‌ای رو به دوربین صداوسیما توسط یکی از مسئولان گرفته می‌شود و مسئول محترم تاکید دارد که این اخطار چندم بود که داده شد و تمام... ما می‌مانیم و داغ انسان‌هایی که با هر لحظه یادآوری آنها غمی بزرگ بر دلمان می‌نشیند. کاش حداقل پیگیری‌های لازم برای بسته شدن این مراکز ناایمن که با جان مردم سروکار دارند، مانند برخی از اقدامات به سرعت صورت گیرد؛ آخر صحبت از جان است، جان!
