تولید فولاد صادرات‌محور در اولویت کشور باشد

 به گزارش داده‌های سازمان زمین‌شناسی ایران با دارا بودن ذخایر انبوه معدنی در کشور یکی از مناطق معدن‌خیز دنیا به‌شمار می‌آید،خوشبختانه علاوه بر این مزیت الهی مجموعه‌ها و مهندسین تراز اولی در کشور ما به همت فعالان معدنی تربیت شده‌اند این مزیت باعث خواهد شد تا فعالان صنایع معدنی کشور به معدن‌کاری فراسرزمینی و صادرات محصولات با کیفیت معدنی با نگاه عمیق‌تری در ایده و عمل بپردازند، یکی از ایده‌پردازان این نگاه مهندس محمدوحید شیخ‌زاده مدیریت مجموعه مهندسی فکور صنعت تهران می‌باشد که در ادامه می‌خوانید.

«محمدوحید شیخ‌زاده» در مراسم افتتاحیه دومین رویداد جامع معدن و صنایع معدنی گروه رسانه‌ای دنیای اقتصاد به بررسی وضعیت و چشم‌انداز کشور‌های منطقه در زنجیره فولاد پرداخت.

شیخ‌زاده در ابتدای سخنان خود با اشاره به وضعیت فولاد در جهان گفت: زنجیره کلی فولاد در دنیا به سه بخش اصلی تقسیم شده که شامل Raw Material یا مواد اولیه، بخش میانی که سه بخش کنسانتره، گندله و احیای مستقیم دارد و بخش سوم فولادسازی شامل دو بخش ذوب و نورد است. در دنیا حدود ۸۰۰ میلیارد تن ذخیره زمین‌شناسی سنگ‌ آهن داریم که از این میزان، ۲۳۰ میلیارد تن محتوای آهن دارد یعنی عیار متوسط آن در دنیا ۲۹ درصد می‌شود. از ۸۰۰ میلیارد تن در حال حاضر حدود ۲۰۰ میلیارد تن آن دارای ارزش اقتصادی برای اکتشاف دارد. ۷۵ درصد ذخایر سنگ آهن در ۴ کشور چین، برزیل، روسیه و هند قرار دارد.

وی با تاکید بر اینکه عیار تولید این کشور‌ها نیز مهم است، افزود: نکته ظریف اینکه استرالیا ۸۸۰ میلیون تن سنگ آهن تولید می‌کند، در‌ حالی‌ که عمده ذخایر این کشور از نوع هماتیتی پرعیار است؛ یعنی عیار ۵۸ و ۶۰ به بالا دارند. این کشور سنگ‌آهن را فقط دانه‌بندی کرده و صادر می‌کند؛ بنابراین در استرالیا دانش فرآوری معدنی پایین است، اما در مقابل دانش معدنکاری به شدت بالا بوده و هوشمندسازی در معادن آن زیاد است. بر عکس در برزیل، ۹۰ درصد ذخایر معدنی این کشور عمدتا مگنتیت پرعیار با عیار ۵۸ به بالاست.

مدیرعامل شرکت فکور صنعت تهران با بیان اینکه اگر بتوانیم از تجارب دیگران در این حوزه استفاده کنیم، بسیار تاثیرگذار است، ادامه داد: در ایران عیار متوسط خوبی داریم و عمده ذخایر ما مگنتیتی است. ما حدود ۸۰ میلیون تن در منطقه منا MENA ظرفیت آهن اسفنجی داریم.

وی با اشاره به چشم‌انداز فولاد در منطقه ادامه داد: بر اساس چشم‌انداز فولادسازی در جهان، تا سال ۲۰۳۰ حدود ۳۲۹ پروژه به ظرفیت ۵۵۵ میلیون تن تعریف شده که از این میزان، ۶۰ میلیون تن آن قطعا تا سال ۲۰۲۶ به بهره‌برداری خواهد رسید و ۱۰۶ میلیون تن هم به احتمال زیاد به بهره‌برداری می‌رسد. بر اساس آمار نیز در منطقه خاورمیانه ۹۸ پروژه با ظرفیت ۹۳ میلیون تن تعریف شده است.

مدیر‌عامل شرکت فکور صنعت تهران در ادامه با اشاره به وضعیت کشور هند گفت: این کشور از تولید ۱۳۴ میلیون تن به ۳۰۰ میلیون تن رسیده و خیز بزرگی در این زمینه برداشته است. در هند دی‌آرای DRI بیشتر بر اساس زغال تولید می‌شود. در حال حاضر دولت هند در حال سرمایه‌گذاری ۱۰ میلیارد دلاری برای کاهش میزان تولید کربن Carbon Capturing در تولید فولاد است.

تلاش برای کاهش تولید کربن

شیخ‌زاده در ادامه به انتقال تکنولوژی کوره بلند به سمت قوس الکتریکی در دنیا اشاره کرد و افزود: حدود ۲۰۰ میلیون تن از پروژه‌ها بر اساس DRI تعریف شده‌اند. در صورتی که پروژه‌های آهن‌سازی در ایران و هند ۱۰۰ میلیون تن است. طبق برآورد‌ها تا سال ۲۰۵۰، روش قوس الکتریکی اعم از قراضه آهن و آهن اسفنجی از ۳۰ درصد به ۴۸ درصد افزایش خواهد یافت.

وی درباره استراتژی‌هایی که در راستای کاهش میزان کربن به کار برده می‌شوند نیز گفت: همان‌طور که می‌دانید در روش کوره بلند Blast Furnace در هر کوره تقریبا ۲ تن کربن تولید می‌شود در حالی که این میزان در روش دی‌آرای‌اف به یک تن می‌رسد.

مدیرعامل شرکت فکور صنعت تهران در ادامه به اقداماتی اشاره کرد که بر اساس آنها می‌توان اصلاحاتی در روش کوره بلند ایجاد کرد. وی افزود: با کمک تکنولوژی می‌توان برخی از این اصلاحات را انجام داد که روش آخر، استفاده از هیدروژن است.

شیخ‌زاده همچنین به تغییر ساختار هزینه صنعت فولاد پرداخت و با اشاره به تغییر ساختار هزینه فولاد اظهار کرد: هزینه کربن به ازای هر تن فولاد در سال ۲۰۲۰ حدود ۶۰ دلار در هر تن بود که پیش‌بینی می‌شود در سال ۲۰۳۰ به ۲۱۵ دلار و در ۲۰۵۰ به ۵۰۰ دلار برسد.

وی همچنین افزود: در روش کوره بلند قیمت تمام شده به ۶۸۲ دلار خواهد رسید. ولی با استفاده از روش گاز طبیعی Natural Gas همین روشی که در کشور مورد استفاده قرار گرفته است، قیمت تمام‌شده محصول به ۵۷۴ دلار خواهد رسید و اگر به سمت استفاده از هیدروژن برویم به ۴۹۱ دلار می‌رسد. در حال حاضر قیمت تمام‌شده هیدروژن ۴ دلار و نیم بر کیلوگرم است و پیش‌بینی‌ها نشان‌دهنده این است که این تکنولوژی‌به‌گونه‌ای توسعه پیدا کند که قیمت تمام‌شده هیدروژن به ۲ و نیم دلار در کیلوگرم برسد. هرچه زودتر به این نقطه برسیم در واقع یک مزیت برای ما به‌ شمار می‌رود و می‌توانیم از مزیای انرژی‌های نو استفاده کنیم.

وی افزود: یک جانمایی استراتژیک بین این سه حلقه تامین مواد، تولید میانی و تولید نهایی شکل گرفته است؛ برزیل و استرالیا عمدتا مواد اولیه را تامین می‌کنند، چون صادرات‌محور هستند و کشور‌هایی مانند هند و کشور‌های اروپا و کشور‌های خاورمیانه و به علاوه چین فولادسازی را انجام می‌دهند. آهن‌سازی نیز در بخش خاورمیانه واقع شده است.

فاصله ۱۰۰میلیون تنی

مدیرعامل شرکت فکور صنعت تهران در ادامه اشاره‌ای به تولید دی‌آرای (آهن اسفنجی) کرد و افزود: در حال حاضر تولید دی‌آر‌آی در جهان ۱۳۵ میلیون تن است که نسبت به ۱۰ سال پیش دو برابر شده است. ظرفیت نصب شده دی‌آر‌آی در دنیا ۲۰۰ میلیون تن است یعنی ضریب عملکرد آن حدود ۷۰ درصد است. تولید جهانی دی‌آر‌آی حدود ۲۰۰ میلیون تن پیش‌بینی می‌شود و نیاز دی‌آر‌آی بر اساس فولاد سبز ۳۰۰ میلیون تن است؛ بنابراین یک فاصله ۱۰۰ میلیون تنی در تولید دی‌ارآی در جهان خواهیم داشت.

شیخ‌زاده ادامه داد: یکی از جذابیت‌های حلقه آهن اسفنجی، تغییر تکنولوژی فولادسازی به بی‌او‌اف BOF است، ضرورت کاهش کربن و تجارت دی‌آر‌آی در دنیا از ۴۰ میلیون تن به ۱۱۰ میلیون در سال ۲۰۳۱ افزایش خواهد یافت.

مزیت‌های فولادسازی در ایران

مدیرعامل شرکت فکور صنعت تهران با اشاره تجربه بالای تولید آهن اسفنجی در منطقه، انرژی ارزان، مزیت ژئوپلتیکی و موقعیت دسترسی کشور به آب‌های آزاد گفت: مجموع پروژه‌هایی که در سال ۲۰۲۳ در منطقه منا و خاورمیانه تعریف شده، حدود ۶۵ میلیون تن است. امارات یک برنامه ۳۲ میلیون تنی دارد که در حال حاضر برای ۶ و نیم میلیون تن آن با پریمتالز و حدید امارات قرارداد امضا کرده که هم شامل دی‌آر‌آی است و هم شامل گندله‌سازی. مصر ۱۲ میلیون تن که در حال مذاکره برای نهایی کردن آن است. عربستان سعودی نیز در رأس‌الخیر در حال حاضر ۵ میلیون تن، ۳ میلیون تن و ۱۳ میلیون تن سرمایه‌گذاری کرده است.

شیخ‌زاده در ادامه خاطرنشان کرد: در ایران نیز حدود ۵ میلیون تن توسط شرکت فکور صنعت سرمایه‌گذاری شده است که در مجموع حدود ۱۳ میلیون تن پروژه در حال اجراست که ۱.۷ میلیون تن آن که پروژه زمزم ۳ بود به بهره‌برداری رسیده است. امیدواریم سال آینده ۶ و نیم میلیون تن دیگر نیز به بهره‌برداری برسد که پیش‌بینی می‌شود باقیمانده آن تا دو سال دیگر به بهره‌برداری برسد.

وی همچنین با اشاره به روند فولادسازی در منطقه گفت: بهتر است به تحولات منطقه هم توجه کنیم. امارات، عمان و ... در حال انجام اقداماتی در این زمینه هستند. در منطقه حدودا برای تولید ۳۴ میلیون تن کارخانه فولاد در حال اجرا، مذاکره یا تعریف پروژه است.

مدیرعامل شرکت فکور صنعت تهران به مزایای ایران در تولید فولاد نیز اشاره کرد و گفت: کشور ما در بحث آهن‌سازی و فولادسازی، یک مزیت نسبی دارد، در وهله اول، در هیچ‌یک از این کشور‌های نامبرده، دانش کافی وجود ندارد؛ به‌ طور قطع یقین ایران در حوزه آهن‌سازی، کنسانتره، گندله و احیای مستقیم جزو ۴ تا ۵ کشور دنیا در حوزه دانش و تکنولوژی به شمار می‌رود. شرکت‌های ایرانی این قابلیت فنی را پیدا کرده‌اند و این یک مزیت بسیار قابل‌ توجه است. به دلیل عیار سنگ آهنی که داشتیم و اینکه ناچار بودیم در این ۴ دهه از تکنولوژی‌هایی برای این نوع سنگ بهره بگیریم که حائز اهمیت است؛ و این در حالی است که این تجربه ۴ دهه‌ای در بسیاری از کشور‌ها نیست. علاوه بر این، در کشور نیروی انسانی زبده در بحث مهندسی، اجرا و بهره‌برداری در اختیار داریم، همچنین به گاز ارزان دسترسی داریم.

چند توصیه راهبردی

شیخ‌زاده همچنین توصیه‌هایی برای رشد صنعت فولاد در کشور مطرح کرد و افزود: در این میان توصیه راهبردی من این است که آهن‌سازی و تولید آهن اسفنجی را در جوار آبی منطقه به ویژه در منطقه مکران توسعه دهیم و اجازه ندهیم‌هاب منطقه، این تجارت را از دست ما خارج کند. این توصیه اول من است.

وی افزود: توصیه دوم، اجرای طرح‌های فولادی با تکنولوژی بالا و مصرف انرژی پایین مانند تکنولوژی پی‌اس‌وی PSV با ۳۰ درصد مصرف انرژی و همچنین تکنولوژی‌های‌فور است که بتوان به‌طوری مستقیم از سنگ آهن دانه‌بندی‌شده، آهن اسفنجی تولید کرد.

تولید فولاد صادرات‌محور باشد

مدیرعامل شرکت فکور صنعت تهران با تاکید بر تولید صادرات‌محور در صنعت فولاد تصریح کرد: تمرکز ما باید برای تولید در جهت صادرات باشد. متاسفانه در کشور ما با مشکل فرهنگی بخشی‌نگری روبه‌رو هستیم، بر این اساس، شرکت‌های بزرگ پروژه‌ها را رقیب خودشان تلقی می‌کنند. چرا؟ چون نگاه بخشی دارند و تصورشان این است که اگر یک واحد ورق تولید کند، بازار ایران ظرفیت آن را ندارد، در حالی‌ که باید بین‌المللی فکر کنند.

شیخ‌زاده در پایان با بیان این پرسش که چرا ما از منابعی که داریم استفاده نمی‌کنیم، ادامه داد: در حال حاضر استفاده از ترکیب گاز طبیعی و هیدروژن در زنجیره فولاد مورد توجه است. با توجه به اینکه گاز در زمستان نداریم و در تابستان کمبود برق داریم، بررسی کنیم ببینیم آیا استفاده از انرژی‌های نو در فولادسازی و آهن‌سازی به‌صرفه است یا خیر.