ب در طول هفته‌های گذشته، شاهد روند ریزشی بورس و از دست دادن محدوده‌های حمایتی مهم بوده‌ایم. در همین حال، سقوط شاخص از مرز یک میلیون و ۳۰۰ هزار واحدی نیز دیگر دور از انتظار نیست. البته سقوط ادامه‌دار نماگر بورس در شرایطی ثبت می‌شود که سهام اغلب شرکت‌های بورسی در ارزنده‌ترین حالت قرار دارند. در چنین شرایطی، برخی از فعالان بازار، این روند ریزشی را عمدی و ناشی از عملکرد بازیگردانان می‌دانند تا از روند بازگشت مجدد شاخص به مسیر صعودی، بیشترین بازده را ازآن خود کنند. همزمان سایر فعالان بازار بر بی‌ثباتی سیاسی و اقتصادی کشور تاکید دارند و آن را محرک اصلی افت ادامه‌دار بازار سرمایه عنوان می‌کنند. البته سیاست‌های غلط دولت نیز محرک ریزش‌های قابل‌توجه بورس تهران است و نمی‌توان به‌سادگی از کنار آن گذشت.

بورس قرمزپوش

بررسی عملکرد بورس تهران در هفته سوم مهر حکایت از آن دارد که این بازار، نخستین‌ روز کاری این هفته را سبزپوش آغاز کرد. شاخص کل بورس در روز شنبه ۱۶ مهر با صعود ۲ هزار و ۸۶۸ واحدی در پایان معاملات امروز به عدد یک میلیون و ۳۱۶ هزار واحد رسید. البته سبز کمرنگ تابلو بورس در روزهای یکشنبه و دوشنبه ادامه نیافت. شاخص کل بازار بورس تهران پس از پایان معاملات یکشنبه 17 مهر ۱۱ هزار و ۶۴۵ واحد ریزش کرد و به یک میلیون ۳۰۵ هزار واحد رسید. روند ریزشی شاخص کل بورس تهران در روز دوشنبه ۱۸ مهر نیز با سقوط هزار و ۱۵۶ واحدی ادامه یافت. بدین‌ترتیب نماگر بورس در ارتفاع یک میلیون و ۳۰۳ هزار واحدی ایستاد. گفتنی است شاخص هم‌وزن نیز در این روز با ۳۱۹ واحد کاهش به ۳۷۵ هزار و ۷۰۰ واحد رسید.

البته نمای پایانی بازار سرانجام در روز سه‌شنبه 19 مهر سبز شد. شاخص کل بورس در این روز با رشد ۹ هزار و ۶۶۲ واحدی در مرز یک میلیون و ۳۱۳ هزار واحدی قرار گرفت. بررسی عملکرد بورس تهران و مقایسه آن با سایر بازارهای مالی حکایت از آن دارد که این بازدهی در این بخش به‌شدت در مقایسه با سایر بازارها عقب مانده است. در چنین شرایطی، شاهد تداوم خروج سرمایه به‌ویژه از سوی سهامداران خرد حقیقی از این بازار هستیم. نگرانی سهامداران خرد از تداوم این روند ریزشی به افت مداوم بورس تهران و سقوط هرچه بیشتر شاخص منتهی می‌شود. با این وجود باید اقرار کرد که اغلب سهم‌های بازار در شرایط ارزندگی کامل قرار دارند.

سقوط سیاسی و اقتصادی

مصطفی صفاری، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: شاخص‌هایی همچون بورس، وضعیت اقتصاد سیاسی کشور را نشان می‌دهد. این شاخص‌ها نتیجه سیاست‌های اقتصادی کشور و رویکردهای سیاسی هستند. چنانچه عملکرد بازار سرمایه بررسی شود، بورس تهران از ۲۰ مرداد ۱۳۹۹، در مسیر سقوط قیمتی قرار گرفت. انتظار می‌رفت براساس سیکل‌های ۲۰ ساله بورس تهران، این بازار با گذشت ۲ سال، دوباره به مسیر رشد بازگردد. با این وجود انتظار یادشده به واقعیت نرسید و محقق نشد.

وی افزود: سیاست‌های اقتصادی که دولت سیزدهم به‌واسطه بودجه ۱۴۰۱ تصویب کرد، فشار مضاعفی به شرکت‌های بورسی تحمیل کرد و سودآوری آنها را تحت‌تاثیر منفی قرار داد. در ادامه دورنمای تاریک برجام و روابط تجاری میان ایران با سایر کشورها، از مهم‌ترین دلایلی است که سایه تاریکی را بر اقتصاد کشور انداخته است. بورس نیز از این شرایط تاثیر منفی پذیرفته و از مسیر رشد عقب مانده است.

صفاری گفت: همان‌طور که بارها تاکید شده، سرمایه ترسو است؛ بنابراین با توجه به ابهاماتی که عملکرد بورس تهران را تحت‌تاثیر منفی قرار داده‌، شاهد خروج پول قابل‌توجه به‌ویژه ازسوی سرمایه‌گذاران خرد و حقیقی از بازار سرمایه بوده‌ایم. روند ریزشی حاکم بر بورس تهران به افت ارزش سهام بسیاری از شرکت‌های ارزشمند منتهی شده است. در چنین شرایطی، بسیاری از صاحبان سرمایه، نگران شرایط هستند و اقدام به فروش سهام خود با نازل‌ترین قیمت‌ممکن می‌کنند. در واقع ترس بر سهامداران خرد حاکم شده و همین ترس، مهم‌ترین فاکتور اثرگذار بر بورس است. این در حالی است که تمامی فاکتورها حکایت از ارزندگی بخش قابل‌توجهی از سهام شرکت‌های بورسی دارد.

این کارشناس بورس افزود: بنابراین موقعیت کنونی بهترین زمان برای خرید سهام شرکت‌های ارزنده بازار  بوده و در واقع فرصتی برای خرید سهام با پایین‌ترین قیمت فراهم آمده است. هرچند سرمایه‌گذاران بورس باید نگاه تخصصی و بلندمدت داشته و نباید به کسب سود قابل‌توجه در بلندمدت امیدوار باشند.

وی درباره شرایط اقتصادی جهان و تاثیر آن بر عملکرد بازار سرمایه کشور، افزود: در طول ماه‌های گذشته، اقتصاد جهان با چالش‌های جدی روبه‌رو شده است. بسیاری از کشورها به‌ویژه پس از حمله نظامی روسیه به خاک اوکراین و بحران در اروپای شرقی با تورم‌های قابل‌توجه مواجه شده‌اند. در چنین شرایطی، اغلب بانک‌های مرکزی در اقتصادهای بزرگ جهان، اقدام به افزایش نرخ بهره بانکی با هدف کنترل تورم کرده‌اند. این موضوع نیز زمینه‌ساز افت بازارهای سهام جهانی بوده است. تورمی شدن اقتصاد جهان، به گسترده شدن رکود در بازار فلزات منتهی شده است. کما اینکه قیمت طلا در هفته‌های اخیر تحت‌تاثیر شرایط یادشده در بازارهای جهانی، افت قابل‌ملاحظه‌ای را پشت‌سر گذاشته است. در همین حال، بهای کامودیتی‌های فلزی نیز در مسیر نزولی قرار دارد. شرایط یادشده مانع سودآوری شرکت‌های بورسی کشور ما و به‌خصوص گروه‌های فلزی و معدنی شده است؛ بنابراین باید اذعان کرد که نبود دورنمای روشن از اقتصاد جهان، درنهایت تاثیر منفی خود را بر بورس تهران نیز گذاشته است. صفاری گفت: تیم اقتصادی دولت سیزدهم نیز بارها وعده‌هایی را برای بهبود عملکرد بورس تهران مطرح کرده، با این وجود وعده‌های یادشده هیچ‌گاه محقق نشدند؛ بنابراین سیاست‌های اقتصادی دولت و ناکارآمدی این سیاست‌ها از دیگر دلایل رخت‌بربستن رونق از بورس تهران است. در واقع سرمایه‌گذاران بورسی نسبت به سیاست‌های حاکم بر بازار سرمایه تردید دارند و همین موضوع مانع رونق بورس تهران است. وی افزود: با توجه به اهمیت و اثرگذاری بازار سهام در فرآیند توسعه اقتصادی، انتظار می‌رود رویکرد دولت در قبال این بازار اصلاح شود. بسیاری از چالش‌های حاکم بر بورس تهران، ریشه‌های سیاسی و اقتصادی دارند و رفع آن با سیاست‌گذاری درست ممکن است.

صفاری تاکید کرد: در حال حاضر، تعداد سهامداران بورسی کشور افزون ‌بر ۴۰ میلیون نفر برآورد می‌شود که بخش عمده‌ این سهامداران در ۲ سال گذشته، وارد بازار سهام و عملا متضرر شده‌اند. این ضرر در شرایطی است که در سال‌های اخیر شاهد تورم افسارگسیخته‌ای در اقتصاد کشور بوده‌ایم؛ بنابراین بازگشت دوباره اعتماد به این بازار، به‌سادگی ممکن نیست.

این کارشناس بورسی در پاسخ به سوالی مبنی بر توجه سیاست‌گذاران به نظرات فعالان بورسی کشور به‌ویژه در تدوین بودجه سال آینده کشور، گفت: چنانچه نظرات فعالان بازار سرمایه در تدوین لایحه بودجه واقعا موردتوجه قرار گیرد و به شعار محدود نشود، تاثیر مثبتی بر عملکرد بازار سرمایه خواهد داشت. بودجه ۱۴۰۱، بدون توجه به عملکرد بورس تهران تدوین شد و آسیب‌های جدی را به سودآوری صنایع تحمیل کرد. حذف معافیت مالیاتی صادرکنندگان، وضع عوارض صادراتی و... به‌شدت ضدتولید بوده‌اند و عملا سودآوری صنایع بورسی کشور را تحت‌تاثیر منفی قرار داده است. چنانچه این سیاست‌ها اصلاح شود، می‌توان به بازگشت بورس تهران به مدار صعود نیز امید داشت.

دست پنهان بازیگردانان

امید پورمحمود، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: بازار سرمایه تهران در هفته‌های گذشته، روزهای مثبتی را پشت‌سر نگذاشته است. با این وجود می‌توان این‌طور ادعا کرد که برخی از بازارگردانان به‌دنبال آن هستند تا بورس تهران را به عمد قرمزپوش کنند. وی افزود: در طول هفته‌های اخیر شاهد بروز موجی از نارضایتی‌ها در کشور بوده‌ایم. بازارگردانان نیز با فراهم آوردن شرایط سقوط شاخص بورس، به‌دنبال آن هستند که بخشی از افت نماگر بورس را به ناآرامی‌های سیاسی گره بزنند و بدین‌ترتیب با بازگشت بازار همین بازارگردان‌ها، سود قابل‌توجهی را ازآن خود خواهند کرد.

پورمحمود گفت: بنابراین روند ریزشی شاخص بورس و بی‌توجهی به حمایت‌های انجام‌شده از بورس ادامه دارد. با این وجود، چنین ریزشی منطقی و روند عادی بازار سرمایه نیست. در چنین شرایطی، تمام سطوح حمایتی، یکی پس از دیگری، شکسته می‌شوند. با این وجود به اعتقاد من، احتمال بازگشت بازار پس از تجربه کف یک میلیون و ۲۵۰ هزار واحدی وجود دارد.

این کارشناس بازار سرمایه در ارزیابی اقتصاد جهان و تاثیر آن بر عملکرد بورس تهران اظهار کرد: تعامل ایران با اقتصاد دنیا به‌شدت محدود بوده و در واقع اقتصاد ایران به‌شدت جزیره‌ای است. با این وجود، تغییرات قیمتی فلزات در بازار جهانی، به‌شدت بر عملکرد گروه فلزی، معدنی و پتروشیمی و... اثرگذار است؛ بنابراین با توجه به توقف روند ریزشی قیمت کامودیتی‌ها در بازار جهانی، نمی‌توان ریزش بورس را به شرایط اقتصاد دنیا نسبت داد.

وی در پیش‌بینی عملکرد بورس در آینده، اظهار کرد: پیش‌بینی عملکرد بورس در شرایط کنونی، منطقی به‌نظر نمی‌رسد.

 چنانچه عملکرد بورس از منظر تکنیکالی بررسی شود، باید منتظر بازگشت شاخص به روند صعودی باشیم. با این وجود با توجه به شرایط یادشده، چنانچه دست‌های پنهان بازیگردانان برای سقوط بورس حذف شود، می‌توان به بازگشت دوباره شاخص به روند مثبت و صعودی امید داشت.

سخن پایانی

بورس تهران پس از گذران یک سال سخت، از نیمه اسفند ۱۴۰۰ در مسیر رشد قرار گرفت. رشد نماگر بورس و سبزپوشی تابلو آن تا اواخر اردیبهشت نیز ادامه یافت. در چنین شرایطی، بسیاری از سهامداران و فعالان بازار سرمایه از احتمال دوباره صعود شاخص بورس تا مرز ۲ میلیون واحدی خبر می‌دادند، با این وجود، روند رو به رشد بورس تهران ادامه‌دار نبود، تا جایی‌که برآورد می‌شود شاخص کل بورس از اواخر اردیبهشت تا نیمه مهر، افت حدود ۱۸ درصدی را ازآن خود کرده است. این افت با وجود تورم قابل‌توجه در اقتصاد کشور و روند صعودی دلار حاصل شده و ضرر قابل‌توجهی را به سرمایه‌گذاران این بازار تحمیل کرده است.

 البته در برخی روزها با انتشار اخبار مثبت و امیدواری نسبت به آینده، شاهد رشد نماگر بورس بودیم، با این وجود، روند صعودی شاخص، آن‌قدرها هم ادامه نیافت. در چنین شرایطی، خالص خروج پول افراد حقیقی بیشتر از ورود پول این افراد به بازار سرمایه برآورد می‌شود؛ درنتیجه نماگر بازار به‌طور مرتب سطوح حمایتی خود را از دست می‌دهد. در چنین شرایطی، حتی این احتمال می‌رود که شاخص کل از مرز یک میلیون و ۲۰۰ هزار واحدی نیز عبور کند و این سطح حمایتی مهم را از دست بدهد. از مجموع موارد یادشده می‌توان این‌طور برداشت کرد که دولت سیزدهم در عمل به وعده‌های خود مبنی بر بازگشت رونق به بورس تهران موفق نبوده است. البته دولت با چالش‌های فراگیر اقتصادی روبه‌رو است که موجب می‌شود بورس تهران بر خلاف وعده‌های رئیس‌جمهوری در اولویت‌های تیم اقتصادی دولت نباشد، اما چنانچه بازگشت این بازار به مسیر صعود، به‌طور واقعی جزو اولویت‌های اساسی دولت باشد، تجدیدنظر در این سیاست‌ها ضروری به‌نظر می‌رسد.