چشم‌انداز تولید فولاد ساختمانی چیست؟
صنعت فولاد ایران به‌عنوان یکی از صنایع مادر کشور، نقش بسزایی در اشتغالزایی و ارزآوری دارد و از صنایع زیربنایی توسعه کشور محسوب می‌شود.
ایران به‌دلیل داشتن معادن گوناگون و نیز سرمایه‌های انسانی و همچنین منابع انرژی و فاکتورهای مهم تولید فولاد، به‌نوعی در منطقه دارای برتری است. براساس طرح جامع فولاد ایران، کلیه حلقه‌های زنجیره ارزش این صنعت باید به‌صورت متوازن توسعه یابند تا کشور از حیث تامین مواداولیه، میانی و در حد امکان زنجیره تولید محصولات نهایی فولادی خودکفا باشد، از این‌رو رقابت‌پذیری زنجیره ارزش تا حد زیادی تحت‌تاثیر هماهنگی و همکاری بازیگران زنجیره قرار دارد. براساس طرح جامع فولاد در افق ۱۴۰۴، رسیدن به ظرفیت تولید ۵۵میلیون تن فولاد در دست اقدام است. البته یکی از انتقادهایی که به طرح جامع فولاد می‌توان وارد کرد، ایجاد ظرفیت ۵۵میلیون تن است که آیا اصلا رسیدن به این ظرفیت امکان‌پذیر است و فراتر از این پرسش اینکه آیا رسیدن به چنین ظرفیت فولادی در کشور ضرورت دارد؟
ایرج رخصتی، مدیرعامل ذوب‌آهن اصفهان گفت: از جمله مسائلی که رسیدن به ظرفیت ۵۵میلیون تن فولاد در افق چشم‌انداز را توجیه‌پذیر می‌کند، برنامه‌ریزی و ایجاد بستر لازم برای صادرات سالانه ۲۵میلیون تن محصولات فولادی است، چرا که اگر سرانه مصرف فولاد کشور در افق چشم‌انداز، با پیش‌فرض بهبود وضعیت اقتصادی کشور مطابق سرانه مصرف کشورهای در حال توسعه باشد، به عدد سالانه ۳۰میلیون تن مصرف فولاد خواهد رسید.
چشم‌انداز تولید فولاد ساختمانی
به‌گزارش روابط‌عمومی شرکت ذوب‌آهن اصفهان، مدیرعامل ذوب‌آهن اصفهان گفت: از جمله محصولات مهم فولادی، فولاد ساختمانی است که باتوجه به نقش توسعه‌ای و نیاز کشور، سهم زیادی از تولید کشور در این حوزه را دارا است. باتوجه به افزایش چشمگیر نرخ مسکن در سال‌های اخیر و افزایش نرخ ساخت‌وساز و نوسانات ارزی، نرخ تنها ساخت هر مترمربع مسکن (بدون در نظر گرفتن نرخ زمین) در تهران و سایر کلانشهرها در سال ۱۴۰۱، حداقل ۸میلیون و ۲۰۰هزارتومان است که سهم فولاد ۱۱درصد نرخ تمام‌شده ساخت است و در مجموع با واردکردن فاکتور نرخ زمین حدود ۵/ ۵ درصد نرخ تمام‌شده مسکن است و این سهم با در نظر گرفتن نرخ نهایی فروش، معادل ۵/ ۲درصد نرخ فروش مسکن خواهد بود. طبق گزارش مرکز آمار، میانگین قیمت مسکن در تهران و سایر کلانشهرها در سال ۱۴۰۱ برابر با ۳۶میلیون و ۳۰۰هزارتومان برآورد شده است. به‌طور میانگین در هر مترمربع ساختمان، ۵۰کیلوگرم فولاد به‌کار می‌رود و نرخ میلگرد نیز حدود ۱۸هزارتومان به‌ازای هر کیلوگرم است؛ این در حالی است که در سال ۱۳۹۹، نرخ ساخت به‌میزان حداقل ۴میلیون و ۷۰۰هزارتومان، نرخ میانگین مسکن طبق اعلام مرکز آمار ۲۶میلیون و ۳۰۰هزار تومان و در همان سال قیمت میلگرد حدود ۱۰هزارتومان به‌ازای هر کیلوگرم بوده است. وی افزود: همچنین طبق محاسبات موجود برای ساخت‌وساز، سهم سفت‌کاری در ساخت ۳۸درصد، نازک‌کاری ۳۷درصد و تاسیسات، برق و مکانیک ۲۴درصد هزینه ساخت است. از طرفی سهم زمین در نرخ تمام‌شده مسکن حدود ۵۰-۵۵ درصد و در نرخ فروش مسکن حدود ۲۰درصد است.
رخصتی گفت: برای رسیدن به هدف ۵۵میلیون تن در طرح جامع فولاد، از جمله مهم‌ترین موانع موجود، بحث مواداولیه به‌ویژه سنگ‌آهن است. باتوجه به پایش طرح جامع فولاد سازمان ایمیدرو و شرکت ملی فولاد ایران، مجموع نیاز سنگ‌آهن ایران در سال ۱۴۰۱ برابر با 149.15 میلیون تن است و ظرفیت سنگ‌آهن کشور طی امسال در حدود ۱۳۵میلیون تن است. طبق این اعداد، میزان موردنیاز سنگ‌آهن و ظرفیت آن موازنه منفی ایجاد کرده است که این روند منفی باتوجه به افزایش میزان نیاز، افزایشی بوده و در سال ۱۴۰۴ برای پیروی از طرح جامع فولاد، نیاز سنگ‌آهن کشور به ۱۶۲ میلیون تن می‌رسد و موازنه نیاز و ظرفیت کشور در این بخش به منفی ۲۷میلیون تن خواهد رسید. محاسبات انجام‌شده نشان‌دهنده آن است که به‌میزان سنگ‌آهن بیشتری نسبت به ظرفیت موجود نیاز داریم که این امر مستلزم فعالیت‌های اکتشافی و سرمایه‌گذاری در این بخش در سال‌های قبل بوده است.
ضرورت توسعه صنعت حمل‌ونقل
این فعال صنعت فولاد گفت: بااستناد به مطالعه طرح جامع فولاد کشور، باتوجه به ذخایر قطعی شناخته‌شده کنونی سنگ‌آهن و برنامه تولید ۵۵میلیون تن فولادخام در افق ۱۴۰۴ پیش‌بینی می‌شود، چنانچه به‌طور خوش‌بینانه تمام ذخایر اکتشاف‌شده قابل‌استخراج باشد و باتوجه به برداشت‌هایی که قرار است در سال‌های آتی (با در نظر گرفتن تولید کامل واحدهای فولادی) انجام گیرد، ذخایر موجود سنگ‌آهن ۱۴ سال بعد از افق 1404به‌پایان می‌رسد، بنابراین به‌منظور تداوم برنامه تولید فولاد در کشور ضروری است، مطالعات اکتشافی برای کشف ذخایر جدید در پهنه‌های مختلف کشور انجام گیرد. این امر ضرورت توسعه فعالیت‌های اکتشافی و سرمایه‌گذاری در این بخش را بیش از گذشته الزام‌آور می‌کند تا برای تداوم برنامه تولید فولاد بتوان از ذخایر جدید اکتشافی مصرف یا اقدام به واردات سنگ‌آهن باکیفیت کرد.
بااشاره به سایر چالش‌هایی که در مسیر تولید فولاد در افق چشم‌انداز وجود دارد، مهم‌ترین مشکل برای رسیدن به ظرفیت ۵۵میلیون تن، زیرساخت‌های کشور بوده که به‌هیچ‌وجه مناسب این ظرفیت تولید نیستند، چون برای تولید ۵۵میلیون تن فولاد باید حدود ۱۰۸میلیون تن سنگ‌آهن از معادن انتقال یابد یا در صورت کمبود داخلی، پیش‌بینی واردات و تامین از خارج کشور انجام پذیرد و این جابه‌جایی و نقل و انتقال، نیازمند توسعه خطوط ریلی است. وی افزود: در حال حاضر زیرساخت خط ریلی موجود، امکان برطرف‌کردن نیاز به حمل این حجم از محموله‌ها را دارا نیست.
بستر حمل‌ونقل ریلی، نیازمند سرمایه‌گذاری و اصلاح و در برخی موارد نیاز به ایجاد خط جدید در کنار خطوط قبلی است (که ذوب‌آهن و محصولات ریلی ذوب‌آهن می‌تواند این خلأ را پر کند). علاوه بر این، سایر زیرساخت‌ها شامل توسعه جاده‌ای و ایجاد بنادر جدید است. از دیگر موانع مهم رسیدن به هدف ۵۵میلیون تن تولید فولاد، بحث بحران انرژی و موضوع کم‌آبی است. طی سال‌های اخیر صنایع در ماه‌های گرم سال با بحران قطعی برق و در فصول سرد سال نیز با بحران کمبود گاز روبه‌رو بوده‌اند. این امر موجب‌شده تا تولید بیشتر صنایع با اشکال مواجه شود. در صورت رفع مشکل تامین گاز، مشکل تامین آب موردنیاز که تا حدودی در بعضی مناطق با انتقال آب خلیج‌فارس رفع شده، این مشکل همچنان به قوت خود باقی خواهد ماند و نیاز به انتقال یا احداث واحدهای جدید در کنار منابع آبی و بیشتر در بنادر، ضرورت پیدا خواهد کرد.
سخن پایانی
تولید محصولات فولادی در نزدیکی بنادر، علاوه بر تسهیل صادرات، نیاز به توسعه بستر حمل‌ونقل ریلی را نیز کمتر خواهد کرد. باتوجه به چالش‌های ذکرشده و محدود بودن منابع برای تداوم تولید، پویایی و سودآوری صنعت فولاد، حرکت به‌سمت ساخت فولادهای با ارزش‌افزوده بیشتر امری ضروری است. چنین به‌نظر می‌رسد که برای تامین حاشیه امن برای ادامه حیات چرخه تولید فولاد باید رویکردی نو را جایگزین روش‌های قدیمی تولید فولاد کرد؛ از جمله این سیاست‌ها می‌توان به روی‌آوردن به تولید فولادهای با ارزش‌افزوده بالاتر اشاره کرد. در شرایط کنونی سرمایه‌گذاری برای بهبود فناوری تولید فولاد نوین از اولویت بالایی برخوردار است.
