کارشناسان معتقدند بیمه‌نامه‌هایی اعم از بیمه مسئولیت که در طول ۱۵ سال اخیر جایش را در بین خدمات بیمه‌ای شرکت‌های دولتی و خصوصی کشورمان باز کرده، به‌عنوان ابزاری موثر در جهت ارتقای سطح ایمنی کارگران ساختمانی ایفای نقش کرده، اما بسیاری از صاحب‌نظران معتقدند برای کاهش هرچه بیشتر حوادث کارگاهی در حوزه ساخت‌وساز باید اقداماتی را در دستور کار قرار داد تا نظارت حداکثری بر فعالیت تولیدکنندگان اعمال شود. البته باتوجه به خسارات جانی و مالی سنگینی که در پی وقوع حوادث به کارفرمایان وارد آمده تقریبا می‌توان گفت بیمه مسئولیت کارگران به‌شکل گسترده‌ای توسط فعالان این حوزه مورد استفاده قرار گرفته و تلاش شده از این طریق هزینه‌های احتمالی ناشی از وقوع سوانح تا حد ممکن کاهش پیدا کند.
به‌طور کلی بیمه مسئولیت، تعهد بیمه‌گذار در مقابل ضررهای مالی و جانی به افراد ثالث است. بیمه مسئولیت فقط در صورتی خسارات را پوشش می‌دهد که مسئولیت آن بر عهده بیمه‌گذار باشد. در واقع این بیمه، مسئولیت بیمه‌گذار در مقابل سایر افراد است. بیمه مسئولیت دارای انواع مختلفی است از جمله بیمه مسئولیت مدنی، بیمه مسئولیت قراردادی، بیمه مسئولیت متقابل و بیمه مسئولیت مدنی.
بیمه مسئولیت مدنی تعهداتی را شامل می‌شود که براساس قانون، بیمه‌گذار بر عهده دارد و اگر حادثه یا اتفاقی رخ دهد، بیمه‌گذار باید پاسخگو باشد. این نوع بیمه انواع گوناگونی دارد و معمولا در هر شرایطی که فردی مسئولیتی را عهده‌دار است، بیمه مسئولیت نیز تعریف شده است. همچنین به‌دلیل اختلاف بسیار در مقدار ریسک مسئولیت‌های گوناگون، بیمه مسئولیت در انواع مختلف وجود دارد. بیمه مسئولیت مدنی تولیدکنندگان کالا از انواع بیمه‌های مسئولیت مدنظر تولیدکنندگان است. این نوع بیمه، تعهد تولیدکننده در مقابل مصرف‌کننده است. طبق این گونه بیمه اگر محصول تولید شده سبب به‌وجود آمدن ضرر مالی یا جانی برای مصرف‌کننده شود، این نوع از بیمه مسئولیت، براساس بیمه‌نامه ضرر و زیان وارد شده را جبران می‌کند. لازم به ذکر است این بیمه می‌تواند برای فروشندگان و توزیع‌کنندگان نیز استفاده شود.
بیمه مسئولیت مدنی حرفه‌ای پزشکان و پیراپزشکان نیز در این محدوده قرار می‌گیرد. بیمه مسئولیت مدنی کارفرما در قبال کارکنان را نیز در این رده‌بندی نمی‌توان نادیده گرفت. این بیمه از زیرشاخه‌های بیمه مسئولیت مدنی حرفه‌ای است که مسئولیت کارفرمایان را در برابر زیان‌های به‌وجود آمده به کارکنان و کارمندان برعهده می‌گیرد.
بر اساس این بیمه‌نامه اگر حادثه‌ای رخ دهد، بیمه ضررهای مالی و جانی وارده شده را جبران می‌کند. در این نوع بیمه کارمندان استخدامی، قراردادی، روزمزد و... هیچ فرقی با هم ندارند و تمامی کارمندان یا کارگران می‌توانند تحت پوشش قرار بگیرند.

مجلس موافق است؛ دولت اقدام کند

مهرداد گودرزوند چگینی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی و نماینده مردم رودبار در مجلس در گفت‌وگو با گفت: در زمینه بیمه‌های مسئولیت کارگاهی و کارفرمایی رویکرد مجلس کاملا مثبت است و اگر دولت در این زمینه اقدامات لازم را انجام دهد و وزارت کار لایحه‌ای را در زمینه اجباری کردن آن برای فعالان حوزه ساخت‌وساز به مجلس ارائه کند، حتما با استقبال نمایندگان مواجه خواهد شد. وی در ادامه افزود: البته این موضوع در دوره‌های پیشین نیز مورد توجه بوده، اما وزارت تا امروز چنین اراده‌ای را از خود نشان نداده اما امیدواریم باتوجه به تغییر دولت این موضوع نیز موردنظر وزارتخانه کار و رفاه اجتماعی قرار گیرد. گودرزوند چگینی عنوان کرد: موضوع تنها به بیمه‌های مسئولیت کارگاهی ختم نمی‌شود، بلکه به‌طور کلی صنعت بیمه باتوجه به ظرفیت‌های کلانی که در کشور وجود دارد، می‌تواند به‌عنوان یکی از صنایع پیشرو در اقتصاد کشورمان ایفای نقش کند.
وی تصریح کرد: باتوجه به نیاز کشور به ساخت و عرضه مسکن این انتظار می‌رود که دولت با ارائه لایحه‌ای در این زمینه راه برای کاهش هزینه‌های ساخت و همچنین ایجاد فضایی امن برای کارگران و کارکنان این حوزه هموار کند. گودرزوند چگینی در پایان ضمن اشاره به اهمیت بهبود ایمنی محل کار برای کارگران ساختمانی خاطرنشان کرد: متاسفانه کارگران عزیز کشورمان در شرایط سخت و دشواری به فعالیت می‌پردازند و اجباری کردن بیمه‌های کارگاهی می‌تواند به‌عنوان یکی از معدود اقدامات در راستای بهبود شرایط این عزیزان تاثیرات خوبی داشته باشد. البته باز هم تاکید می‌شود که دولت باید در این زمینه اقدامات و بررسی‌های لازم را انجام داده و لایحه‌ای را به مجلس ارائه کند.

جای خالی بیمه مسئولیت کارگاهی

حسین گرفنی، کارشناس صنعت بیمه با اشاره به مختصات فرهنگی ایرانیان و تاثیر آن در رشد و توسعه پدیده بیمه به گفت: یکی از مواردی که باعث شده استفاده از بیمه در کشور ما رواج نیابد، فقدان فرهنگ تاوان گرفتن است که به‌عنوان نکته‌ای اخلاقی از دیرباز در بین هم‌میهنان ما وجود داشته است. این خصیصه اخلاقی که به‌عنوان یک هنجار پذیرفته شده بود، باعث شده حتی در شرایطی که شهروندان متحمل خسارات جانی و مالی می‌شوند هم از دریافت حق و حقوق خود از بیمه‌ها امتناع ورزند. وی در ادامه افزود: همان‌طور که گفته شد این خلق و خوی ایرانیان که ریشه در فرهنگ غنی ما دارد، به‌هیچ عنوان در جایگاه سرزنش نیست اما در سال‌های اخیر شاهد تغییر این نگاه در بین خانواده‌ها، به‌ویژه اقشار جوان جامعه بوده‌ایم که اتفاق مبارکی است، زیرا در راستای احقاق حقوق شهروندی افراد نقش ویژه‌ای خواهد داشت.

استقبال کم از بیمه مسئولیت

گرفنی با اشاره به استقبال ناکافی و اندک فعالان حوزه ساختمان‌سازی از خرید بیمه‌نامه‌های کارگاهی و مسئولیت عنوان کرد: همان‌طور که گفته شد اخلاق خاص و ویژه‌ای که در باب تاوان گرفتن در بین ایرانیان وجود دارد باعث شده در حوزه‌های مختلف دچار مشکلات زیادی شویم که موضوع جبران خسارت کارگران و کارفرمایان فعال در بخش راه و ساختمان یکی از آنهاست.
وی در ادامه یادآور شد: استقبال نه‌چندان مناسب مردم از بیمه‌هایی مانند بیمه مسئولیت و ایمنی، باعث شده فعالان این صنعت دچار مشکلاتی شوند که دامن هر دو طرف ماجرا (کارگر و کارفرما) را گرفته است.

مغفول‌ماندگان بیمه‌ای

این کارشناس صنعت بیمه با اشاره به مسئله اجباری شدن بیمه‌هایی نظیر شخص ثالث به گفت: همان‌طور که تاکید شد صنعت بیمه به دلایل فرهنگی از توسعه لازم در کشورمان برخوردار نشده، اما دولت می‌تواند از طریق سیاست‌گذاری‌هایی که اتفاقا پیش‌تر نیز در این زمینه اعمال کرده، برای رشد بیمه در کشور تلاش‌های لازم را داشته باشد. وی تصریح کرد: بیمه شخص ثالث که برای صاحبان اتومبیل در ایران اجباری شد، باعث تقویت فرهنگ استفاده از بیمه در بین رانندگان خودروهای شخصی و باربری شد و می‌توان از این تجربه به‌عنوان مثالی موفق و ثمربخش در زمینه ترویج فرهنگ استفاده از بیمه یاد کرد. کارشناس رسمی دادگستری در ادامه یادآور شد: از جمله مواردی که در سال‌های اخیر اجباری شده بود، بیمه‌نامه‌های «مهندسی عیوب اساسی و پنهان ساختمان» بود که سازندگان را موظف به استفاده از این خدمات می‌کرد و توسط شهرداری‌ها نیز ابلاغ شده بود اما متاسفانه به‌دلایلی که هنوز هم چندان واضح نیست اجرای آن متوقف شد.

قیمت تمام‌شده مسکن

این کارشناس بیمه یادآور شد: کارفرمایان در حوزه ساخت‌وساز بیش از هر چیز به کاهش هزینه‌های ساخت توجه می‌کنند که طبیعی است، اما همان‌طور که گفته شد این موضوع نیز می‌تواند در نهایت و با یک حساب سرانگشتی به کاهش هزینه نهایی منجر شود. سایر بیمه‌های کارگاهی از جمله بیمه مهندسی عیوب نیز می‌توانند به‌عنوان نمونه‌های موفقی برای کاهش هزینه‌های تولید مورد استفاده قرار گیرند اما متاسفانه تولیدکنندگان این حوزه به مقوله بیمه به آن شکلی که در کشورهای توسعه‌یافته توجه می‌شود، بها نمی‌دهند.

مجلس ورود کند

این کارشناس حقوقی حوزه بیمه در ادامه تاکید کرد: باتوجه به مغفول ماندن بیمه‌نامه‌های مسئولیت و هزینه‌های سنگینی که در ابعاد مالی و جانی به شهروندان وارد می‌شود، انتظار می‌رود مسئولان ذی‌ربط در راستای وضع قوانین و سیاست‌های اجرایی بیمه‌ای هزینه‌های مذکور را تا جای ممکن کاهش دهند. این سیاست‌ها اگر به‌صورت درست و علمی اجرایی شوند، می‌توانند هزینه‌های تمام‌شده ساخت‌وساز را نیز تا حد زیادی کاهش داده و حتی به تعدیل نرخ مسکن در بازار ختم شوند. از طرفی هم کارگران و کارفرمایان نیز دچار آسیب‌های مادی و معنوی نمی‌شوند و تبعات اجتماعی آن نیز بر دوش جامعه سنگینی نخواهد کرد.
گرفنی در پایان ضمن طرح درخواستی از نمایندگان مجلس خاطرنشان کرد: امیدواریم نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی درصدد تایید و تصویب طرح اجباری‌سازی خرید بیمه‌نامه‌های مسئولیت کارفرمایان در کنار بیمه‌های کارگری برآمده و موجبات تقویت فاکتورهای ایمنی شغلی را فراهم سازند. از طرفی هم اجرای این قوانین می‌تواند منجر به تقویت و توسعه صنعت بیمه در کشورمان شود، در حالی که باوجود گسترش بیمه در جهان هنوز هم این حوزه در ایران از رشدی که کشورهای توسعه‌یافته تجربه کرده‌اند، برخوردار نبوده است.

سخن پایانی...

عده زیادی از کارشناسان بر لزوم اجباری شدن بیمه‌نامه مسئولیت کارفرمایان در کارگاه‌های ساختمانی تاکید داشته و این اقدام را گامی مهم و تاثیرگذار در راستای تقویت فاکتورهای ایمنی در محل کار و همچنین توسعه و رونق صنعت بیمه در ایران می‌دانند. به‌اعتقاد این دسته از صاحب‌نظران تجربه اجباری شدن بیمه شخص ثالث در زمینه خودرو باعث شد شرکت‌های بیمه استانداردهای سفت و سخت‌تری را اعمال و رعایت کنند و در نتیجه شاهد کاهش چشمگیر و معنادار تلفات جانی و خسارات مالی در این حوزه بودیم؛ از همین رو بسیاری از صاحب‌نظران با درخواست از نمایندگان مجلس و با اشاره به استقرار کابینه سیزدهم این مطالبه را مطرح کرده و معتقدند در صورت اجباری کردن بیمه مسئولیت برای همه واحدهای ساخت‌وساز ساختمان می‌توان کیفیت بهداشت حرفه‌ای و محیط را به میزان قابل‌توجهی افزایش و هزینه‌های تمام‌شده در فرآیند ساخت مسکن را کاهش داد، زیرا طبق گزارشات سالانه بیش از ۸ هزار شکایت در این حوزه ثبت می‌شود که در صورت استفاده کارفرمایان از بیمه‌نامه مسئولیت می‌توانست به کمتر از ۳۰ درصد مقدار کنونی کاهش یابد، اما وقتی صحبت از این نوع بیمه به میان می‌آید، ذهن اغلب افراد متوجه بیمه‌نامه‌های مربوط به کارگران می‌شود که در بین فعالان حوزه مسکن تقریبا همه‌گیر شده، این در حالی است که بیمه مسئولیت کارفرمایان نکته مغفول مانده این ماجرا محسوب می‌شود و مسئولان باید در این راستا اقدامات لازم را در دستور کار قرار دهند.