مرثیه‌ای بر حذف‌های تدریجی
آیدا فریدی - عکاس
در جاده قدیم کرج تابلوی خیابان داروگر را می‌بینیم و وارد خیابان می‌شویم. نماد محصولات داروگر، همان نخل سبز، کمی جلوتر از دور بر فراز ساختمان فرسوده داروگر پیداست. حالا دیگر زمانی است که باید از افعال گذشته استفاده کرد. رنگ‌وبوی تمام‌شدگی، حذف و تعطیلی پیداست. در کنار کارخانه‌های ارج، آزمایش، ایران‌ناسیونال و بسیاری کارخانه‌های دیگر که به حذف آرام و زنجیره‌ای محکوم شدند دو، سه روزی است نام داروگر هم قرار گرفته و خبر تعطیلی این شرکت باوجود فعالیتی نزدیک یک قرن در رأس اخبار اقتصادی شنیده می‌شود. خیابان داروگر آرام و بی‌سر‌وصداست. در ظاهر جنبنده‌ای در خیابان نیست. خبری از اعتراض و تجمع کارگران هم نیست. کمی جلوتر دو نفر مقابل ورودی کارخانه دیده می‌شوند. عده انگشت‌شماری کارگر در محوطه کارخانه ایستاده‌اند و رازها و رنج‌های‌شان را پچ‌پچ می‌کنند. خودمان را معرفی می‌کنیم. قرار است آنها ناشناس بمانند. تردید و نگرانی کارگری که ۴ ماه است حقوق نگرفته در چشم‌هایش موج می‌زند. نگرانی‌اش را به زبان آذری در گوش کارگر دیگر زمزمه می‌کند: «دردسر میشه برامون». در ۲ هفته گذشته ۴۰ نفر دیگر از کارگران را به‌دلیل اعتراض‌های اخیر اخراج کرده‌اند. باقی ۵۰ نفر هستند که میان گفتن و نگفتن درددل‌های‌شان مرددند. همه چیز شبیه سکون و رخوت بعد از پایان ماجرایی تلخ است؛ ماجرایی که رفته‌رفته پذیرفته شده است. تردید می‌رود و استیصال می‌آید. استیصال می‌رود و رخوت می‌آید. کارگری پیشقدم می‌شود و شروع به صحبت کردن می‌کند. استیصال، رخوت و ترس از دست دادن مزد هر سال خطی بر چهره‌اش انداخته و رفته است. امروز او پذیرفته که کار تمام است. کارخانه داروگر را در سال ۱۳۰۷ شخصی به‌نام غلامرضا داروگر در اصفهان تاسیس کرد. داروگر ۱۷ سال در اصفهان فعالیت کرد و در سال ۱۳۲۰ برای وسعت بخشیدن به تولیدات خود به تهران منتقل شد. پس از انقلاب ۵۷ کارخانه مصادره شد و به تملک دولت در آمد. تا پایان سال ۱۳۸۸ داروگر در اختیار سهامدارانی مانند شرکت سرمایه‌گذاری بانک ملی با سهم یک درصدی، بنیاد شهید (سازمان اقتصادی کوثر) با سهم ۳۷ درصدی و البته سهامداران خرد بود، اما در سال ۱۳۸۹ بیژن اسماعیلی سهامدار عمده این شرکت شد. اتفاق‌های اینچنینی در دهه ۸۰ آغازگر سلسله قتل‌های تدریجی کارخانه‌ها بود؛ آنچه با عنوان خصوصی‌سازی این روزها میدان نبرد و مناظره متفکران و ایدئولوگ‌های اقتصادی است. برخی از کاربران در فضای مجازی از تعطیلی کارخانه داروگر باعنوان «مرگ یک نوستالژی» یا «قربانی خصوصی‌سازی» یاد کرده‌اند. گرچه برای افرادی که مشتری محصولات داروگر بودند، داروگر تنها یک برند نوستالژیک بود؛ چیزی که رنگ و بوی پس از جنگ و کوپنیسم داشت، اما برای کارگر کارخانه، داروگر چیزی بیشتر از یک نام و نشان تجاری بود. تعطیلی کارخانه داروگر نخستین تجربه حذف تدریجی نیست. تعطیلی کارخانه‌هایی با قدمت نزدیک یک قرن را با رایحه‌هایی چون بازار رقابتی و بازار آزاد نمی‌شود معطر کرد. تعطیلی هر کارخانه با هر تعداد کارگر نتیجه یک نوع سیاست و تصمیم اشتباه و البته واگذاری‌های غیرشفاف است. تصاویر گزارش تصویری این شماره از صمت روایتی از کارخانه‌هایی است محکوم به تعدیل گسترده و به‌دنبال آن تعطیلی شده‌اند.
