حرکت در بیراهه
تولید خودرو ارزان‌قیمت یکی از طرح‌ها و برنامه‌هایی است که وزارت صنعت، معدن و تجارت در صنعت خودرو دنبال می‌کند.
تبدیل خودروهای پایه بنزین‌سوز به برقی کارآمد نیست
به‌گفته مدیران صنایع خودرویی وزارتخانه، قرار است این طرح در دو بخش خودروهای بنزینی و برقی دنبال شود. تولیدکنندگان صنعت خودرو عنوان می‌کنند مهم‌ترین قطعات خودرو برقی باتری آن است که نیازمند فناوری بالا بوده و از سوی شرکت‌های محدودی تولید و تامین می‌شود. به‌طور قطع، طراحی بدنه محصولات جدید باید با خودروهای بنزینی قدیمی متفاوت باشد. حال باید دید صنعت خودرو اعم از خودروسازی و قطعه‌سازی به لحاظ زیرساخت‌ها و ظرفیت، چقدر آمادگی تولید این خودروها را دارند؟
تحول در زنجیره تامین
آرش محبی‌نژاد، دبیر انجمن تخصصی صنایع همگن نیرومحرکه و قطعه‌سازان خودرو کشور درباره شرایط صنعت قطعه و تامین قطعات خودرو برقی به صمت گفت: خودروهای برقی تعدادی قطعات الکترونیکی دارند که در حال‌حاضر در ایران تولید نمی‌شوند و وارداتی هستند.
وی افزود: در این میان، پروژه‌هایی تعریف‌شده که این قطعات به‌ویژه باتری، مدارهای الکترونیکی و موتور الکتریکی در کشور ساخته شوند اما اهداف این پروژه‌ها هنوز محقق نشده باوجود اینکه، برنامه‌هایی در این زمینه اجرا شده است.
محبی‌نژاد ادامه داد: در ساخت خودرو برقی به استثنای قوای محرکه و سیستم سوخت‌رسانی، سایر قطعات و سیستم‌ها مانند سیستم تعلیق و... با خودروهای بنزینی و احتراق داخلی یکی است. این مجموعه‌ها در کشور داخلی‌سازی شده و مشکلی در تولید و تامین آنها وجود ندارد؛ در نتیجه قطعه‌سازانی که وابسته به قوای محرکه، گیربکس و موتور نیستند، می‌توانند قطعات را تولید و عرضه کنند. اما در ادامه سهم زنجیره تامین در قوای محرکه در بازار کاهش یافته و پس از همه‌گیر شدن تولید خودروهای برقی و حذف محصولات با سوخت فسیلی، سهم این قطعه‌سازان محدود به قطعات یدکی خواهد شد. این واقعیتی است که در آینده رخ خواهد داد.
دبیر انجمن تخصصی صنایع همگن نیرومحرکه و قطعه‌سازان خودرو کشور با بیان اینکه ضرورت ندارد قطعه‌سازان فعلی آمادگی خاصی در واحدهای صنعتی خود ایجاد کنند، چراکه بازیگران جدیدی وارد میدان خواهند شد، گفت: ممکن است بازیگران جدید از بین قطعه‌سازان فعلی برای تولید موتور، باتری و سیستم‌های الکترونیکی شکل بگیرند یا اینکه تولیدکنندگان جدیدی سرمایه‌گذاری کنند و وارد میدان شوند. این وضعیت آینده صنعت قطعه در قبال تولید خودروهای برقی خواهد بود.
تولید با مشارکت خارجی‌ها
محسن رزمخواه، عضو انجمن قطعه‌سازان تهران درباره داخلی‌سازی قطعات خودرو برقی در کشور معتقد است: خودروهای برقی نیازمند تکنولوژی‌های جدیدی هستند که در کشور موجود نیست. در واقع برای تولید این نوع خودروها باید دانش فنی آنها خریداری شود؛ بنابراین نخست باید با مشارکت شرکت‌های خارجی این نوع خودروها مونتاژ و در ادامه به‌تدریج داخلی‌سازی شوند. وی در ادامه گفت‌وگو با صمت افزود: یکی از قطعات مهم خودروهای برقی، باتری آنها بوده که نیازمند فناوری بالایی است. ما باید بسیار پیش‌تر از اینها، تولید خودروهای برقی را در کشور همزمان با چین، هند و کره‌جنوبی آغاز می‌کردیم اگر این‌گونه می‌شد عقب‌ماندگی صنعت خودرو در محصولات بنزینی به‌نوعی جبران شود.
او تاکید کرد: تولید خودرو برقی باید در کوتاه‌ترین زمان ممکن و با مشارکت یک شرکت خارجی در داخل کلید بخورد.
برقی‌ها گران‌تر از بنزینی‌ها
این فعال صنعت قطعه در پاسخ به این پرسش که آیا تولید خودروهای برقی با قیمت پایین در داخل ممکن است، گفت: در این‌باره دولت باید برای حفظ محیط‌زیست و کاهش آلودگی هوا، یارانه بپردازد تا به‌تدریج داخلی‌سازی آغاز شود.
او عنوان کرد: تولید خودروهای برقی در جهان گران‌تر از بنزینی بوده و تولید اقتصادی آن برای صنعت خودرو کشور بیشتر شبیه یک رویاست.
رزمخواه درباره این برنامه وزارت صنعت، معدن و تجارت در صنعت خودرو گفت: تولید خودروهای برقی بیشتر یک شعار تبلیغاتی است. درباره خودرو ال۹۰ همین بحث‌ها مطرح بود که با قیمت پایین تولید شود اما محقق نشد.
وی اظهار کرد: برای کاهش قیمت باید تیراژ تولید افزایش پیدا کند که با توجه به شرایط اقتصادی و نقدینگی فعلی، ممکن نیست. مشارکت شرکت‌های خارجی نیز با وجود تحریم عملیاتی نیست. تنها شرکت‌هایی که حاضر به همکاری با صنعت خودرو ایران هستند، خودروسازان دست دوم و سوم چینی هستند. از سوی دیگر، پیش‌بینی می‌شود با تداوم تحریم‌ها، نخستین خودرو برقی که وارد بازار کشور خواهد شد، چینی باشد.
او گفت: این خودروها با استاندارد بین‌المللی قابل رقابت نبوده و کیفیت مناسبی ندارند. صنعت خودرو پازل پیچیده‌ای است که در آن باید پارامترهای زیادی کنار هم قرار گیرند تا محصولی تولید شود و قابلیت عرضه پیدا کند.
رزمخواه در پایان اظهار کرد: در جهان، خودرو ارزان‌قیمت برقی وجود ندارد و اگر تولید خودرو برقی در دستور کار است به‌طور قطع، با قیمتی بالاتر از خودروهای بنزینی تولید خواهد شد.
فعالیت‌های نمایشی
در ادامه حسن کریمی‌سنجری از کارشناسان صنعت خودرو درباره تولید خودرو برقی در کشور به صمت گفت: اهمیت تولید خودرو برقی برای توسعه صنعت خودرو و رفتن به سوی سگمنت‌های جدید، بر کسی پوشیده نیست اما اینکه چگونه در این مسیر حرکت کنیم، نیازمند تدوین استراتژی است. به‌عنوان مثال در گذشته بارها از سوی مدیران پیشین شرکت‌های خودروساز شنیده می‌شد که در نمایشگاهی نمونه برقی یک خودرو بنزینی را به نمایش گذاشته‌اند یا اینکه امروز از تولید تارا و شاهین برقی سخنانی می‌گویند. در این‌باره باید چند نکته مورد توجه قرار گیرد.
وی اظهار کرد: خودروهایی که پایه سوخت فسیلی دارند ضمن اینکه قیمت‌‌شان بالاست، اگر به خودرو برقی تبدیل شوند، به‌طور قطع قیمت تمام‌شده آنها افزایش زیادی خواهد داشت.
این کارشناس صنعت خودرو تصریح کرد: در جهان، شرکت‌های بزرگ بین‌المللی برای توسعه محصولات برقی، فعالیت‌های گسترده‌ای دارند. آنها از ابتدا خودرو برای سوخت برقی طراحی می‌کنند و به این ترتیب، خودروهایی کاملا جدید در نمایشگاه‌های بین‌المللی به نمایش درمی‌آید.
کریمی‌سنجری اظهار کرد: استراتژی فعلی صنعت خودرو برای تولید خودرو برقی، اشتباه است و این موضوعی نیست که خودروساز نسبت‌به آن آگاه نباشد. این امر حاکی از آن است که خودروساز اراده جدی برای تولید خودرو برقی ندارد و رونمایی از محصولات برقی، بیشتر برای تبلیغات است.
این کارشناس صنعت خودرو در ادامه سخنان خود با بیان اینکه اگر بخواهیم به لحاظ اقتصادی، مهندسی تولید خودروهای برقی را دنبال کنیم، باید از ابتدا خودرو برقی طراحی و تولید شود، گفت: باید برای خودرو برقی پلتفرم و بدنه خاص طراحی کنیم، زیرا ماژول‌های خودروهای سوخت فسیلی، هزینه‌ها را افزایش خواهد داد و تبدیل آنها صرفه‌اقتصادی نخواهد داشت.
او تاکید کرد: تدوین استراتژی صنعت خودرو برای محصولات برقی از سوی سیاست‌گذاران ضروری است و در ادامه باید رویکرد جدید به خودروسازان ابلاغ و روند اجرای آن پیگیری شود.
تولید جزیره‌ای، پاسخگو نیست
کریمی‌سنجری به رویکرد دوم برای تولید خودروهای برقی در کشور اشاره کرد و گفت: نسخه مکمل رویکرد نخست که بر تولید خودرو برقی از ابتدا تاکید می‌کند این است که نباید اجازه داد ظرفیت خودروسازی برای تولید خودروهای برقی تکه‌تکه شود. به این معنا که هر شرکت خودروساز به‌طور جداگانه برای تولید خودرو برقی سرمایه‌گذاری کند، زیرا خودروسازان به اندازه کافی نقدینگی برای توسعه محصولات برقی در اختیار ندارند؛ بنابراین باید تمام توان خودروسازی کشور اعم از بخش دولتی (خصولتی) و خصوصی روی طراحی یک پلتفرم متمرکز شود.
کریمی‌سنجری با تاکید بر دو اشکالات عمده در رویکرد تولید خودرو برقی در کشور، عنوان کرد: نخستین آن تبدیل خودروهای پایه بنزین‌سوز به برقی بوده و دیگری سرمایه‌گذاری جداگانه هر شرکت خودروساز برای تولید این محصولات است.
او یادآور شد: فعالیت‌های جداگانه با توجه به کمبود نقدینگی، در ادامه تولید انبوه این خودروها را با مشکل مواجه خواهد کرد؛ بنابراین برای طراحی نخستین پلتفرم خودرو برقی که قرار است به تولید انبوه برسد باید تشریک‌مساعی شده و تقسیم کار شود یعنی برخی سیگمنت‌ها را یک شرکت خودروساز تولید کند و باقی را خودروساز دیگر.
کریمی‌سنجری در پایان یادآور شد: با توجه به توان فنی‌مهندسی و نیز قدرت مالی صنعت خودرو کشور ضرورت دارد یک پلتفرم مشترک برقی طراحی و کار از این نقطه آغاز شود. اما به‌طور قطع، رویکرد فعلی حرکت در بیراهه است.
سخن پایانی
تولید خودروهای برقی یکی از ضرورت‌های صنعت خودرو کشور است، چراکه پیش‌بینی‌شده تا کمتر از یک دهه دیگر، تردد خودروهای بنزینی در برخی شهرهای جهان محدود خواهد شد. آلودگی هوا، صنعت خودرو جهان را به این سمت سوق داده که خودروهای سبز یا پاک جایگزین محصولات احتراق داخلی شود. اگرچه به‌گفته کارشناسان محیط‌زیست باتری خودروها هم در آینده یکی از منابع آلاینده خاک خواهند بود اما با تمام این مسائل، صنعت خودرو در حال حرکت به سمت تولید خودروهای برقی و جدا شدن از محصولات با سوخت بنزینی و گازوئیلی است.
با توجه به عقب‌افتادگی صنعت خودرو کشور از خودروسازی جهان، ضرورت دارد شرکت‌های خودروساز به‌طور جدی به سمت تولید خودروهای برقی ورود کنند. البته فعالان صنعت خودرو معتقدند قطعات کلیدی برای تولید این خودروها باید وارد شود و اگر بنا بر داخلی‌سازی است این مسیر نیازمند سرمایه‌گذاری جدیدی است اما آنچه مسلم است با تولید انبوه خودرو برقی، برخی قطعه‌سازان از جمله تولیدکنندگان موتور، گیربکس و... محدود به بازار لوازم یدکی شده و از زنجیره تامین خودروساز حذف خواهند شد؛ واقعیتی که دیر یا زود اتفاق خواهد افتاد. از سوی دیگر، بنا بر نظر قطعه‌سازان در ابتدای امر باید کار با مونتاژ و مشارکت یک شرکت خارجی آغاز و به‌تدریج داخلی‌سازی انجام شود.
البته کارشناس صنعت خودرو نظر دیگری داشته و تاکید دارند که با تشریک‌مساعی خودروسازان فعال کشور باید یک پلتفرم مشترک طراحی شود تا تولید انبوه برقی‌ها رخ دهد.
در حال‌حاضر برنامه تولید خودرو برقی بیشتر تبلیغاتی بوده و تبدیل برخی خودروهای بنزینی به برقی حاکی از نمایشی بودن این موضوع است، چراکه نقدینگی کافی برای تولید انبوه وجود ندارد و حرکت به سوی محصولات برقی فقط محدود به نمونه‌سازی شده است.
