رمزارزها دارایی‌های دیجیتالی هستند که با الگوریتم‌های رمزنگاری‌شده به‌وجود آمده‌اند و مدیریت می‌شوند. باوجود اینکه زمان زیادی از تولد دنیای ارزهای دیجیتال نمی‌گذرد، در کمتر از ۱۵سال گذشته، دنیای ارزهای دیجیتال و تکنولوژی بلاک‌چین رشد بسیار زیادی را تجربه کرده، اما باید اذعان کنیم که هنوز درصد خیلی کوچکی از ارزش آن شکوفا شده و با اینکه تکنولوژی بلاک‌چین تا به امروز در حال آزمون و خطا بوده است؛ اما بسیاری از کشورها رشد چشگیری در این حوزه را تجربه کرده‌اند، بنابراین ارزهای دیجیتال تنها یک نوآوری مالی و ابزاری برای معامله نیستند، بلکه در سطح اجتماعی، فرهنگی و حتی سیاسی نیز تاثیر زیادی دارند. بانک‌های مرکزی نقشی جدی در مدیریت این عرصه داشتند. برای سال‌ها، بانک‌ها به‌طورانحصاری مسئولیت جابه‌جایی وجوه را برعهده داشته‌اند. البته صنعت بانکداری همیشه در حال رشد بوده و در ابتدای قرن ۲۱، شاهد ظهور بیزینس‌هایی مانند پی‌پل ( Paypal ) یا موارد مشابه دیگر بوده‌ایم که در این صنعت تحول ایجاد کرده‌اند، اما تکنولوژی بلاک‌چین در حال ایجاد انقلابی بسیار بزرگ‌تر است، در واقع این تکنولوژی، قواعد بازی را کاملا تغییر داده است.صمت در این گزارش به نقش بانک مرکزی در روند فعالیت در عرصه ارزهای دیجیتال پرداخته است.

بلاک‌چین بهبوددهنده وضعیت اقتصادی کشور

عباس آشتیانی، پژوهشگر حوزه بلاک‌چین و رمرزارزها در گفت‌وگو با صمت با تاکید بر نقش فناوری بلاک‌چین در بهبود وضعیت اقتصادی کشور گفت: به‌طورقطع بلاک‌چین به‌عنوان یک فناوری نوظهور می‌تواند به بهبود وضع اقتصاد کشور کمک کند. با ایجاد توکن‌هایی که پشتوانه‌ای از جنس دارایی‌های سنتی کشور دارند، می‌توان به توسعه بازار دارایی‌های داخل کشور نظیر سهام، املاک یا بازار بورس پرداخت. حتی با کمک فناوری بلاک‌چین می‌توانیم سهم بیشتری در بازار بین‌المللی داشته باشیم، همچنین می‌توانیم ورود سرمایه خارجی را در املاک و سهام کشور هموارتر کنیم و در تامین مالی شرکت‌ها از فناوری بلاکچین بهره ببریم.

وی بااشاره به اینکه توسعه فعالیت در عرصه رمزارزها یا دارایی‌های که بر بستر بلاک‌چین موردپذیرش بین‌المللی هستند، بستگی به سیاست حاکم در کشور دارد، گفت: ارزهای دیجیتال نظیر بیت‌کوین نوعی از دارایی هستند که چند سالی می‌شود مردم ایران و جهان با آن معامله می‌کنند که در اتفاقی جدید صندوق بین‌المللی قابل‌معامله در بورس برای این قبیل از دارایی‌های جهان‌روا ایجاد شده است. این اتفاق نشان می‌دهد که این سطح از دارایی با هدف سرمایه‌گذاری و کسب سود در کشورهای مختلف مورداقبال مردم قرار گرفته است. بنابراین باید گفت، دارایی‌های رمزارزی که بر بستر بلاک‌چین فعالیت می‌کنند، ارزش بین‌المللی دارند که جابه‌جایی آنها در سطح بین‌المللی و در مقیاس خرد و کوچک، می‌تواند موردتوجه کشورها قرار بگیرد.

تورم، عاملی برای فعالیت در دنیای رمزارزها

آشتیانی افزود: اما آن روندی که در کشور شاهدش هستیم، این است که مردم با نیت حفظ ارزش سرمایه متاثر از تورم و سیاست‌های پولی کشور، سمت این بازار رفته‌اند. به‌عبارت‌روشن‌تر، همان‌گونه که اغلب مردم برای حفظ یا ارتقای سرمایه به‌دلیل تورم، به خرید فلزات گرانبها یا ملک و ... روی می‌آورند، به‌همین‌دلیل هم، ارز دیجیتال می‌خرند؛ بنابراین هدف مردم در کشورهایی که نرخ رشد تورم بالایی دارند، حفظ سرمایه است. در این بخش از اکوسیستم ارزهای دیجیتال به‌طورکلی در گام نخست نمی‌توانیم شاهد اثر مستقیم اقتصادی خاصی باشیم. به‌عبارت‌روشن‌تر، نمی‌توان گفت که اثر مثبت یا منفی اقتصادی دارند، اما اگر سود و سرمایه کسب‌شده در قالب‌های گوناگون از کشور خارج شود یا به‌عبارتی فرار سرمایه شکل بگیرد، به‌طورقطع برای اقتصاد کشور مضر خواهد بود و اثر اقتصادی منفی خواهد داشت؛ اما اگر بتوان این دارایی تهیه‌شده را کاربردپذیر کرد و در چرخه تجارت خارجی یا به تامین نیازهای خرد کشور نظیر نیازهای دانشجویی و پزشکی اختصاص داد، در چنین شرایطی، کاربردپذیر و بی‌شک منجر به بهبود وضعیت اقتصادی می‌شود.

به‌گفته این پژوهشگر حوزه بلاک‌چین و رمرزارزها، به‌طورطبیعی مردم همواره بخشی از درآمد و سبد زندگی خود را به خرید دارایی‌هایی نظیر طلا، ملک، خودرو یا سهام در بورس و در چند سال اخیر به خرید رمزارزها اختصاص می‌دهند؛ در این مرحله نفع حاکمیت در بحث اقتصاد مطرح نیست، اما ایجاد اثر اقتصادی مثبت یا منفی در دنیای رمزارزها، بستگی به مواجهه سیاست‌گذاران با این نوع از دارایی‌ها دارد. وی ادامه داد: همزمان سیاست‌گذار می‌تواند کاری کند که این دارایی‌ها، مشاهده‌پذیری کمتری داشته باشند و یا می‌تواند به چرخه اقتصاد کمک بیشتری کند. بنابراین نوع مواجهه حاکمیت است که تعیین‌کننده تبدیل شدن این فرصت به تهدید است. آشتیانی بااشاره به فقدان یک روال استاندارد در بحث تنظیم‌گری رمزارزها در کشور گفت: متاسفانه در کشور مدیریت، تنظیم‌گری و قانون‌گذاری رمزارزها روال استانداردی نداشته است. باتوجه به شرایط اقتصادی خاص کشور، بانک مرکزی بیش از هر چیز دغدغه حفظ ارزش پول ملی را دارد. به‌عبارت‌روشن‌تر، تبدیل ریال به هر چیزی که منجر به دفع آن شود، به‌طورقطع برای بانک مرکزی توسعه رمزارزها مطلوب نیست. این روند معیوب می‌تواند تاثیر جدی بر کل اقتصاد کشور داشته باشد. گفتنی است، حرکت مردم به‌سمت بازارهای سرمایه‌گذاری از جمله رمزارزها ناشی از تورم و نبود ثبات اقتصادی است و رابطه علت و معلولی دارد. به‌عبارت‌روشن‌تر، خرید طلا یا رمزارز باعث تورم نمی‌شود؛ بلکه تورم باعث روی آوردن مردم به این نوع دارایی‌ها می‌شود.

این فعال در دنیای رمزارزها گفت: از یک‌سو، دستگاه‌های ذی‌صلاح و ذی‌ربط تاحدودی در بحث تنظیم‌گری این حوزه شانه خالی کردند و تمام مسئولیت این فرآیند را بر دوش بانک مرکزی انداختند. از سوی دیگر، بانک مرکزی هم به‌دلیل ماهیت و وظیفه‌ای که در کشور دارد، اقدام به بکارگیری سیاست‌های توسعه‌ای برای رمزارزها نمی‌کند. حتی تاحدودی مانع توسعه فعالیت رمزارزها در کشور هم شده که این جزو فعالیت‌های ذاتی بانک مرکزی است.

به‌گفته وی، متاسفانه عدم‌حمایت شورای‌عالی فضای مجازی و وزارت امور اقتصادی و دارایی موجب شد دست‌اندازهای پیش‌روی توسعه ارزهای دیجیتال در کشور روزبه‌روز بیشتر شود.

رمزارزها در ایران متولی مشخصی ندارند

آشتیانی گفت: تا 2 سال گذشته، ایران پا به پای دیگر کشورها در دنیای رمرزارزها فعال بود، اما از 2 سال پیش با دارایی شناخته شدن این موجودی‌ها نظیر بیت‌کوین، این درخشش رو به افول رفت.

وی افزود: به‌اعتقادمن، تنظیم‌گری رمزارزها نباید تنها به دوش بانک مرکزی بیفتد. ضعف اصلی که تاکنون وجود داشته است، این بود که بانک مرکزی به‌تنهایی متولی این تنظیم‌گری بود که وزارت اقتصاد و دارایی و دیگر نهادهای مرتبط مسئولیت آن را برعهده نگرفتند. این امر باعث شد که بانک مرکزی براساس وظیفه ذاتی خودش با موضوع توسعه رمزارزها در کشور برخورد کند که به‌طورقطع، عدم‌رسمیت‌بخشی و عدم‌توسعه است. به‌طبع‌ بانک مرکزی علاقه به توسعه یک بازار جایگزین سرمایه‌گذاری برای ریال ندارد و تا زمانی که دستگاه‌های ذی‌صلاح نظیر وزارت اقتصاد مسئولیت تنظیم‌گری این عرصه را به‌طورکامل نپذیرند، نمی‌توان آینده روشنی را در این حوزه برای کشور متصور بود. همان‌گونه که بانک مرکزی علاقه ندارد، طلا و ارز جایگزین ریال باشد، علاقه‌ای هم به تبدیل دارایی‌ها به رمزارز ندارد. گفتنی است، در اغلب کشورها تنها بانک‌های مرکزی به‌عنوان نهاد رگلاتور شناخته نمی‌شدند.

آشتیانی گفت: نهادهای خودتنظیم‌گر باعث ایجاد یک شفافیت مطلوب و یک ساماندهی مناسب به حوزه رمزارزها هستند. به‌نظرمن، تاکنون گام‌های درستی برای این روش برداشته شده است و احتمالا شاهد ساماندهی بهتری برای فعالیت این کسب‌وکار نیز باشیم. اینکه خود وزارت امور اقتصادی و دارایی باید چنین نهادی را در هماهنگی میان نهادها به‌وجود آورد، یکی از ارکان مهم آن، بانک مرکزی خواهد بود.

رمزارزها در مسلخ بلاتکلیفی

علیرضا زجاجی، کارشناس بلاک‌چین در گفت‌وگو با صمت گفت: بزرگ‌ترین چالشی که در حوزه ارزدیجیتال در داخل ایران داریم، بحث‌های مربوط به قانون‌گذاری است. متاسفانه تکلیف رمزارزها و ارزدیجیتال از لحاظ قانونی مشخص نیست. از یک‌سو، بانک مرکزی تلاش می‌کند که چالش‌های مربوط به رمزارزها را از سر خود باز کند، از سوی دیگر هم، با روی کار آمدن دولت سیزدهم از ۲ سال گذشته، اقداماتی در راستای قانون‌گذاری رمزارزها انجام شد. اما به‌دلایلی که هنوز مشخص نیست، این اقدامات ناکام ماند و متوقف شد. متاسفانه هنوز هیچ قانون‌گذاری در حوزه رمزارزها انجام نشده است.

وی افزود: در حوزه استخراج و ماینینگ تاحدی قانون‌گذاری انجام شده، اما در حدی نبوده است که یک صنعت به‌عنوان ارزهای دیجیتال در کشور شکل بگیرد. به‌عبارت‌روشن‌تر، قانون‌گذاری ماینینگ هیچ‌گاه در راستای توسعه ارزهای دیجیتال پیش نرفت. سمت‌وسوی قانون‌گذاری هم در نهایت، به‌نفع دولت بود و به‌سمتی پیش رفت که دولت بتواند هرچه تمام‌تر از این صنعت بهره‌مند شود. در نهایت، سودی برای فعالان این عرصه در بر نداشت، به‌همین‌دلیل ارزهای دیجیتال هیچ‌گاه به‌عنوان یک صنعت پویا در کشور شناخته نشد و بخش خصوصی و به‌ویژه مردم نتوانستند در آن نقش‌آفرینی کنند.

زجاجی گفت: معضلات انرژی و تامین برق موجب شد که ماینینگ و استخراج در ایران به یک صنعت غیرسودده تبدیل شود.

متاسفانه در تابستان، کشور با مشکل تولید مواجه است که به‌اجبار صنایع تعطیل می‌شوند، در زمستان هم به‌دلیل کاهش انرژی از سوخت‌های ناپاک استفاده می‌شود، بنابراین در اینجا یکی از صنایعی که به‌راحتی قربانی شد، صنعت ماینینگ بود، چراکه ماینینگ، دم‌دست‌ترین صنعت برای تعطیلی است که در نهایت به خروج سرمایه در این صنعت منتهی و باعث شد، باوجود تولید ارز خالص، رو به افول برود.

ماینینگ، دغدغه دولت نیست

وی گفت: بی‌شک مشکلات و معضلات پیش‌پای دولت به‌قدری است که راه‌اندازی ماینینگ، دغدغه جدی برای آن به‌حساب نمی‌آید، به‌همین‌دلیل راه انداختن آن در اولویت‌های بسیار پایین دولت قرار دارد. مشکلات اصلی دولت، تورم ارز و چاپ پول بی‌پشتوانه است، بنابراین حل مشکل ارزآوری با صنعت اقتصاد دیجیتال در اولویت دولت نیست. به‌اعتقادمن، درصد زیادی از این معضلات، در نتیجه سیاست‌های غلط این قوه و دولت‌های پیشین بوده که امروز گریبان دولت و ملت را گرفته است. به‌عبارت‌دیگر، سیاست‌های غلط اقتصادی که از سال‌های قبل اتخاذ شده، دلیل پررنگ‌تر شدن مشکلات فعلی است.به‌گفته این کارشناس بلاک‌چین؛ از طرفی هم، قوه مقننه متاسفانه با کمبود دانش مواجه است. به‌عبارت‌دیگر، فقدان دانش اقتصادی در این حوزه به‌شدت از سوی تصمیم‌گیران احساس می‌شود. متاسفانه نسبت به آینده خوش‌بین نیستم و نمی‌توان آینده موفقی را برای ارزهای دیجیتال در کشور متصور شد، مگر آنکه بینش جامعی در این کشور حاکم شود که این بینش حاکم در واقع دست از کنترل همه ارکان اعم از اقتصاد بردارد و اجازه دهد که صنایع مردمی و نه صنایع وابسته به دولت، رشد کنند؛ در این صورت چشم‌انداز روشنی را برای رمزارزها می‌توان دید.

سخن پایانی

ارزهای دیجیتال ساختارهای بسیار متفاوتی دارند. بعضی از آنها بسیار تورمی هستند (تورمی یا ضدتورمی بودن یک ارزدیجیتال بستگی به توکنومیکس آن دارد) و بعضی دیگر ضدتورمی هستند. بیت‌کوین که محبوب‌ترین و معروف‌ترین رمزارز است، یک ارزدیجیتال ضدتورمی است. دلیل ضدتورمی بودن آن، محدود بودن تعداد و عرضه کل است؛ در نهایت، قرار است فقط ۲۱میلیون واحد BTC وجود داشته باشد. تا به امروز حدود ۱۹، ۲ میلیون واحد از کل ۲۱ میلیون عدد استخراج شده است.