حضور دانش‌بنیان‌ها در اکسپو امسال پررنگ بود و کارشناسان پیش‌بینی‌های امیدوارکننده‌ای از ترویج محصولات فناورانه ایرانی در کشورهای اطراف داشتند. همچنین طبق آمار سازمان توسعه و تجارت، بیش از ۳۰ درصد قراردادهای منعقدشده در اکسپو امسال به دانش‌بنیان‌ها و تولیدات داخل اختصاص داشت. گفتنی است، حضور بیش از ۲ هزار و ۲۳۰ بازرگان، سرمایه‌گذار و تاجر خارجی از ۸۸ کشور جهان، از جمله دستاوردهای این نمایشگاه بود. صمت در این گزارش به بررسی دستاوردهای حضور دانش‌بنیان‌ها در اکسپو ۲۰۲۴ تهران پرداخت.

مهم‌ترین اتفاقات اکسپو ۲۰۲۴ چه بود؟

وزارت روابط خارجی استان آستراخان روسیه با انتشار گزارشی از حضور برخی مقامات این منطقه روسیه در ششمین نمایشگاه توانمندی‌های صادراتی جمهوری اسلامی ایران (ایران اکسپو IRAN EXPO ۲۰۲۴)، مذاکرات انجام‌گرفته در این سفر را ثمربخش خواند. ایرنا در این‌باره نوشت در گزارش وزارت روابط خارجی استان آستراخان روسیه از این رویداد آمده است: مقامات دولتی و محافل بازرگانی از ۷۰ کشور جهان در ششمین نمایشگاه توانمندی‌های صادراتی ایران در شهر تهران حضور یافتند. شرکت‌کنندگان در این نمایشگاه، فناوری‌ها و تجهیزات جدید در صنعت غذایی، ساخت‌وساز، کشاورزی، شیلات، پزشکی، مخابرات و سایر زمینه‌ها را در معرض دید عموم قرار دادند. مقامات دولتی، نمایندگان مجلس مجمع فدرال فدراسیون روسیه، دومای استان آستراخان و اتحادیه اتاق بازرگانی و صنایع آستراخان، روسای شرکت‌های ساختمانی و شرکت‌های کشاورزی، اعضای هیات اعزامی این استان به تهران را تشکیل می‌دادند. گفتنی است، شرکت‌های ایرانی به افزایش صادرات محصولات کشاورزی روسیه و از جمله غلات از طریق استان آستراخان به جمهوری اسلامی ایران علاقه‌مند شده‌اند. همچنین امسال برای نخستین‌بار پس از مدت‌ها مرگن گوردوف، رئیس اتاق بازرگانی و صنایع ترکمنستان که در کابینه این کشور جایگاه وزیر را دارد، به‌همراه یک هیات بلندپایه تجاری به ایران آمد و از ششمین نمایشگاه اکسپو بازدید کرد. رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و ترکمنستان بااشاره به اینکه تبادلات تجاری بین 2 کشور بین ۴۰۰ تا ۴۵۰ میلیون دلار است، تصریح کرد: بخش عمده محصولات صادراتی ایران به ترکمنستان انواع میوه‌جات است که این کشور می‌تواند مصرف‌کننده سایر محصولات کشاورزی از ایران نیز باشد. وی اظهار کرد: باتوجه به بازدید از نمایشگاه اکسپو تهران مقرر شد که ترکمنستان بتواند علاوه بر میوه، محصولات فلزی، آهن، مصالح و لوازم ساختمانی، مواد لبنی، مواد غذایی، پلاستیک و کالاهایی در بحث پیمانکاری و مواد معدنی را از ایران تامین کند.

سهم قابل‌توجه فناوران از قراردادهای اکسپو

سیدمجتبی قدمگاهی، معاون توسعه کسب‌وکار بین‌المللی سازمان توسعه همکاری‌های علمی و فناورانه بین‌المللی معاونت علمی در گفت‌وگو با صمت درباره حضور دانش‌بنیان‌ها در ششمین دوره برگزاری نمایشگاه اکسپو ۲۰۲۴ گفت: خوشبختانه رشد قابل‌توجهی از حضور شرکت‌های دانش‌بنیان در ششمین نمایشگاه اکسپو تهران داشتیم که شرکت‌های دانش‌بنیان در هر روز این نمایشگاه، خوشبختانه قراردادهای متنوعی را با همتایان خارجی منعقد کردند. برآورد شده است بیش از ۳۰ درصد قراردادهایی که در اکسپو منعقد شده، مربوط به دانش‌بنیان‌ها است.

وی افزود: نزدیک به ۷۰۰ شرکت در سالن A ۳۷ محصولات خود را به‌نمایش گذاشتند که مهمانان خارجی مختلفی از این محصولات بازدید کردند. خوشبختانه شرکت‌های متنوعی در این نمایشگاه حضور داشتند. البته برخی دیگر از شرکت‌های دانش‌بنیان در سایر سالن‌های نمایشگاه حضور دارند. گفتنی است، حضور فعال دانش‌بنیان‌ها در این نمایشگاه، نشان‌دهنده ظرفیت‌های بالای دانش‌بنیان‌ها در صادرات است.

قدمگاهی گفت: براساس اعلام سازمان توسعه تجارت نزدیک به یک میلیارد دلار قرارداد در اکسپو ۲۰۲۴ منعقد شد که بیش از ۳۰ درصد به محصولات دانش‌بنیان اختصاص دارد. در حوزه‌های صنعتی و دستاوردهای مربوطه، محصولات متنوعی در اکسپو ۲۰۲۴ به‌نمایش درآمد؛ از تجهیزات صنعتی و آزمایشگاهی تا تجهیزات کشاورزی که شرکت‌های باسابقه دانش‌بنیان به این نمایشگاه آوردند. همچنین در حوزه سلامت، دارو و ایجاد خطوط تولید صنعتی در صنایع مختلف، محصولات قابل‌توجهی برای مهمانان خارجی آورده شد.

وی افزود: طبق گزارش سازمان توسعه تجارت از ۱۲۰ کشور مهمان برای بازدید به این نمایشگاه آمدند که مهم‌ترین آنها که تجارت با آنها بسیار مهم است، کشورهای همسایه و آسیای شرقی هستند که علاوه بر آن چون با اجلاس افریقا همزمان شد، بازدیدکنندگان زیادی هم از کشورهای افریقایی داشتیم و از مقامات و وزرا و بلندپایه‌های کشورهای افریقایی تا بازرگانان به کشور آمدند.

قدمگاهی افزود: خوشبختانه هیات‌های خارجی و مقامات بلندپایه کشورها از دستاوردهای دانش‌بنیان‌های ایرانی بازدید کردند که از جمله می‌توان به بازدید رئیس اتاق تجارت روسیه، معاون وزیر صنعت ازبکستان، وزیر تجارت عمان، وزیر صنعت فناوری‌های پیشرفته امارات، رئیس اتاق بازرگانی ترکیه و سفرای کشورهای اروگوئه، ونزوئلا و ازبکستان اشاره کرد. محصولات فرآوری‌شده غذایی متقاضی زیادی داشته است، همچنین تجهیزات صنعتی و ماشین‌آلات هم در رده‌های بعدی کالاهای موردتوجه بازدیدکنندگان بود.

کشورهای هدف صادرات محصولات فناورانه ایران

وی ضمن اشاره به اینکه ما در سازمان همکاری‌های علمی و فناورانه بین‌المللی بنا داریم در یک‌سری بازارها عمیق‌تر شویم، چراکه در گذشته همه دنیا را به یک شکل نگاه می‌کردیم و به‌عبارتی، منابع‌مان در برخی کشورها هدر می‌رفت، تصریح کرد: ۱۶ کشور را به‌عنوان هدف اصلی صادرات محصولات دانش‌بنیان ایرانی انتخاب کردیم که ۴ کشور همسایه یعنی ترکیه، افغانستان، عراق و جمهوری آذربایجان در اولویت قرار دارند و سعی داریم با یک جهت‌دهی مناسب، شرکت‌های دانش‌بنیان با بازار کشورهای هدف، تعاملات بیشتری داشته باشند.

معاون توسعه کسب‌وکار بین‌المللی سازمان توسعه همکاری‌های علمی و فناورانه بین‌المللی معاونت علمی ادامه داد: در حال ‌حاضر بازرگانان عراق و ترکیه به‌طورمستمر در ایران رفت‌وآمد دارند و گاهی اطلاعات‌شان درباره شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی از بازرگانان ایرانی بیشتر است و کاملا به این بازار مسلط هستند،بنابراین ما به‌عنوان دولت خیلی نیازی نیست روی این کشورها انرژی بگذاریم، اگرچه همکاری با این کشورها، نیاز به برنامه‌ریزی بلندمدت دارد. پاکستان، هندوستان، ویتنام، ازبکستان، عمان، اندونزی، برزیل، ونزوئلا و ... از دیگر مقاصد صادراتی دانش‌بنیان‌ها به‌شمار می‌روند و تعامل بیشتر با آنها در دستور کار قرار دارد.

اکسپو بهتر از همیشه

امیررضا نیکان، رئیس مرکز تجارت ایران در عراق نمایشگاه ۲۰۲۳ اکسپو تهران را اتفاقی خوشایند در صادرات به‌ویژه توسعه محصولات دانش‌بنیان دانست. وی در گفت‌وگو با صمت گفت: بی‌شک چنین رویدادهایی که ساختار نمایشگاهی دارند و موردتوجه بازدیدکنندگان بین‌المللی قرار می‌گیرند، تاثیر بسزایی در رشد اقتصادی و صادرات خواهند داشت. اکسپو ۲۰۲۳ تهران هم توانست دستاوردهای دانش‌بنیانی را بیشتر و بهتر به بازارهای بین‌الملل بشناساند. به‌اعتقاد من، اکسپو امسال جزو نمایشگاه‌های بسیار موفق بوده است؛ چه برای دانش‌بنیان‌ها، چه برای دیگر شرکت‌های تولیدی. از آنجایی که تمرکز این نمایشگاه بر صادرات بود و حجم زیادی مهمانان خارجی داشت، تاثیر زیادی بر شناساندن محصولات ایرانی گذاشت.

وی بااشاره به اهمیت رسانه و نقش آن در ترویج محصولات دانش‌بنیان در فضای بین‌المللی گفت: همواره یکی از چالش‌های مهم صادرات در کشور، فقدان مدیا یا رسانه‌گری متناسب با صادرات محصولات ایران‌ساخت است. این نمایشگاه باعث شد که مدیا صادرات محصولات ایرانی دست‌کم در میان کشورهایی که به‌عنوان مهمان حضور داشتند، رشد کند. گفتنی است، فیلم‌ها و ویدئوهای زیادی از مهمانان اهل کشور عمان، ترکیه و دیگر کشورها از این نمایشگاه در فضای رسانه منتشر شد که بی‌شک تاثیر جدی بر ترویج محصولات ایرانی داشت. این فرآیند باعث شد که در دنیا به‌مرور بیشتر شناخته شویم.

نیکان گفت: خوشبختانه بازخوردهای بسیار خوبی از سوی بازدیدکنندگان داشتیم که همین امر منجر به ترویج برندهای ایرانی شد. به‌اعتقاد من بهتر است رویکرد نمایشگاهی در کشور سمت‌وسوی بین‌المللی پیدا کند. باتوجه به اینکه ایران در اغلب نمایشگاه‌های خارجی دارای پاویون اختصاصی است، اما متاسفانه ترویج استانداردی از محصولات صورت نمی‌گیرد. مجری که برگزاری این نمایشگاه‌ها را برعهده می‌گیرد، هدفش تنها فروختن زمین است و اصلا طبق سازکار مشخصی جلو نمی‌رود. به‌همین‌دلیل است که نتوانستیم در امر صادرات به یک مدل برسیم. در حالی که اگر همین نمایشگاه‌ها در خارج از کشور نشست‌های B2B استاندارد و مشخص‌شده‌ای بگذارند، برند ایران ساخت بیشتر شناخته می‌شود.

به‌گفته وی، معمولا هدف برگزاری جلسات B2B در نمایشگاه‌های خارجی بدون توجه به نتیجه و ساختارها شکل می‌گیرد. معمولا تفاهمنامه‌هایی هم امضا می‌شود، اما در اغلب موارد، خروجی مشخصی ندارد. به‌اعتقاد من، باید مدل‌های مراکز تجاری را تقویت کنند تا این مراکز تجاری بتوانند بهتر مسیر زیرساخت‌های شرکت‌های دانش‌بنیان برای صادرات را فراهم کنند.نیکان دلیل بی‌ثمر بودن جلسات B2B در نمایشگاه‌های خارجی را در دولتی بودن برگزارکنندگان دانست و گفت: از آنجایی که برگزارکنندگان پاویون‌های ایران در نمایشگاه‌های فناورانه خارجی دولتی هستند، نسبت به نتایج و درآمد حاصله توجهی ندارند؛ به‌همین‌دلیل پیشنهاد می‌شود این تعاملات را مراکز تجاری در کشورهای دیگر برعهده بگیرند، بی‌شک تقویت این مراکز، راهکار مطمئن‌تری برای ترویج صادرات دانش‌بنیان‌ها است. در کل به‌اعتقاد من، اکسپو امسال یکی از بهترین اتفاقات در اکوسیستم دانش‌بنیان بود.

سخن پایانی

2هزار تاجر از بیش از ۸۵ کشور مختلف جهان، برای حضور در این نمایشگاه به تهران آمدند. به‌نقل از شرکت‌کنندگان، این نمایشگاه توانسته شبکه‌سازی و حضور در بازارهای بین‌المللی را برای‌شان آسان‌تر کند. نکته قابل‌توجه در مورد این دور از نمایشگاه، حضور فعال افریقایی‌ها بود که همزمان با برگزاری اجلاس ایران و افریقا شدت هم یافته بود؛ آن‌طورکه عباس علی‌آبادی، وزیر صمت تاکید کرده است. در جلسه‌ای که با حضور وزرا و مقامات ارشد افریقایی برگزار کردیم، احساس خوبی داشتم. افریقایی‌ها علاقه‌مند به ارتباطات تجاری با ایران هستند. در واقع افریقایی‌ها مایل‌ هستند شرکای تازه‌ای برای خود انتخاب کنند و ایران می‌تواند باتوجه به توانمندی‌های صادراتی، جایگزین برخی شرکای تجاری افریقایی‌ها باشد.