رشد کارآفرینی با طرح تامین مالی زنجیره‌ای
سیدجمال مدرسی ـ مدیرکل دفتر مقررات و استانداردهای بازرگانی وزارت جهاد کشاورزی
کارآفرینی یکی از مباحث مهم اقتصادی است که در بخش های مختلفی اعم از تجارت و بازرگانی، صنعت و عرصه های فناوری و سایر حوزه ها می تواند نقشی کلیدی داشته باشد. تشویق افراد به راه اندازی کسب وکار در زمینه های مختلف، نیازمند فراهم کردن بسترهای متعددی است و باید از سوی دولت انجام گیرد. در ایران، دولت ها طرح ها و برنامه های مختلفی را به منظور بهبود و رونق تولید در نظر گرفته و اجرایی کرده اند که از مهم ترین آنها می توان به طرح تامین مالی زنجیره ای اشاره کرد. ایده طرح تامین مالی زنجیره ای از سال گذشته از سوی وزیر صنعت، معدن و تجارت کلید خورد که براساس آمارهای اعلام شده اجرای آن ۳ . ۵ برابر افزایش کارآیی منابع مالی را به دنبال داشت. به گفته دولت، این طرح ۱۵ تا ۲۵ درصد هزینه های مالی در یک زنجیره تامین را کاهش خواهد داد که از مواد اولیه، تولید، توزیع و پخش به مصرف کننده می رسد و کنترل هزینه های مردم را در دست دارد، از این رو می توان طرح تامین مالی زنجیره ای را به نفع تولید و ارتقای صنعتی کشور معرفی کرد. کشورهای توسعه یافته نیز از این راهکار برای حمایت و بهبود استفاده از منابع مالی خود در اقتصاد بهره گرفته اند. از این رو می توان این راهکارها را به عنوان سازکارهای ساماندهی منابع مالی در اقتصاد معرفی کرد. اختصاص تسهیلات مالی به پروژه ها برحسب میزان پیشرفت آنها، پیامدهای مثبت و امتیازات مناسبی برای اقتصاد به همراه دارد، اما غیر از تدوین شدن طرح ها، همواره نکات مهم دیگری مانند شیوه اجرای برنامه ها در تحقق اهداف مدنظر تاثیرگذار هستند، چرا که در سال های اخیر طرح های مناسب اقتصادی در کشور تدوین شده، اما به دلیل اجرای نامناسب و غلط، طرح ها ثمره های مثبتی نداشتند. توجه داشته باشیم که خوب اجرا نشدن به معنای غلط بودن ذات برنامه ها نیست و باید میان این دو تفکیک قائل شد.
در بحث تامین مالی زنجیره ای، بخش های مختلف دولتی اعم از وزارت های صنعت، معدن و تجارت و جهاد کشاورزی، بانک ها و نهادهای مختلفی دیگری مرتبط هستند و هر بخش وظیفه انجام فعالیت ّهای مشخصی را برعهده دارد. اگر در این روند هر یک از نهادها کوتاهی از خود نشان دهند، تحقق اهداف عنوان شده در هاله ای از ابهام قرار خواهد گرفت، از این رو در قدم نخست یکی از مهم ترین نکاتی که باید به آن توجه کرد، مشکل در اجرای به موقع تعهدات دستگاه های دولتی است. دولت باید در زمان اجرای تعهدات مالی خود، به موقع عمل کند، در غیر این صورت، تمام سیستم و فعالیت های وابسته به آن مختل خواهد شد. مسئله دیگر حائزاهمیت، همکاری و ایجاد فضای مناسب برای انجام مشترک پروژه ها بین نهادهای دولتی است. بیشتر برنامه های اقتصادی باید با هم افزایی و همکاری چند نهاد دولتی اجرا شود و طرح تامین مالی زنجیره ای نیز از این قاعده مستثنا نیست. معاونان بخش های مربوطه لازم است با یکدیگر فعالیتی همراستا و هماهنگ داشته باشند تا از هرگونه بی نظمی در زمان اجرای طرح ها جلوگیری شود.
علاوه بر تمامی مسائل مطرح شده، نبود ارزش گذاری مناسب در بخش های مختلف یک زنجیره در بازار از مهم ترین خلأهای اجرای طرح های اقتصادی به ویژه طرح تامین مالی زنجیره ای پروژه ها است. هیچ اولویتی برای عرضه محصولات مربوط به یک زنجیره در بازار تعیین نشده است. در توضیح این موضوع در یک زنجیره فعالیت تولیدی، می توانند بخش هایی دخیل باشند که خود به صورت جداگانه بازار مصرف دارند. به عنوان مثال، برای تولید یک محصول صنعتی، بخش های جزئی متفاوتی لازم است که هر کدام به صورت مجزا می توانند به فروش برسند، از این رو مهم ترین وظیفه دولت، حمایت از تمامی بخش های تولید و حلقه های زنجیره است تا اگر هر یک از این تولیدات وارد بازار شدند، مانعی یا مشکلی برای محصول نهایی ایجاد نشود. بنابراین، اجرای اهدافی که حمایت از اشتغالزایی و کارآفرینی را دربردارند، از تدوین این برنامه ها مهم تر هستند و باید به تمامی ابعاد این مسئله توجه جدی شود.
