به‌اعتقاد کارشناسان اگر بتوانیم توان دانش‌بنیان‌ها را هم در کیفیت مهندسی داروسازی و هم در تولید مواد اولیه افزایش دهیم، افزون بر افزایش میزان تولید، نرخ دارو هم روند منطقی‌تری به خود می‌گیرد. به‌عبارت روشن‌تر، دانش و علم کافی در تولید و ساخت مواد اولیه را در اختیار داریم، معضل اصلی در کمبود ظرفیت و امکانات تولید است که هزینه بسیار بالایی را می‌طلبد. به‌همین‌دلیل موجب اختلاف نرخ بالا با داروهای خارجی و گرانی آن در داخل می‌شود.

نقش انکارنشدنی دانش‌بنیان‌ها در صنعت دارو

ناگفته نماند فعالیت این شرکت‌ها در مولفه‌ای چون سرعت عمل تولید دارو هم از اهمیت زیادی برخوردار است، اما چون صنایع میان‌رشته‌ای در تولید دارو هنوز در کشورمان توسعه زیادی نداشته‌اند، فعالیت این شرکت‌ها چندان به‌چشم‌نمی‌آید، چرا که بیشتر تجهیزات فنی تولید دارو به‌ویژه داروهای شیمیایی وارداتی است که از این جهت هم دانش‌بنیان‌ها می‌توانند نقش مفیدی داشته باشند.

خطر افت کیفیت داروهای تولیدی

سیدسعید میرحسینیان، مدیرعامل یک شرکت خلاق در زمینه فناوری‌های تولید دارو در گفت‌وگو با صمت گفت: یکی از معضلاتی که در نتیجه اعمال تحریم‌ها به‌وجود آمد و در صورت تخصیص یا  تخصیص نیافتن اعتبار نیز همچنان باقی خواهد ماند، افت کیفیت داروهای تولیدی است. این معضل در آینده‌ای نه‌چندان دور مشکلات جدی را برای مردم ایجاد می‌کند. معضل کاهش کیفیت داروها آنجایی خود را نشان داده است که باوجود تحریم‌ها شرکت‌های داروسازی نمی‌توانند مواد اولیه‌ باکیفیتی را که تا پیش از آن از اروپا خریداری می‌کردند، تهیه کنند. در واقع تحریم‌ها باعث شد کیفیت مواد اولیه برای تولید دارو در کشور با مشکل اساسی مواجه شود و امروزه موادهای اولیه درجه 3‌ دنیا را هم از دست داده‌ایم. اگر بتوانیم با توان دانش‌بنیان‌ها کیفیت مواد اولیه را در مرحله ساخت افزایش دهیم و از یک‌سو هم حمایت همه‌جانبه‌ای از تولید این مواد شود، مهم‌ترین وجه داروسازی که افزایش کیفیت و کاستن هزینه‌های تامین دارو در زمان اوج‌گیری یک بیماری است، بهبود بخشیده‌ایم.

سلامت مردم در گرو کیفیت مواد اولیه

وی افزود: از آنجایی که طول درمان مراحل متفاوتی دارد، هرچقدر کیفیت داروها در مراحل اولیه درمان بالاتر باشد و بیمار به مراحل بعدی بیماری و درمان نرسد، هزینه درمان کاهش می‌یابد. این روند یعنی کاهش هزینه درمان مستلزم ساخت داروهای باکیفیت است که هزینه‌ زیادی برای مردم تحمیل نمی‌کند. در کل اگر از دانش‌بنیان‌ها در تولید مواد اولیه دارو حمایت ویژه شود، از یک‌سو سلامت اولیه مردم کمتر به‌خطر می‌افتد و روند بیماری کند یا متوقف می‌شود و از سویی دیگر هم با افزایش کیفیت، شاهد صادرات سودآورتری هم خواهیم بود.

وی ادامه داد: تا حدی شاهد تولید مواد اولیه باکیفیت از سوی برخی شرکت‌های دانش‌بنیان بوده‌ایم؛ اما هنوز به آن میزان موردانتظار نرسیده‌ایم. در حال ‌حاضر مواد اولیه بیشتر داروهای ساخت داخل وارداتی است که کیفیت گذشته را هم ندارد. میرحسینیان افزود: در واقع مهم‌ترین بخش حمایت از دانش‌بنیان‌ها در ارتقای کیفیت دارو است. در چند سال اخیر به‌دلیل تحریم‌ها، کیفیت مواد اولیه وارداتی و داروهای ساخت داخل افت کرده است. به‌عبارتی روشن، با افت کیفیت داروهای تولید داخل نرخ داروهای خارجی بیش از گذشته افزایش یافته است.

وی بااشاره به اهمیت تولید مواد اولیه داخلی گفت: بنابراین اگر ظرفیت تولید مواد اولیه مرغوب داخلی را بالا ببریم، می‌توانیم در تولید بیشتر داروهای مهم و پرمصرف به خودکفایی با نرخ مناسب برسیم، بنابراین اگر حمایت پایه‌ای انجام شود تا تجهیزات لازم برای احداث چنین مجموعه‌هایی در تولید مواد اولیه ارزان‌تر تمام شود، افزون بر افزایش کیفیت مواد اولیه می‌توانیم شاهد ثبات نرخ دارو هم باشیم.  میرحسینیان گفت: مواد اولیه فعلی که به‌دلیل تحریم مجبور می‌شویم با کیفیت پایینی وارد کنیم، ما را به کیفیت داروهای یک دهه اخیر نمی‌رساند. در حال ‌حاضر داروهایی که با مواد اولیه داخلی ساخته می‌شود، توان رقابت با کشور کره و مشابه آن را دارد و این دستاورد بزرگی است که با تولید مواد اولیه داخلی هزینه درمان به‌صورت خودکار و در سیستم بیمه‌ای کاهش می‌یابد و با این روند نرخ دارو برای مردم پایین‌تر آورده می‌شود.  وی ادامه داد: نرخ دارو تنها وابسته به مواد اولیه نیست. وقتی در کل کشور تورم ۴۰ تا ۴۵ درصدی وجود داشته باشد، به‌معنای افزایش هزینه در همه بخش‌های تولید است که روی نرخ کالا تاثیر جدی می‌گذارد که دارو از آن مستثنا نیست، چرا که همان‌گونه که پیش‌تر اشاره شد، تمام هزینه آن وابسته به مواد اولیه نیست، اما اگر نرخ اولیه را ثابت نگه داریم افزایش قیمت‌های سالانه دارو به مردم و سازمان‌های بیمه‌گر فشار وارد نمی‌کند.

کارنامه درخشان دانش‌بنیان‌ها

وی وضعیت شرکت‌های دانش‌بنیان در زمینه تولید دارو را مساعد دانست و گفت: در تامین مواد اولیه داروهای با فناوری پیشرفته، شرایط بسیار خوبی داریم و دانش‌بنیان‌ها توانستند مواد اولیه باکیفیتی را برای ساخت این داروها تولید کنند که با استانداردهای روز دنیا رقابت می‌کند. در کل از نظر کیفیت مواد اولیه آنچه در داخل ساخته شده است با استانداردهای اروپا برابری می‌کند، اگر هم در برخی موارد فاصله داریم در بخش کنترل است نه کیفیت.

میرحسینیان گفت: تاکنون ۳۰ تا ۴۰درصد راه خودکفایی در تامین داروهای اولیه را رفتیم. بی‌شک می‌توان اذعان کرد که تا 10 سال آینده با کمک شرکت‌های دانش‌بنیان، ‌کشور به نقطه‌ای می‌رسد که تمامی مواد اولیه داروهای تولیدی از داخل کشور تامین می‌شود. باوجود دانش فنی تنها باید هزینه برای بسترسازی ساخت مواد اولیه ایجاد شود تا به این رویا برسیم.

توان رقابت با تولیدات خارجی را داریم

سیدآرمین عربانیان، رئیس یک شرکت دانش‌بنیان در زمینه دارو و فرآورده‌های پیشرفته حوزه تشخیص و درمان در گفت‌وگو با صمت گفت: اگر مجموعه‌ای نام دانش‌بنیان بودن را یدک می‌کشد، می‌تواند مزیت رقابتی با تمام دنیا داشته باشد. امروزه محصولات دارویی تولیدشده از سوی شرکت‌های داخلی که بیشتر دانش‌بنیان هستند، توانایی حضور و رقابت در بازارهای خارجی را دارند و می‌توانند با شرکت‌های معتبر دنیا رقابت کیفی و قیمتی داشته باشند. آنچه بر نرخ دارو اثر می‌گذارد، تهیه مواد اولیه و نیروی کار است. از آنجایی که نیروی کار انسانی در ایران نسبت به بسیاری از کشورهای جهان ارزان‌تر است و از طرفی مواد اولیه، نرخ یکسانی در سراسر دنیا دارد، بنابراین با فرض اینکه مواد اولیه را هم خریداری کنیم، شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی هزینه کمتری را برای تولیدات خود صرف می‌کنند و نرخ داروهای داخلی به‌طورطبیعی باید به سود مصرف‌کننده باشد.

وی افزود: باتوجه به بالا بودن نرخ ارز، یک شرکت دانش‌بنیان در شرایطی که محصولات باکیفیتی تولید کند، می‌تواند در نرخ، رقابت قابل‌توجهی با همتایان خارجی خود کند. به‌عبارت‌دیگر، در صورتی که شرکت دانش‌بنیانی بتواند محصولات خود را به‌صورت رقابتی وارد بازار عرضه کند، می‌تواند تمام آسیب‌های معضلاتی از قبیل گرانی و قاچاق دارو را خنثی کند.

وضعیت قابل‌قبولی در تولید دارو داریم

وی افزود: ناگفته نماند که در تولید هر محصولی باید به استانداردهای مهم توجه داشته باشیم، نه آنکه مانند صنعت خودرو عمل کنیم که نه‌تنها نیاز داخل را برآورده نکرده است، بلکه توان رقابت با تولیدات خارجی را هم ندارد، بنابراین شرکت‌های دانش‌بنیان در تولید دارو موظف به رعایت حداقل استانداردها هستند و در تولیدات‌شان رعایت می‌کنند. به‌همین‌دلیل امروزه ما می‌‌توانیم نیاز بازارهای کشورهای اطراف را برطرف کنیم. گفتنی است، برخی داروهای تولیدشده از سوی شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی که مجوز صادرات می‌گیرند و خروج آنها ضرری به نیاز داخل نمی‌زند؛ در کشورهای عراق، سوریه، لبنان و در کل در خاورمیانه بازار خوبی دارند. ما توانستیم با استانداردهایی که در توان داشتیم، بازارهای کشورهای اطراف را اقناع کنیم.

رعایت استانداردهای جهانی کمال‌گرایی نیست

بی‌شک هدف نهایی از تاسیس یک شرکت دانش‌بنیان، تولید محصولات باکیفیتی است که توانایی رقابت با همتایان خارجی خود را داشته باشد، عربانیان در این‌باره گفت: وقتی صحبت از تولید دارو می‌شود، از آنجایی که با سلامت مردم ارتباط مستقیمی دارد، باید طبق استانداردهای اروپا و امریکا تولید شده باشد. به‌اعتقاد من، یک شرکت دانش‌بنیان در عرصه دارو در داخل کشور باید توان رقابت با شرکت‌های خارجی را داشته باشد.

 این اتفاق نه‌تنها کمال‌گرایی نیست، بلکه یک ضرورت جدی است، بنابراین وقتی به‌عنوان یک تولید‌کننده دارو فعالیت می‌کنیم، موظف هستیم که این استانداردها را رعایت کنیم، اما این را هم باید بدانیم که رعایت استانداردها تاثیری در نرخ دارو ندارد.

دست‌های ربات در ساخت دارو

همواره از رسالت‌های فناوری و کاربرد آن، کاهش هزینه به‌ویژه در خط تولید بوده است. ربات‌ها ثابت‌ کرده‌اند که می‌توانند با دست‌های آهنی‌شان موجب کاهش هزینه در بخش‌های مختلف تولید دارو شوند. چندی پیش، خبری مبنی بر بکارگیری ربات در خط تولید یک شرکت دارویی منتشر شد که نشان از توجه دانش‌بنیان‌ها به بهره‌گیری از فناوری داشت. این خبر که از سوی روابط‌عمومی پارک فناوری پردیس، منتشر شد، حاکی از آن بود که یکی از شرکت‌های عضو مرکز رشد فناوری نخبگان پارک فناوری پردیس، توانسته به طراحی، ساخت و تجاری‌سازی ربات اسکارای صنعتی مورداستفاده در خطوط دارویی و اتاق‌های تمیز برای جابه‌جایی، بسته‌بندی و جداسازی انواع ویال‌ها و دیگر انواع محصولات دارویی بپردازد. علیرضا نوروزیان، مدیرعامل این شرکت با بیان اینکه در این شرکت موفق به ساخت ربات اسکارا به‌صورت تمام‌صنعتی و تجاری شده است، گفت: ربات اسکارا یکی از محبوب‌ترین و پرکاربردترین بازوی‌های صنعتی سری است که کاربرد گسترده‌ای در صنایع مختلف از جمله صنعت داروسازی دارد. وی ادامه داد: این ربات تنها روی یک پایه قرار می‌گیرد و به فضای استقرار کمی نیاز دارد و همچنین با سرعت و دقت تکرارپذیری بالا و نرخ مناسب قابل‌رقابت با نمونه ربات‌های خارجی است. نوروزیان گفت: دلایل بسیاری برای استفاده از این ربات در صنعت و خط تولید وجود دارد که مهم‌ترین مزیت‌های آن کاهش هزینه‌های تولید و افزایش کیفیت محصول و در نتیجه امکان رقابت در بازارهای جهانی است. مدیرعامل این شرکت از دیگر مزایای این ربات را افزایش نرخ تولید، افزایش انعطاف‌پذیری تولید محصول، کاهش ضایعات و بهبود فرآیند تولید، ایمنی و افزایش سلامت کارمندان، کاهش هزینه سرمایه‌ای باتوجه به کاهش مصرف انرژی و مواد اولیه ذکر کرد و یادآور شد: این ربات می‌تواند با تجهیز به بینایی ماشین، برای تشخیص اشیا به‌منظور کنترل کیفیت، خواندن بارکد و تشخیص متن، دسته‌بندی محصولات، تشخیص سطح پرشدن مواد و شمارش استفاده شود. وی افزود: همچنین از این ربات می‌توان در خطوط دارویی و شیمیایی، اتاق‌های تمیز و مکان‌هایی که حضور انسان امکان‌پذیر نیست، به‌منظور جابه‌جایی، بسته‌بندی و مونتاژ استفاده کرد. ربات ساخته‌شده ۴۸کیلوگرم وزن دارد و بیشینه جرم قابل‌جابه‌جایی آن ۵کیلوگرم است.

نوروزیان بااشاره به اینکه این ربات دارای سیستم کنترل PLC برای اتصال به خط تولید است و پنل اپراتوری با صفحه نمایش رنگی و لمسی ۷ اینچی رابط کاربری آن را بسیار آسان کرده است، اظهار کرد: دقت تکرارپذیری موقعیتی این ربات نیز در حدود ۰.۱ میلیمتر و در طراحی و ساخت ربات‌های این شرکت متناسب با نیازهای مشتری، برنامه‌نویسی و طراحی گریپر انجام می‌گیرد.

سخن پایانی

باتوجه به آنچه گفته شد، حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان در امر تولید دارو باید در سیستم‌های پایه تامین مواد اولیه دارو باشد، چرا که در صورت تولید مواد اولیه باکیفیت که از دانش کافی در این عرصه برخورداریم، افزون بر اینکه نرخ دارو افزایش چشمگیری نخواهد داشت، توان رقابت با محصولات و داروهای خارجی را هم پیدا می‌کنیم. واقعیت ماجرا این است که اگر شرکتی تولیداتی داشته باشد که نیاز داخل را هم برآورده کند و از کیفیت قانع‌کننده‌ای هم برخوردار باشد و مانع از خروج ارز شود، باز هم رسالت خود را به‌عنوان دانش‌بنیان بودن به‌ثمر رسانده است.