اماواگرهای تامین برق صنایع از طریق بورس
سیامک مقتدری- فعال حوزه صنعت
عرضه برق در بورس، یکی از راهکارهایی است که به‌تازگی برای تامین برق صنایع موردتوجه جدی‌تر قرار گرفته و به‌نظر می‌رسد در این راستا صنعت با چالش‌های جدیدی مواجه شود. درحال‌حاضر ابعاد عرضه برق در بورس برای صنعتگرانی که می‌توانند از این طریق برق موردنیاز واحد صنعتی خود را تامین کنند و روند به رقابت کشیده شدن یا نشدن آن در زمان عرضه، مشخص نیست. این طرح باید مدتی در سطح وسیع اجرا و کم‌وکیف آن مشخص شود تا براساس مواردی که در مواجهه با آن نمایان خواهد شد بتوانیم درباره مزایا و معایب آن به‌طور خاص صحبت کنیم.براساس آخرین خبرها، واحدهای صنعتی که مصرف برق‌شان بیش از یک مگاوات است، ملزم به خرید برق موردنیاز خود از بورس انرژی هستند. در این زمینه پرسش‌های زیادی مطرح می‌شود که باید پاسخ داده شود. آیا برق عرضه‌شده در بورس به رقابت کشیده می‌شود؟ نسبت برق عرضه‌شده در بورس و تقاضا برای آن به چه صورت است؟ اگر عرضه برق به بورس کمتر از تقاضا باشد، تکلیف واحدهایی که ملزم به خرید برق از بورس هستند چه خواهد شد؟ و... در بورس کالا، فرآیند کار به این صورت است که متقاضی کالا باید در یک فضای رقابتی حضور یابد و احتمال دارد زمانی که عرضه کالا کمتر از تقاضا برای آن است، برنده نشود. البته روش دیگری هم قبلا از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت دنبال می‌شد که سهمیه‌بندی بود؛ یعنی براساس میزان عرضه به‌نسبت سهمیه‌بندی انجام می‌شد. البته زمان‌هایی هم عرضه و تقاضا متناسب است و کالای عرضه‌شده در بورس با نرخ پایه به فروش می‌رسد. اینها شکل‌های گوناگونی از عرضه یک کالا در بورس است.
وقتی صنعتگر ملزم به خرید برق از بورس است، دیگر نمی‌تواند آن را از بازار تهیه کند، در حالی که اگر صنعتگر در خرید مواد اولیه از بورس موفق نشود، می‌تواند آن را از بازار خریداری کند یا در مواردی که مواد اولیه ذخیره‌شده دارد تا عرضه بعدی مواد اولیه در بورس منتظر می‌ماند، اما درباره برق این‌گونه نیست و در این زمینه محدودیت‌هایی وجود دارد. حال اگر صنعتگر موفق به خرید برق از طریق بورس نشود، تکلیف ادامه فعالیت در واحد تولیدی او چه می‌شود؟
در این میان یکی از موضوعاتی که باید درباره عرضه برق در بورس موردتوجه قرار گیرد، این است که برق جزو کالاهایی است که دولت بابت آن یارانه پرداخت می‌کند و این موضوع نیز در روند عرضه آن در بورس تاثیرگذار خواهد بود.
صنعتگر باتوجه به مواردی که ازسوی نهاد مربوطه تعیین می‌شود، درباره اینکه برق مصرفی خود را از بورس تامین کند یا شبکه، براساس هزینه‌فایده‌ای که برای او خواهد داشت، تصمیم‌گیری خواهد کرد. به‌عنوان نمونه اگر قرار است با پرداخت مبلغی دیگر دچار قطعی برق نشود، امکان دارد از عرضه برق در بورس استقبال و برق موردنیاز خود را از این طریق تامین کند.برخی از مواد مطرح‌شده در دستورالعمل عرضه برق در بورس همچنان سوال‌برانگیز است. براساس این دستورالعمل، صنعتگران می‌توانند برق موردنیاز خود، مثلا برق مرداد که احتمال قطعی برق در این ماه بیشتر است را پیش‌خرید کنند. در این صورت، برق واحد صنعتی در روزهای پیک مصرف برق که احتمال قطعی برق نیز وجود دارد، تامین خواهد بود. البته در این زمینه نیز ابهاماتی وجود دارد. به‌عنوان مثال در زمان قطعی برق سراسری، شبکه برق داخل شهرک‌های صنعتی و طبیعتا برق واحدهای صنعتی که در این شهرک‌ها فعالیت می‌کنند، قطع خواهد شد. در این صورت، چگونه تامین برق برای واحدی که برق موردنیاز این دوره زمانی را از بورس پیش‌خرید کرده، امکان‌پذیر می‌شود؟ باتوجه به این موضوع، این بخش از مزیت‌های عرضه برق در بورس شاید فقط شامل حال واحدهایی تولیدی شود که پست برق مستقل دارند.
همان‌طور که می‌دانید به‌طور مشخص در چند سال گذشته، اغلب طرح‌هایی که در راستای کمک به تولید و صنعت کشور اجرایی شده، بیشتر جنبه ایجاد محدودیت داشته تا حمایت؛ در ظاهر برنامه‌های زیادی در راستای حمایت از تولید اجرایی شده، اما در نهایت نه‌تنها به نفع تولید نبوده که در برخی موارد خود به مانع و محدودیتی در مسیر حرکت تولید تبدیل شده‌اند. آنچه مسلم است اینکه در بخش‌های گوناگون از تامین برق و گاز گرفته تا مواد اولیه، ارز، بیمه و بانک‌ها عرصه بر تولیدکننده سخت شده و هر جا تنگنایی برای دولت ایجاد می‌شود، برای عبور از آن، اول از همه به تولید فشار می‌آورد. دولت به محض اینکه با کمبود برق و گاز در کشور مواجه می‌شود، اول برق و گاز صنایع را قطع می‌کند. در نتیجه همین بازخوردها و عملکردهاست که تولیدکننده امیدی به طرح‌های حمایتی دولت ندارد. تجربه نیز این را به اثبات رسانده که دولت نه‌تنها مسیر حرکت تولید را هموار نمی‌کند، بلکه گاه مستقیم و غیرمستقیم با اجرای طرح‌های به‌اصطلاح حمایتی مانع حرکت چرخ تولید و صنعت کشور نیز می‌شود. در نهایت اگر عرضه برق در بورس چیزی جدا از شعارهای حمایتی باشد و به‌معنای واقعی مشکلات صنعتگران برای تامین برق موردنیازشان به‌ویژه در ماه‌های اوج مصرف که دفعات قطعی برق و زیان‌های ناشی از آن بیشتر است را برطرف کند و از سوی دیگر با هدف ارتقای صنعت برق کشور اجرایی شود، می‌توان امیدوار بود در این دو بخش شاهد تحولات مثبتی باشیم.
