آینده روشن ایران در تولید پلاسما
ناصر ریاحی-فعال صنعت دارو و پلاسما
صنعت پلاسما طی جنگ جهانی دوم و با نیاز به محصولات دارویی مشتق از پلاسما آغاز شد. اکنون حدود ۳۰ محصول اصلی به‌صورت تجاری در دسترس و مهم‌ترین آنها آلبومین، فاکتورهای انعقادی و ایمونوگلوبولین است. تقاضا برای این محصولات رو به افزایش است و این محصولات نه‌تنها در درمان بیماری‌ها بلکه در تجارت جهانی نیز اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده است.صنعت پلاسما در سالیان متمادی پیشرفت‌های شگرفی را تجربه کرده و با مشکلات عدیده‌ای نیز مواجه شده و با وجود پیشرفت‌های بیوتکنولوژی، جهان معتقد است که این صنعت یک ضرورت منحصر به فرد در سلامت جوامع بشری به‌حساب می‌آید. تولید محصولات دارویی مشتق از پلاسما یک فعالیت پیچیده و شامل مراحل متعددی از واحدهای عملیاتی است.ایران نیز از سال‌ها پیش با محوریت بخش خصوصی و با حمایت سازمان انتقال خون، کار خود را در عرصه پلاسما آغاز کرده و در این سال‌ها موفقیت‌های زیادی نیز در این حوزه به ثبت رسیده است.امروز می‌توان ادعا کرد که ایران در این صنعت مهم، جزو گروه بسیار محدودی از کشورهاست که در تولید پلاسما، دستاوردهای قابل‌توجهی داشته و موفقیت‌های چشمگیری را به ثبت رسانده است.
درحال‌حاضر، در ایران حدود ۱۰ مرکز با محوریت پلاسما فعالیت می‌کنند و در طول سال، حدود ۴۰۰ هزار لیتر ظرفیت تولید پلاسما در کشور وجود دارد که می‌توان گفت کمابیش تمام نیاز داخلی را تامین می‌کند. هرچند در حوزه فرآوری و پالایش هنوز نیاز به انتقال پلاسما به خارج از کشور وجود دارد که امیدواریم با نهایی شدن کار ساخت و افتتاح پالایشگاه‌های جدید این نیاز به خارج از کشور نیز برطرف شود. در این زمینه، ماشین‌آلات موردنیاز به کشور وارد شده است و امیدواریم طبق برنامه‌ریزی در حدود ۲ سال آینده این پالایشگاه به بهره‌برداری برسد.فعالان حوزه پلاسما با مشکلات اقتصادی زیادی روبه‌رو هستند، وقتی پلاسمایی از فرد گرفته می‌شود، باید ۳ ماه باقی بماند و تا نهایی شدن محصول و انتقال آن و تبدیل شدن به دارو، کل فرآیند کار بیش از یک سال زمان می‌برد و در عمل این زمان، خواب سرمایه است. در کنار آن، در طول تمام سال‌های گذشته، تنها ۲ بار با نرخ ۵ درصد موافقت شده است تا نرخ محصولات این شرکت‌ها افزایش پیدا کند. در حالی که نرخ تورم در طول این دوره بسیار بالاتر بوده و باتوجه به نیازی که به پالایش خارجی پلاسما وجود داشته و برخی نیازهای وارداتی، نرخ ارز نیز روی هزینه تولید اثرگذار بوده است.
در این تردیدی وجود ندارد که ما باید به‌سمت فعال کردن برند خود حرکت کنیم و با پالایش داخلی، دیگر نیازی به صادرات پلاسمای خام نداشته باشیم، اما اگر بناست تولید در این حوزه گسترش پیدا کند یا از خام‌فروشی عبور کنیم، به‌طورقطع نیاز به حمایت‌های جدید خواهد بود. درحال‌حاضر توان تامین کامل نیاز داخل وجود دارد و برای گام‌های بعدی، باید به افزایش سرمایه‌گذاری در این بخش فکر کرد. هم‌اکنون حدود ۶۵۰ هزار لیتر پلاسما در مراکز و سازمان انتقال خون کشور تولید می‌شود که اگر به تولید یک‌میلیون لیتر طی چند سال آینده برسیم، امکان صادرات این محصول فراهم خواهد شد. اگر بتوانیم طی ۲ سال آینده به این مهم دست یابیم، سایر کشورها باوجود تحریم ایران مجبور به تهیه این فرآورده از ما خواهند بود.
این فرآورده یکی از نیازهای مهم جوامع به‌شمار می‌رود، به‌همین‌دلیل، ظرفیت صادرات در این بخش برای ایران فراهم شده است و با این اقدام، ۱۰۰ میلیون دلار صرفه‌جویی ارزی خواهیم داشت.نخستین مرکز پلاسمای ایران در سال ۱۳۸۱ افتتاح شد، در آن زمان جز ۴ کشور غربی، هیچ کشوری از وجود مرکز پلاسما برخوردار نبود. برای راه‌اندازی نخستین مرکز پلاسما در کشور از متخصصان آلمانی کمک گرفتیم و این موضوع در حالی است که بعد از راه‌اندازی نخستین مرکز پلاسما در ایران توانستیم نسبت به بومی‌سازی آن اقدام کنیم که نتیجه آن احداث ۷ مرکز در همین راستا بود. متاسفانه دولت‌های وقت، این موضوع را به دلایل مختلف متوقف کردند یا اجازه توسعه به این مراکز ندادند که خوشبختانه با روی کار آمدن دولت سیزدهم، دوباره مجوزهای این مراکز صادر شد. در زمان حاضر، نزدیک به ۱۳ مرکز فعال پلاسما در کشور وجود دارد و حدود ۴ مرکز نیز در حال احداث است.
اگر پلاسمای جمع‌آوری‌شده در کشور به یک‌میلیون لیتر برسد که به‌نظرمن به‌راحتی در یک تا ۲ سال آینده خواهیم رسید، با این حجم از جمع‌آوری پلاسما نه‌تنها نیاز داخل تامین خواهد شد، بلکه امکان صادرات هم فراهم خواهد شد. تکمیل پالایشگاه پلاسمای در دست احداث در یک تا ۲ سال آینده موجب ورود ایران به جمع ۱۰ کشور تولیدکننده می‌شود و فراهم شدن امکان صادرات پلاسما باتوجه به نیاز جهانی به این ماده حیاتی از مزایای راه‌اندازی پالایشگاه پلاسما خواهد بود. این مسائل موجب خواهد شد که باوجود تحریم و دیگر مسائل، مجبور به خرید از ما هستند، چراکه علاوه بر نیاز فعلی، میزان مصرف این ماده هم افزایش می‌یابد، زیرا ظرفیت مصرف آن در حال گسترش است، بنابراین به‌طورحتم ظرفیت صادرات نیز خواهد داشت.
