آیا همه لباس‌هایی را که می‌خریم می‌پوشیم؟
سوگل جوانبخش- مشاور و کارشناس حوزه مد
از آنجایی که صنعت مد به‌عنوان دومین صنعت آلوده‌کننده محیط‌زیست پس از نفت شناخته می‌شود، دانستن این گزاره ممکن است، باعث شود برای لحظه‌ای به فکر فرو برویم که انتخاب ما در تهیه لباس چه تاثیری می‌تواند روی محیط‌زیست بگذارد؟ چند سالی می‌شود که عبارت مد سریع یا Fast Fashion در ادبیات دنیای مد رواج پیدا کرده است و شاید تا به امروز کم نباشند افرادی که این عبارت به گوش‌شان خورده باشد. اگر حتی برای یک‌بار هم که شده، مشتری برندهای بزرگ اما ارزان‌نرخ بوده‌اید، شما خواسته یا ناخواسته این مفهوم را زندگی کرده‌اید!
مد سریع، طی سال‌های اخیر تاثیر منفی زیادی روی محیط‌زیست و منابع آب، گذاشته است. همچنین، این فرآیند منجر به تغییر الگوی مصرف‌گرایی در افراد و فشار روی نیروی کار شاغل در صنعت مد و فشن و نقض حقوق ابتدایی آنها در کشورهای نه‌چندان پیشرفته شده است. شاید فکر کنید خرید یک یا چند لباس ارزان چه ارتباطی می‌تواند با محیط‌زیست و تخریب آن داشته باشد؟ اما خوب است بدانید، برندها و شرکت‌های بزرگ مد سریع در جهان، برای رسیدن به فروش و سود بیشتر، با استفاده از مواد اولیه ارزان به نمونه‌برداری از برندهای پیشرو و صاحب‌نام و البته گران‌قیمت دست می‌زنند. آنها با این اقدام می‌خواهند بازار و نیاز مشتری را صرف مدت زمان کوتاهی بشناسند و در عین حال، هزینه‌های تولید را هم پایین بیاورند. کمابیش در تمام موارد، این شرکت‌ها، در روند تولید مواد اولیه صدمات زیادی به محیط‌زیست وارد می‌کنند؛ مانند کودهای شیمیایی و سموم دفع آفات مصرفی در زمین‌های کشاورزی یا آلودگی آب کارخانه‌ها و ورود مجدد به چرخه آب بدون تصفیه. همچنین از پارچه‌هایی استفاده می‌کنند که تاثیر مشابهی بر طبیعت می‌گذارند.
اینجا است که می‌توان به‌دلیل تفاوت نرخ لباس میان برندهای اصیل با محصولات فست‌فشن پی برد. به‌طورمعمول در برندهای بزرگ، رعایت استانداردهای زیست‌محیطی در روند تولید مواد اولیه، کیفیت محصولات، خلاقیت در طراحی و ایده، دوستدار محیط‌زیست بودن و تجزیه‌پذیری آسان‌تر و البته شرایط مناسب کاری برای افراد شاغل رعایت می‌شود؛ در حالی که هیچ‌یک از موارد بالا در شرکت‌های فست‌فشن رعایت نمی‌شود، اما باتوجه به نرخ بسیار ارزان‌تر، تبلیغات گسترده، شعبات متعدد و در دسترس بودن در هر نقطه از دنیا برای هر قشر با هر توان مالی، فروش انبوهی دارند و از نظر مصرف‌کننده منطقی‌تر است که محصولات آنها را خریداری کند.
یکی از شناخته‌شده‌ترین شرکت‌هایی که در مد سریع فعالیت می‌کند، شرکت چندملیتی ایندیتکس است که دارای زیرمجموعه‌های وسیعی از برندها از جمله زارا، اچ اند ام، منگو، ماسیمو دوتی، پول‌اند بیر و ... است که در ایران هم طرفداران زیادی دارد.
به‌طورکلی بیشتر لباس‌های این برندها از پارچه‌هایی مانند پنبه و پلی‌استر تولید می‌شوند. با نگاه دقیق‌تر، ۶۰ درصد از لباس‌های مد سریع یا فست‌فشن از الیاف پنبه تهیه می‌شوند که برای کشت آن، میزان زیادی آب و کودهای شیمیایی و سموم دفع آفات موردنیاز است. درباره پلی‌استر هم شرایط بهتر نیست، چرا که این الیاف از مواد نفتی تهیه می‌شود و به‌همین دلیل تجزیه‌پذیری بسیار کمی دارد. طبق تحقیقات، بیش از ۶۷ درصد از میکروپلاستیک های یافت‌شده در نمونه آب قطب شمال متعلق به پلی‌استر است.
فرآیند تولید پارچه به‌طورکلی آلودگی و نیاز آبی بالایی به‌همراه دارد. در این فرآیند، از انواع رنگ‌ها، نمک‌ها، تثبیت‌کننده‌ها و ... به‌میزان زیادی استفاده می‌شود. حال حجم لباس‌های استفاده‌شده و به‌اصطلاح خارج از مد را هم اضافه کنید، لباس‌هایی که افراد دیگر تمایلی به پوشیدن‌شان ندارند و به‌دنبال به‌روز شدن طراحی و فرم‌های جدیدتر، به‌طورمعمول آنها را دور می‌اندازند یا در بهترین حالت به کشورهای کمتر توسعه‌یافته ارسال می‌شوند. در این شرایط، تفاوتی در نتیجه ناشی از آن، که افزایش زباله‌های غیرقابل‌تجزیه زیست‌محیطی است، به‌وجود نمی‌آید.
در سال‌های اخیر اما، تفکرات اعتدال‌گرایانه‌تری در بین افراد رواج یافته که خرید از برندهای مد سریع را به‌طور چشمگیری کاهش داده است. در واقع، افراد در تلاش هستند تا انتخاب‌های ثابت و پایدارتری داشته باشند و کمتر از لباس‌های متنوع استفاده کنند. از مزایای بارز این تغییر سبک، کمک به کاهش آلودگی‌های زیست‌محیطی به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم است. همچنین، منجر به مدیریت بودجه و منابع مالی فردی برای جلوگیری از خریدهای غیرضروری با عمر کوتاه می‌شود. در این روش، هر شخص با کمک افراد متخصص و مشاور لباس (استایلیست مد) می‌تواند انتخاب‌های کافی و محدود داشته باشد، به‌گونه‌ای که لباس‌ها به‌لحاظ زیبایی‌شناسی فاقد تاریخ مصرف باشند.
مشاوره‌های انتخاب لباس شخصی (Personal Styling) برای هر فرد با هر بودجه و سلیقه‌ای، سال‌ها است به راه‌حل کاربردی در کشورهای پیشرفته‌تر تبدیل شده است، حتی اگر امکان دسترسی به یک مشاور لباس به‌صورت اینترنتی وجود نداشته باشد، کافی است در زمان خرید، یک سوال کوتاه و ساده از خود بپرسید: «آیا من واقعا به این لباس احتیاج دارم»؟
