معدن ستون‌فقرات صنایع است
محمدرضا بهرامن ـ عضو کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق ایران
وقوع انقلاب صنعتی، در همه زمینه‌های صنعتی، معدنی، کشاورزی، ساختمانی، دارویی، دفاعی، الکترونیک و به‌طورکلی در تمام ابعاد زندگی بشر تحول عظیمی برپا کرد.
امروزه صنعت یکی از ارکان‌های اصلی رشد و توسعه اقتصادی کشورها است و معدن ستون‌فقرات صنایع به‌شمار می‌رود. معدن، ثروت خدادادی ارزشمندی است که باید محور توسعه کشور و به‌نحوی مورداستفاده قرار گیرد که ضمن حفظ حقوق نسل‌های آینده، حداکثر بهره‌وری را پدید آورد.
باعنایت به اینکه معدن و صنعت معدن عامل مولد اشتغال پایدار، رشد تولید ناخالص ملی و افزایش درآمد سرانه، به‌شمار می‌رود، شورای عالی انقلاب فرهنگی در اوایل دهه ۶۰ ، دهم تیر را به‌نام صنعت و معدن نام‌گذاری کرد. علاوه بر این، باتوجه به نام‌گذاری روز یکم تیر به‌نام روز اصناف و روز دهم تیر به‌نام روز صنعت و معدن، از یکم تا دهم این ماه، به‌نام دهه «تولید و تجارت» نام‌گذاری شده است.
هردو این مناسبت‌ها که ارتباط مستقیمی با معدن دارند، فرصت مناسبی پدید آورده است تا همه‌ساله اهمیت این حوزه ـ که مهم‌ترین موتور محرکه اقتصادی کشور است ـ یادآوری شود و مورد بازنگری، بحث و بررسی دقیق و موشکافانه نخبگان این حوزه قرار گیرد.
ایران، با در اختیار داشتن منابع و ذخایر عظیم معدنی و سوختی، از کشورهای غنی دنیا به‌شمار می‌آید. ایرانیان از دیرباز در زمینه استخراج معادن و معدنکاری، دستاوردهای وسیعی داشته‌اند و از این راه برای توسعه زمینه‌های گوناگون صنعتی بهره‌برداری کرده‌اند. تاریخ‌نگاران نوشته‌اند که مردم این سرزمین، از نخستین اقوامی بوده‌اند که مس را استخراج و ذوب کرده‌اند. آثار بسیاری از حفاری‌های عظیم معدنی که در بیش‌تر معادن ایران ـ و به‌ویژه در معادن سرب و مس ـ دیده می‌شود، به‌علاوه نمونه‌های به‌جامانده از ظروف و وسایل فلزی از عصر باستان، شاهدی بر این مدعا است.
بخش معدن از جمله صنایعی است که در شرایط سخت تحریم‌ها مقاومت کرده و توانسته به تولید خود ادامه دهد و به رشد ارزش‌افزوده نیز کمک کند.
امروز ما بازیگران عرصه تولید معدنی در زمینی بسیار ناهموار مشغول دویدن هستیم و کمترین انتظارمان این است که دولت از ما حمایت کند. زمین بازی ما باید هموار باشد تا فعالان این بخش بتوانند حداقل در شرایطی برابر، وارد میدان رقابت شوند.
روابط خارجی و دیپلماسی تجاری در حوزه صنعت معدن باید متحول شود تا فعالان این صنعت بتوانند با فراغ‌بال، فناوری موردنیاز خود را تامین کنند، تبادلات پولی و مالی داشته باشند و وارد تعاملات بین‌المللی شوند.
بخش معدن در کل زنجیره‌ها ـ از اکتشاف تا استخراج، فرآوری و صادرات ـ نیاز مبرم به بسط و گسترش فعالیت دارد و در این مهم، فناوری و منابع مالی از اولویت‌ها محسوب می‌شود.
اگر بخواهیم در معادن پویایی ایجاد کنیم، نیازمند تامین مالی ارزان از طریق جذب سرمایه‌گذاران و نیروهای انسانی توانمند هستیم. اگر فناوری با نیروی انسانی توانمند همراه نباشد، زمینه مساعد فعالیت در این صنعت ایجاد نخواهد شد.
بسیاری از متخصصان و فارغ‌التحصیلان معادن کشور در عرصه معدن فعالیت نمی‌کنند، چرا که فقدان پویایی این بخش، جاذبه آن را برای این افراد کمرنگ کرده است. به‌طورقطع اگر بتوانیم این پویایی، سرزندگی و نشاط را ایجاد کنیم، فناور‌های جدید را به‌کار بگیریم و موانع فعالیت در این حوزه را برطرف کنیم، نیروی انسانی توانمند و علاقه‌مند جذب می‌شود و تجربیات خوبی رقم می‌زند.
در زمینه هوشمندسازی معادن، لازم است که وزارت صنعت،معدن و تجارت با جدیت توسعه فناوری‌محور را پیش گیرد و با سیاست‌گذاری‌های کلان، نگاه سیستماتیک و منسجمی را جایگزین شیوه مرسوم و معمول کند.
به‌جرات می‌توان گفت بی‌توجهی به کاربرد فناوری‌های نوین در اکتشاف، استخراج، فرآوری و بهره‌برداری، از بزرگ‌ترین دست‌اندازهای پیش‌روی صنعت و معدن و مانع اصلی رشد و توسعه آن است. کاربرد فناوری‌های نانو، زیستی، رباتیک و هوش مصنوعی به‌منظور افزایش بهره‌وری و روزآمدی این بخش از ضروریات افزایش بهره‌وری معادن به‌ویژه باتوجه به رویکرد راهبردی توسعه اقتصاد دانش‌بنیان است.
امروز در حالی روز ملی صنعت و معدن و دهه تولید و تجارت را گرامی می‌داریم که امسال با عنوان «تولید، دانش‌بنیان، اشتغال‌آفرین» از دیگر سال‌ها متمایز شده است. به این ترتیب، انتظار می‌رود دولت توجه بیشتری به این حوزه مبذول دارد و با حمایت از فعالیت‌های بخش خصوصی و فراهم کردن بستر توسعه معدنی، زمینه تحقق شعار سال را فراهم کند.
