واگذاری زمین رایگان، کاهش سود تسهیلات بخش مسکن، تسهیل صدور جواز ساخت‌وساز، افزایش وام مسکن و تصویب سیاست‌های متنوع، چاره حل مشکل مسکن نیست. رشد تورمی افسارگسیخته مسکن در شهر تهران هرسال چندبرابر می‌شود و اصلا با این موضوعات قابل‌حل نیست. بخش مسکن متاثر از اقتصاد کشور است و شرایط بازار مسکن باید با توسعه اقتصادی و بالا بردن توان معیشتی مردم سروسامان بگیرد. متاسفانه هیچ تناسبی بین حقوق وزارت کار و متوسط نرخ مسکن متری ۸۰ میلیون تومان وجود ندارد!

شوک مالی به متقاضیان نهضت ملی مسکن

با گذشت بیش از ۴۸ ماه از پروژه مسکن ملی که قرار بود دوساله به اتمام برسد، همچنان نه خبری از تکمیل پروژه است و نه بانک‌ها برای پرداخت تسهیلات به مردم گوش به‌فرمان دولت هستند.

از سوی دیگر، ارسال پیامک دریافت مبلغ اضافه از متقاضیان از سوی وزارت راه و شهرسازی باعث شده است تا بسیاری از متقاضیان نسبت به این طرح انصراف دهند.

نهضت ملی مسکن از طرح‌هایی بود که در دولت سیزدهم با هدف ساخت سالانه یک میلیون مسکن آغاز به کار کرد و قرار بود دوساله به‌پایان برسد، اما بعد از گذشت بیش از ۴۸ماه نه‌‎تنها واحدی تحویل متقاضیان داده نشده، بلکه وزارت راه و شهرسازی نیز به‌تازگی با ارسال پیامکی به متقاضیان، ضرب‌الاجلی برای دریافت مبلغ اضافه تعیین کرده و ناتوانی پرداخت مردم آنها را در چالش جدیدی انداخته است، در حالی که بانک‌ها هم باوجود دستور بانک مرکزی نسبت به ارائه تسهیلات سر باز می‌زنند و حاضر به پرداخت وام به مردم نیستند.

رصد بازار مسکن به‌ویژه سایت‌های فروش اینترنتی نشان می‌دهد که از زمان ارسال پیامک وزارت راه و شهرسازی به متقاضیان مسکن ملی، بسیاری از مردم اقدام به فروش حواله یا تهاتر حواله‌های خود کرده‌اند یا به‌دلیل ناتوانی در پرداخت باقیمانده اقساط یا طولانی شدن تحویل واحدها سعی دارند حواله‌های واحدهای خود را به‌فروش برسانند.

مهرداد بذرپاش، وزیر سابق راه و شهرسازی به مردم درباره این پروژه وعده داده بود، فردی که در تهران زندگی می‌کند اگر ۱۵۰میلیون تومان داشته باشد، حتما صاحب خانه می‌شود، چراکه زمین رایگان است و تمهیدات خوبی با وزارت صمت داشتیم که مصالح به‌گونه‌ای خریداری شود که تورم کمتر در آن تاثیر داشته باشد و سهم هزینه نظام مهندسی نیز با نرخ پایین‌تری حساب شود و فراهم کردن امکان پیش‌خرید مصالح ساختمانی در بورس کالا از جمله وعده‌هایی بود که آقای وزیر در زمان وزارت خود بر کرسی وزارت مسکن به مردم داده بود که نه‌تنها این وعده‌ها رنگ واقعیت به خود نگرفت، بلکه متقاضیان مسکن ملی را با شوک جدید مالی نیز روبه‌رو کرد.

معضلات تمام‌نشدنی یک طرح بزرگ

علی کشوری، نماینده مجلس شورای اسلامی درباره تکمیل پروژه نهضت ملی مسکن گفت: نهضت ملی مسکن با هدف حمایت از اقشار آسیب‌پذیر جامعه در زمینه مسکن و امکانات مرتبط با آن راه‌اندازی شده است.

 این طرح پس از مذاکرات و چالش‌های متعدد به‌تصویب رسید و به‌عنوان یک قانون به مرحله اجرا درآمد تا به اقشار کم‌درآمد در تامین مسکن موردنیازشان یاری رساند.

وی ادامه داد: واقعیت این است که برخی افراد از هدف اصلی نهضت ملی که دستیابی به نتایج آن است، غافل مانده‌اند و به مسائل دیگری می‌پردازند. مردم باید به‌طورواضح و ملموس از امکانات واحدهای مرتبط با نهضت ملی مسکن بهره‌مند شوند تا بتوان ادعا کرد این طرح به موفقیت موردنظر دست یافته است.

کشوری افزود: به‌عنوان نمونه، برخی شهرستان‌های شمالی کشور مانند قائمشهر و سوادکوه با محدودیت‌هایی در زمینه فضا و زمین مواجهند. من این موضوع را در صحن مجلس به خانم فرزانه صادق یادآوری و چالش‌های موجود در شهرهای شمالی را به وزیر جدید راه و شهرسازی منتقل کردم.

وی در ادامه خاطرنشان کرد: مسائل کنونی مرتبط با زمین تنها به امروز و دیروز محدود نمی‌شود؛ این مشکل مدت‌هاست که شهرستان‌های شمال ایران را تحت‌تاثیر قرار داده است. امیدوارم وزارت راه و شهرسازی در این زمینه تدابیری اتخاذ کند و راه‌حل مناسبی ارائه دهد. طرح نهضت ملی مسکن می‌تواند در زمین‌های این شهرها به مرحله اجرا درآید، اما متاسفانه به‌دلیل بی‌توجهی مسئولان قبلی در این حوزه، استفاده بهینه‌ای از این زمین‌ها صورت نگرفته و فعالیت‌ها به‌طورکامل متوقف شده است.

نماینده مردم جویبار، سوادکوه و قائمشهر در مجلس تاکید کرد: علت این توقف، عدم‌الحاق زمین‌های موردنظر به بافت شهری است که پیش‌تر در دسته زمین‌های درجه دو کشاورزی قرار داشتند. زمین‌هایی که در آنها کشت انجام نمی‌شود و امکان آبرسانی به آنها وجود ندارد، به‌طورطبیعی قابلیت این را دارند که در اختیار مردم قرار گیرند، همچنین می‌توان از این زمین‌ها در قالب طرح نهضت ملی مسکن استفاده کرد تا به‌نوعی مشکل تامین مسکن در این منطقه حل شود.

صدای متقاضیان نهضت ملی مسکن شنیده شود

کشوری یادآور شد: جز موضوع مسکن ملی، تعداد زیادی از واحدهای مسکن مهر نیز به‌دلیل مشکلات مشابه، پس از گذشت سال‌ها هنوز به متقاضیان واگذار نشده‌اند. در حال‌ حاضر، وزارت راه و شهرسازی در حال همکاری با نهادهای دیگری مانند وزارت جهاد کشاورزی و سازمان منابع‌طبیعی است تا در نهایت وضعیت زمین‌ها را مشخص کند.

وی تصریح کرد: به‌نظر من، برای رفع چالش‌های طرح نهضت ملی مسکن و تعیین وضعیت زمین‌های مرتبط با شهرهای شمالی، لازم است که همکاری موثری بین وزارت راه و شهرسازی و وزارت جهاد کشاورزی برقرار شود. اگر هماهنگی‌های لازم میان دولت و استانداری‌ها ایجاد شود، شاهد پیشرفت‌های خوبی در این حوزه خواهیم بود و در این مورد هیچ شکی ندارم.

نماینده مجلس دوازدهم در پایان اضافه کرد: براساس آخرین آمار، تعدادی از متقاضیان در این مناطق پس از پرداخت آورده اولیه، به مدت ۱۰ تا ۱۵ سال در انتظار دریافت واحدهای خود هستند. این افراد باوجود واریز مبلغی به‌عنوان آورده اولیه، همچنان از عدم‌تحویل واحد مسکونی موردنظر خود نارضایتی دارند.

مسکن یکی از معضلات و چالش‌های جوانان است

سیدکریم معصومی خسروآبادی، نماینده دوره دوازدهم مجلس شورای اسلامی، درباره سرنوشت نهایی طرح نهضت ملی مسکن به صمت گفت: واقعیت این است که بخش مسکن یکی از مشکلات و چالش‌های اصلی جوانان ما به‌شمار می‌رود و در این زمینه نگرانی‌های زیادی برای این عزیزان ایجاد شده است.

وی در ادامه تصریح کرد: این موضوع ارتباط مستقیمی با آمار ازدواج دارد و اعداد و ارقام منتشرشده در این زمینه، زنگ خطر را برای جامعه به‌صدا درآورده است. دولت برای کمک به جوانان در زمینه خانه‌دار شدن و تسهیل تامین مسکن برای زوج‌ها، طرح‌های مختلفی را ارائه کرده است، اما در این میان ایرادات اساسی وجود دارد. پروژه‌هایی مانند مسکن مهر و نهضت ملی مسکن در این راستا مطرح شدند، اما در عمل نتایج ملموسی به‌دست نیامد و این امر منجر به نارضایتی‌های گسترده‌ای شد. براساس آخرین مشاهدات، در برخی شهرستان‌ها حتی در زمینه تامین زمین نیز مشکلات ریشه‌ای وجود دارد.

معصومی خسروآبادی افزود: در حوزه انتخابی من، این چالش به‌وضوح قابل‌مشاهده است و به‌همین‌دلیل، دولت باید تمام تلاش خود را برای تامین زمین به‌کار گیرد. واقعیت این است که تاکنون هیچ اقدام موثری برای کمک به خانه‌دار شدن اقشار آسیب‌پذیر جامعه انجام نشده است؛ بنابراین، انتقادات مردم در این زمینه کاملا منطقی و درست است و ما در مجلس موظف به انجام اقدامات اساسی برای تامین نیازهای متقاضیان هستیم.

نماینده مردم فومن، گیلان در مجلس با بیان اینکه تجربیات این‌چنینی نشان می‌دهد که طرح‌هایی مانند نهضت ملی مسکن نمی‌تواند چاره‌ساز باشد و گرهی از مشکلات مردم باز کند، بیان کرد: دولت برای دستیابی به نتایج بهتر در این زمینه، بهتر است که به‌سراغ طرح‌های اصولی‌تر برود و دست از آزمایش برنامه‌های شکست‌خورده بردارد. فعال‌سازی بخش خصوصی می‌تواند یک راه موثر در این زمینه باشد و خروجی مطلوبی را برای ما به‌وجود آورد. متولیان امر باید واحدهایی با مساحت کمتر در اختیار زوجین قرار دهند که اقساط بلندمدتی نیز داشته باشند.

سخن پایانی

بدیهی است مسائل بخش مسکن تابعی از شرایط کلی اقتصاد کلان کشور است؛ عموم پیش‌بینی‌ها برای آینده این بازار نیز به‌شرط عدم‌اعمال سیاست‌های اصلاحی، حکایت از تورم فزاینده دارد. این در حالی است که سیگنال‌های دریافتی از وضعیت بازار پول نیز، نشان‌دهنده افزایش فشارها بر شبکه بانکی و محدودیت‌های جدی‌تر در حوزه وام‌دهی و اعطای تسهیلات بانکی به بخش‌های مختلف اقتصادی است.

به‌نظر می‌رسد با عدم‌همکاری بانک‌ها در این بخش و نپرداختن تسهیلات به نهضت ملی مسکن، دولت جدید برای تکمیل این پروژه، اهرم فشار خود را به جای بانک‌ها به‌سمت مردم نشانه رفته است. حال آنکه در ادوار مختلف از نهم و دهم تا همین حالا به‌جای اینکه رویه‌های موجود در بخش مسکن اصلاح شود، متاسفانه طرح‌های اشتباه و شکست‌خورده با اسامی جدید کلید می‌خورند و به نارضایتی مردم دامن می‌زنند.

بنابراین می‌توان با در نظر گرفتن مجموعه شرایط اعلام کرد که در صورت تداوم این شرایط، چشم‌اندازی برای بهبود وضعیت در بخش مسکن مشاهده نمی‌شود. از سوی دیگر، هیچ خلاقیت و نوآوری از سوی سیاست‌گذار در این بخش دیده نمی‌شود و اگر سیاستی هم در بخش مسکن اجرایی می‌شود، گذشته از روند کند و پیشرفت نامطلوب اهداف تعریف‌شده، در چارچوب سیاست‌های سنتی و در عمل شکست‌خورده قبلی انجام می‌شود؛ متاسفانه در صورت ادامه این شرایط، چندان امیدی به بهبود بازار مسکن وجود ندارد.