قطعی اینترنت نخستین ‌ بار نیست که به چالشی بزرگ برای بخش ‌ های گوناگون اقتصاد تبدیل می ‌ شود، پیش از این هم پلتفرم ‌ های مختلفی با توجه به سیاست ‌ های کشور مسدود شده ‌ اند، اما مشکل اینجاست که با گسترش فناوری، شغل ‌ های جدید نیز خودنمایی می ‌ کنند و قطع اینترنت دامنه آسیب به مشاغل را بیشتر می ‌ کند.

صمت در این گزارش به مناسبت روز جهانی اینترنت به نقش آن در صنعت گردشگری پرداخته و آسیب قطع اینترنت بر این صنعت را بررسی کرده است.

به ‌ گفته عضو هیات مدیره جامعه الکترونیکی گردشگری ایران، قطعی اینترنت و مسدود شدن شبکه ‌ های اجتماعی سبب خسارت به بیش از ۶۵ درصدی به کسب ‌ وکارهای آنلاین گردشگری و سامانه ‌ های فروش خدمات گردشگری شده است. قطعی اینترنت نخستین ‌ بار نیست که به چالشی بزرگ برای بخش ‌ های گوناگون اقتصاد تبدیل می ‌ شود، پیش از این هم پلتفرم ‌ های مختلفی با توجه به سیاست ‌ های کشور مسدود شده ‌ اند، اما مشکل اینجاست که با گسترش فناوری، شغل ‌ های جدید نیز خودنمایی می ‌ کنند و قطع اینترنت دامنه آسیب به مشاغل را بیشتر می ‌ کند.

صمت در این گزارش به مناسبت روز جهانی اینترنت به نقش آن در صنعت گردشگری پرداخته و آسیب قطع اینترنت بر این صنعت را بررسی کرده است.

براساس آمارهای اعلامی بیش از ۱۱ میلیون نفر از طریق شبکه ‌ های مجازی کسب درآمد می ‌ کنند، از این میزان حدود ۹ میلیون نفر یعنی ۸۳ درصد از طریق اینستاگرام در حال کسب درآمد هستند که با قطعی اینترنت و مسدود شدن شبکه ‌ های اجتماعی تمامی آنها متضرر شدند. فعالان حوزه گردشگری و سامانه ‌ های فروش آنلاین به ‌ مراتب وضعیت بدتری دارند، چراکه آنها راه دریافت پنج ‌ ساله مجوز خود را (ای ‌ نماد یا نماد اعتماد الکترونیک) پشت ‌ سر گذاشته ‌ اند تا به فعالیت سنتی خود پایان دهند و خود را به استانداردهای جهانی نزدیک ‌ تر کنند. وضعیت فعالان گردشگری و سامانه ‌ های فروش تور، بلیت، هتل، مجموعه ‌ های گردشگری به ‌ مراتب بدتر است، چراکه هنوز نتوانسته ‌ اند از ورشکستگی و رکود بحران کرونا کمر راست کنند، با قطعی یک ماه گذشته اینترنت و شبکه ‌ های اجتماعی بیش از گذشته به خاموش کردن چراغ کسب ‌ و کار خود می ‌ اندیشند. بسیاری از سامانه ‌ های آنلاین فروش بلیت از افت ۸۰ درصدی فروش بلیت خبر می ‌ دهند که پیامدهایی مانند تعدیل نیرو را به همراه دارد.وضعیت کسب ‌ وکارهای آنلاین و استارت ‌ آپ ‌ های گردشگری به ‌ مراتب بدتر است، چراکه دیگر راهکاری برای فروش محصولات خود ندارند. امروز کمتر شهروندی برای خرید بلیت هواپیما، قطار یا تور، مسافت ‌ های پرترافیک شهری را طی می ‌ کند، کاری که فقط با چند کلیک حل خواهد شد. پیشگامان حوزه گردشگری برای رسیدن به این فعالیت مدرن گردشگری ایران هزینه زیادی پرداخته و حالا با قطعی اینترنت به گذشته ‌ سلام دوباره داده و عقبگرد کردند.

هزینه ‌ هایی که هدر می ‌ رود

براساس گزارش فعالان حوزه آی ‌ تی، سایت ‌ های ایرانی سالانه بیش از ۳۰۰ میلیارد تومان برای SEO فقط روی گوگل هزینه می ‌ کنند که هنگام جست ‌ وجوی کالاها و خدمات توسط مشتریان بالاتر و بهتر دیده شوند. فضای گوگل بستری برای معرفی خدمات و بسته ‌ های سفر و ظرفیتی جذاب برای فعالان حوزه گردشگری است. با مسدود بودن موتور جست ‌ وجوگرها تمامی این هزینه ‌ ها به ‌ هدر رفت.

کارشناسان حوزه گردشگری معتقدند بیش از ۸۰ درصد مردم پیش از سفر به جست ‌ وجوی اطلاعات مقصد سفر خود و بررسی قیمت ‌ های مختلف تور، بلیت و هتل در فضای اینترنت می ‌ پردازند. این ظرفیت موردتوجه بسیاری از فعالان حوزه گردشگری است و هزینه ‌ های زیادی صرف جست ‌ وجوهای اینترنتی می ‌ شود؛ با مسدود شدن جست ‌ وجوگر گوگل، بسیاری از جست ‌ وجوها از بین رفت و تقاضای سفر نیز کاهش پیدا کرد.

جایی برای معرفی نداریم

تولید محتوا برای حوزه گردشگری، بسیار مهم است، اگرچه ایران قدمتی چندین هزار ساله دارد و از سالیان دور، گردشگری به ‌ طور سنتی در آن رایج بوده، اما به ‌ لحاظ تولید محتوا بسیار فقیر است. ضمن اینکه تولید فیلم و عکس از جاذبه ‌ های مقصد در گردشگری به ‌ دلیل تاثیرگذار بودن موردتوجه فعالان تمام جهان است. پلتفرم اینستاگرام، بستر مناسبی برای نمایش و معرفی فیلم و جاذبه ‌ های گردشگری بود و بسیاری از دفاتر خدمات مسافرتی از این ظرفیت برای معرفی خود استفاده کرده ‌ اند، ضمن اینکه گشت در اینستاگرام برای کاربران این امکان را فراهم می ‌ کرد تا با دیدن عکس ‌ ها و فیلم ‌ های یک مکان یا یک جاذبه بیشتر جذاب آن شوند و تور آن را بخرند.

جعفرنژاد، یک راهنمای گردشگری که از فضای اینستاگرام برای معرفی و تبلیغ تورهای طبیعت ‌ گردی استفاده می ‌ کند و از این راه توانسته گردشگران زیادی را با خود همراه کند، به خبرآنلاین گفت: شبکه ‌ های اجتماعی و به ‌ ویژه اینستاگرام بستر مناسبی برای تورها با اثرگذاری زیاد است، ضمن اینکه هزینه تبلیغات در آن به نسبت دیگر روش ‌ های تبلیغات کمتر است.

او با اشاره به اینکه دیگر زمان تبلیغ و معرفی به شیوه کاغذی گذشته، افزود: اینستاگرام توانسته بود جامعه هدف و جامعه خدمت ‌ دهند در گردشگری را سروسامان دهد و علاقه ‌ مندان هر نوع گردشگری توانسته بودند، نیازها و خواسته ‌ های خود را به ‌ راحتی پیدا کنند.

این راهنما اظهار کرد: طبیعت ‌ گردی نیازمند عکس و فیلم است. در سفرهای مختلف عکس و فیلم ‌ های زیادی تهیه کرده ‌ و به ‌ وسیله آنها به معرفی مقاصد تورهایمان پرداخته ‌ ام. در یک ماه گذشته با مسدود شدن اینستاگرام و قطعی اینترنت، افت سفرها را شاهد بودیم. شاید کسب ‌ وکارها بتوانند راه ‌ های دیگری را برای فروش خود پیدا کنند، اما فعالان حوزه گردشگری با مسدود شدن اینستاگرام، دیگر جایی برای معرفی و تبلیغ خود ندارند و باید با گردشگری خداحافظی کنند. وی افزود: بسیاری از شرکت ‌ های فناوری اطلاعات فعال در گردشگری دیگر نمی ‌ توانند مانند گذشته به ارائه خدمات، بروزرسانی وبگاه ‌ های گردشگری و همچنین راه ‌ اندازی وبگاه ‌ های جدید که مدت ‌ ها قبل طراحی کرده بودند بپردازند. این چالش سبب خسارت مالی و در نتیجه متضرر و ورشکسته شدن شرکت ‌ های فناوری اطلاعات می ‌ شود.

محدودیت ‌ اینترنت گردشگری را زمینگیر کرد

به ‌ گفته رئیس کمیسیون گردشگری و کسب ‌ وکارهای وابسته اتاق ایران، صنعت گردشگری ایران بعد از پاندمی کرونا، در حال جان گرفتن بود که با فیلترینگ و محدودیت ‌ های اینترنت دوباره زمین خورد.

علی ‌ اکبر عبدالملکی، رئیس کمیسیون گردشگری و کسب ‌ وکارهای وابسته اتاق ایران با اشاره به تداوم فیلترینگ و محدودیت ‌ های اینترنت گفت: گردشگری، صنعتی فراگیر و میان ‌ بخشی است و از آنجاکه به ‌ شدت به تبلیغات و معرفی جاذبه ‌ های مختلف گردشگری، صنایع ‌ دستی و... وابسته است در جریان محدودیت ‌ های اینترنت، آسیب زیادی دیده است. عبدالملکی ادامه داد: به هر حال، بخش بزرگی از تعاملات فعالان حوزه گردشگری و صنایع مرتبط با آن از جمله تبلیغات، هنر، ورزش و... در دو پلتفرم واتس ‌ آپ و به ‌ ویژه اینستاگرام در جریان بود. فعالان این حوزه بعد از فیلترینگ تلگرام به این دو اپلیکیشن رجوع کرده و در این سال ‌ ها خودشان را با این شرایط وفق داده بودند. اما متاسفانه باز هم با اعمال محدودیت ‌ های جدید کسب ‌ وکار آنها با تهدید جدی مواجه شده است.

او افزود: به ‌ عنوان مثال برای صدور بلیت هواپیما یا ارسال مدارک، محدودیت ‌ های اینترنت و کاهش سرعت ما را با مشکل مواجه کرده است. به علاوه ما با ایرلاین ‌ های خارجی در ارتباط هستیم و برای گرفتن یک بلیت از سایت ‌ های خارجی باید از فیلترشکن استفاده کنیم که به همین دلیل آن سایت خارجی ما را به ‌ عنوان هکر شناسایی و دسترسی ما را قطع می ‌ کند. عبدالملکی با اشاره به برخی راه ‌ حل ‌ های ارائه ‌ شده از سوی مسئولان بیان کرد: می ‌ گویند پیام ‌ رسان ‌ ها و پلتفرم ‌ های داخلی را جایگزین انواع خارجی آن کنید. حال سؤال این است که وقتی مردم آن ‌ طور که باید به این پیام ‌ رسان ‌ ها و پلتفرم ‌ های داخلی اعتماد ندارند، ما چگونه می ‌ توانیم از آنها استفاده کنیم. به علاوه مگر این پلتفرم ‌ ها داخلی اساسا ظرفیت استفاده تعداد زیادی از کاربران را دارند!؟

او تاکید کرد: نکته دیگر اینکه ارتباط امری دو سویه است و ما نمی ‌ توانیم دور خودمان دیوار بکشیم. وقتی کاربران خارجی امکان استفاده از پلتفرم ‌ های داخلی ما را ندارند یا اصلا اعتمادی به استفاده از آنها ندارند، چطور می ‌ خواهیم با گردشگر ‌ های دیگر کشورها در ارتباط باشیم. عبدالملکی با بیان آنکه مسئولان باید پیش از اینکه صنعت گردشگری بیش از این آسیب ببیند، تصمیمی بگیرند، گفت: آیا با ادامه این وضعیت، صنعت گردشگری می ‌ تواند رشدی داشته باشد؟ این صنعت بعد از کرونا، تازه در حال برخاستن و جان گرفتن بود که حالا با قطعی اینترنت و مشکلات داخلی مواجه شده است.

الکترونیکی شدن سفرضعف تولید محتوا را روشن کرد

فعالان و کارآفرینان حوزه گردشگری کشور، قطع اینترنت و فیلترینگ، مراجع متعدد تصمیم ‌ گیر و قوانین قدیمی را از علل رشد نکردن گردشگری در کشور و ناشناخته بودن ایران به ‌ عنوان مقصدی برای گردشگران خارجی اعلام کردند. اشکان بروج، یکی از فعالان صنعت گردشگری درباره تولید محتوای علمی در حوزه گردشگری ایران، گفت: آخرین آمارهای سازمان جهانی گردشگری می ‌ گوید از هر ۱۰ شغل در جهان یک شغل با گردشگری و هتلداری مرتبط است، اما این آمار در ایران یک به ۱۴ است. وی افزود: یکی از دلایل تفاوت آمار ما با جهان در این است که در تولید محتوای تاریخی فقیر هستیم و آنچه در دسترس مخاطبان قرار دارد، تحریف شده و غیرواقعی است و این نبود دانش و تحریف در تولید محتوا با الکترونیکی شدن گردشگری بیشتر دیده شد.

این فعال گردشگری با اشاره به اینکه آموزش افرادی که بتوانند در این حوزه تولید محتوا کنند هم باعث هویت ‌ یابی این کسب ‌ وکارها و اشتغالزایی می ‌ شود، تصریح کرد: در حال حاضر دوره ۴۰ ساعته ‌ ای برای علاقه ‌ مندان برگزار کرده ‌ ایم که شامل آموزش محتواهای متفاوت است تا یک نیروی تازه ‌ کار بتواند برای صفحات اینستاگرام، سایت و... تولید محتوا کند. بروج در پاسخ به سوالی درباره رعایت و احترام فرهنگ بومی توسط گردشگران گفت: توسعه پایدار می ‌ گوید گردشگران باید به جامعه و فرهنگ مکانی که به آنجا سفر می ‌ کنند، احترام بگذارند.

وی افزود: چرخه درست در سفر این است که چند تیم در یک منطقه از متخصصان گرفته تا عرضه ‌ کنندگان بومی و شورای محلی تشکیل شود و با تهیه یک بروشور نکاتی را که گردشگر باید رعایت کند، ذکر کنند. اما در عمل می ‌ بینیم که این چرخه در ایران وجود ندارد و به همین علت هر روز با تعطیل شدن مکان ‌ های گوناگون گردشگری روبه ‌ رو می ‌ شویم.

قوانین برای گردشگری الکترونیکی قدیمی است

وی با تاکید بر مشکل فرهنگی در زمینه گردشگری در روستاها گفت: سرمایه ‌ گذاری که وارد یک روستا می ‌ شود، باید از مردم محلی برای خدمات ‌ دهی استفاده کند، در غیر این صورت شکست می ‌ خورد، زیرا مردم محلی سدی برای کار او می ‌ شوند. این فعال گردشگری با انتقاد از قوانین قدیمی دولت برای فعالیت، به استارت ‌ آپ ‌ ها پیشنهاد کرد تا جایی که می ‌ توانند سعی کنند به دولت نزدیک نشوند.

سخن پایانی

قطعی اینترنت و مسدود شدن شبکه ‌ های اجتماعی تنها به افت سفرهای داخلی و کاهش شدید فروش بلیت و رزرواسیون هتل و بوم ‌ گردی و مجموعه ‌ های گردشگری ختم نشده و سفرهای بین ‌ المللی و صدور روادید هم برای مسافران و اتباع ایرانی و هم برای گردشگران خارجی با چالش روبه ‌ رو شده است. بسیاری از سفارتخانه ‌ ها به ‌ دلیل قطع بودن اینترنت همانند قبل نمی ‌ توانستند به ارائه خدمات بپردازند، ضمن اینکه در زمان قطعی اینترنت چندین نمایشگاه گردشگری با حضور ایران در حال برگزاری و نیازمند برقراری ارتباط لحظه ‌ ای بود که آن هم سوخت شد. در نهایت می ‌ توان گفت چالش قطعی اینترنت و مسدود شدن شبکه ‌ های اجتماعی زحمات چندین ساله فعالان این حوزه را در مقابله با ایران ‌ هراسی، دعوت و بازدید از ایران به ابهام فرو برده است.