سونامی خودروهای فرسوده در راه است
به‌تازگی وزارت صنعت، معدن و تجارت، دستورالعمل طرح یکپارچه فروش خودرو را ابلاغ و اجرای آن را آغاز کرده است.
به تازگی وزارت صنعت، معدن و تجارت، دستورالعمل طرح یکپارچه فروش خودرو را ابلاغ و اجرای آن را آغاز کرده است. در این دستورالعمل، سهمیه ای برای خودروهای فرسوده در نظر گرفته نشده و این گونه بیان شده که چون قرعه کشی حذف می شود، این سهمیه منظور نشده، این در حالی است که تعداد خودروهای فرسوده ای که در کشور تردد دارند به عددی بحرانی نزدیک می شود و به گفته کارشناسان، اگر اقدام عاجلی در این زمینه انجام نشود، به زودی شاهد سونامی تردد خودروهای فرسوده در سطح کشور خواهیم بود؛ از این رو انتظار می رفت این سهمیه همواره باقی بماند یا وزارت صنعت، معدن و تجارت برای مالکان خودروهای فرسوده امتیازات دیگری در نظر بگیرد. صمت به این بهانه وضعیت اسقاط خودروهای فرسوده را از کارشناسان این حوزه جویا شده که در ادامه می آید. با صمت همراه باشید.
هیچ نهادی پاسخگو نیست
سید امیر احمدی، دبیر انجمن صنفی مراکز اسقاط و بازیافت خودرو کشور در گفت وگویی با صمت درباره وضعیت اسقاط خودروهای فرسوده اظهار کرد: طبق قانون بودجه ۱۴۰۱ باید ۱۰ درصد از پیش فروش خودرو به خودروهای جایگزین تخصیص پیدا می کرد که متاسفانه این اتفاق نیفتاد و باوجود ثبت نام هایی برای جایگزینی خودروهای فرسوده، در نهایت خروجی مثبتی مشاهده نشد و به نظر می رسد ازسوی متولیان امر در این زمینه کوتاهی شده است. احمدی افزود: از ابتدای سال در بحث جایگزینی خودروهای فرسوده، تلاش بسیار زیادی کردیم، اما حدود ۲ ماه است صفحات ثبت نام مراکز اسقاط بسته شده و هیچ گونه نقل وانتقال گواهی انجام نمی شود. در این وانفسا، مالکان خودروهای فرسوده هم مهلت کوتاهی دارند تا خودروهای خود را تحویل مراکز اسقاط بدهند. از سویی سامانه ای وجود ندارد تا ثبت نام کنند و پذیرش شوند و از سوی دیگر، تمام پیامدهای این وضعیت نابسامان، گریبانگیر مراکز اسقاط است.
وی با اشاره به پیگیری ها و اقداماتی که در این زمینه انجام شده، اظهار کرد: وزارت راه می گوید دیگر متولی امر نیستم و نمی توانم در این زمینه خدماتی به شما ارائه دهم، وزارت صمت هم می گوید باید صبر کنید تا آیین نامه مربوط به خودروهای فرسوده آماده شود. از طرفی هم ما گواهی تولید کرد ه ایم و همه هم به این گواهی ها نیاز دارند، اما امکان نقل وانتقال آنها وجود ندارد، این در حالی است که مهلت زمانی برای اسقاط به مالکان ارسال شده و آنها باید در این زمینه اقدام کنند، اما بقیه فرآیند مشخص نیست و چون صفحات بسته است، رانت جدیدی در این زمینه شکل خواهد گرفت.
سازکار مشخص نیست
احمدی در ادامه با اشاره به اینکه تعداد خودروهای فرسوده بسیار زیاد است و اسقاط این خودروها نیازمند برنامه مشخصی است، ادامه داد: متاسفانه باوجود تاکیدات بسیار در این زمینه، سازکار اسقاط خودروهای فرسوده مشخص نیست و متقاضیان جایگزینی خودرو سردرگم هستند و نمی توانند نسبت به اسقاط و جایگزینی خودرو خود اقدام کنند. این در حالی است که در این بخش در کشور مشکلات زیادی داریم و خیابان های ما مملو از خودروهای فرسوده است. این همه گواهی تولید کرده و تعداد زیادی گواهی هم روی صفحات داریم، اما هیچ نهادی برای کمک پیشقدم نمی شود. این کارشناس حوزه خودرو با اشاره به اینکه آمار دقیقی درباره اسقاط خودروهای فرسوده نداریم، ادامه داد: از ابتدای امسال حدود ۹ هزار خودرو در طرح جایگزینی شرکت کرده اند، این در حالی است که اختصاص ۱۰ درصد تولید داخل به خودروهای فرسوده الزام قانونی است ؛ یعنی اگر تولید خودرو در کشور یک میلیون و ۲۰۰ دستگاه بوده باید حدود ۱۲۰ هزار خودرو فرسوده از رده خارج و اسقاط می شد که نشده است. البته انجمن در این زمینه مکاتباتی انجام داده تا بتواند به آمارهای مربوط به اسقاط خودروهای فرسوده دست یابد و از آنها در برنامه ریزی ها و اقدامات خود استفاده کند.
وی افزود: در گذشته از سوی مرکز ملی آمار ایران تمامی اطلاعات مربوط به خودروهای فرسوده به عنوان نمونه مرگ های مربوط به تصادفات خودروهای فرسوده، آلودگی هوا و... به صورت مشخص ثبت می شد، اما از سال ۱۳۹۵ به بعد با این عنوان که آمارهای این بخش محرمانه است، اطلاع رسانی آماری در این زمینه دیگر وجود ندارد. احمدی ادامه داد: در این میان، باتوجه به آلودگی هوا و اینکه شهر تبدیل به یک پارکینگ بسیار بزرگ شده و حجم وسیعی خودرو فرسوده در کشور تردد دارند، باید به حوزه اسقاط توجه بیشتری کنند.
از نظر ما و براساس استانداردی که در قانون صنعت خودرو و قانون هوای پاک تعریف شده، خودرویی که ۲ سال کار کرده، فرسوده است. براساس قانون هوای پاک هر خودرویی که نتواند ۲ بار پشت سر هم و در فاصله زمانی ۶ ماه، مجوز معاینه فنی بگیرد، فرسوده به شمار می رود. حال با توجه به همین قانون، این سوال مطرح است که کدام یک از خودروهای تولید داخل با توجه به مصرف سوخت، شرایط و ضریب ایمنی که دارند می توانند تردد کنند؟ واقعیت این است که اکثر خودروهایی که در کشور تردد می کنند، فرسوده هستند. وی افزود: متاسفانه نوسازی ناوگان باتوجه به آنچه در قانون بودجه ۱۴۰۱ آمده بود و الزام ۱۰ درصد، محقق نشده است. در این میان، مردم هم گرفتار شده اند. برخی به امید اینکه بتوانند خودرو نو خریداری کنند، خودرو فرسوده را به مراکز آورده و اسقاط کرده اند. از طرف دیگر سامانه بسته است و نمی توان کار را پیش برد.
خودرو فرسوده در اولویت باشد
دبیر انجمن صنفی مراکز اسقاط و بازیافت خودرو کشور با اشاره به اینکه سهمیه خودروهای فرسوده در فرآیند قرعه کشی کمک خوبی بود، اظهار کرد: به تازگی در سامانه یکپارچه فروش خودرو این سهمیه حذف شده که امیدواریم به جای آن سازکاری تعریف شود که تاثیرگذار باشد. مالک خودرو فرسوده باید دارای امتیازی ویژه باشد که پس از ۱۵ سال بتواند یک خودرو نو خریداری کند. در این میان، طبق قانون ساماندهی صنعت خودرو و قانون بودجه در پیش فروش باید درصدی از تولیدات خودروسازان به مالکان خودروهای فرسوده اختصاص یابد، اما متاسفانه این هدف تا امروز نه تنها محقق نشده حتی تعدادی هم که برای تحویل خودروهای فرسوده خود اقدام کرده اند نیز نتوانسته اند از این تسهیلات استفاده کنند و بلاتکلیف مانده اند. درحالی که خودرو اسقاط و از رده خارج شده، اما سامانه ای برای از رده خارج کردن خودرو فرسوده نداریم و مالک خودرو بلاتکلیف و مستاصل مانده است. چرا؟ چون سامانه قطع است و کسی هم پاسخگو نیست. متولیان و نهادی مربوط از وزارت راه و شهرسازی گرفته تا وزارت صنعت، معدن و تجارت هم در این زمینه اقدام قابل توجهی انجام نداده اند و در پیگیری ها هر یک بهانه ای برای کم کاری یا نابسامانی ها می آورند و از زیر بار مسئولیت خوددر این زمینه، شانه خالی می کنند.
در این سازکار نادرست هم مالک خودرو تحت فشار قرار می گیرد و هم اینکه نتیجه بخش نیست. وی ادامه داد: این گونه مطرح می شود که طرح ساماندهی خودرو کمک زیادی به اسقاط خودروهای فرسوده می کند، اما تا آیین نامه آن ابلاغ نشود، تاثیر آن بر وضعیت اسقاط خودروهای فرسوده مشخص نیست. البته تاثیرگذار خواهد بود. با تمام اینها در کشور تعداد زیادی خودرو فرسوده داریم، اما هیچ نظارتی بر از رده خارج شدن آنها نیست و طرح و برنامه های مربوطه هم اجرا نمی شود. ما درباره خروج خودروهای فرسوده قانون کم نداریم، اما به جرأت می توان گفت هیچ کدام از آنها به طور کامل اجرایی نشده است. مثلا براساس قانون هوای پاک باید درصدی تولیدات خودروساز، صرف نوسازی خودروها شود و با اینکه این قانون، قانون تاثیرگذاری در این زمینه به شمار می رود، تاکنون به مرحله اجرا نرسیده است. یا اینکه قانون رفع موانع تولید و بهینه سازی مصرف سوخت را داریم، اما شاهد اجرای برنامه های آنها نیستیم و این قانون نیز از جمله قوانینی به شمار می رود که به مرحله اجرا نرسیده است.
وی افزود: از دیگر قوانین مربوط به اسقاط خودروهای فرسوده، واردات خودرو است. براساس قانون و مصوبه هیات دولت باید به ازای وارداتی که انجام می شود، درصدی خودرو فرسوده اسقاط شود، این در حالی است که از سال ۹۶ واردات خودرو ممنوع شده بود و به نوعی این قانون در بن بست ماند. احمدی در ادامه اظهار کرد: یک راهکار برای کمک به روند اسقاط خودروهای فرسوده این است که در ازای هر خودرو وارداتی، تعدادی خودرو فرسوده در جریان خرید گواهی اسقاط از رده خارج شوند و دیگر اینکه مالکان خودروهای فرسوده در طرح های قرعه کشی ها و پیش فروش ها اولویت داشته باشند و هر سال سهمیه آنها بیشتر شود. وقتی عرضه و واردات خودرو پلکانی بالا می رود باید خروج خودروهای فرسوده هم بیشتر شود. وی در پایان گفت: اگر مسئولان باور دارند که بحران مصرف سوخت، آلودگی هوا، تصادفات جاده ای و... در کشور داریم باید به طور جدی به موضوع اسقاط خودروهای فرسوده توجه کرده و بر سازکار آن، کنترل و نظارت کنند.
اجباری به از رده خارج کردن خودروهای فرسوده نیست
محمدمهدی قدیری، کارشناس حوزه حمل ونقل نیز در این باره به صمت گفت: اسقاط خودروهای فرسوده به دلایلی آن طور که باید انجام نمی شود. یک دلیل کاهش تولید خودرو است و دلیل دیگر به هم نرخ بسیار بالای این خودروها بر می گردد و اینکه هزینه ای که بابت اسقاط داده می شود، بخش کمی از نرخ خودرو نو است. تسهیلات به این بخش تعلق نمی گیرد و چون اسقاط صرفه اقتصادی ندارد، تمایل و رغبتی هم برای انجام آن نیست. پلیس و نهادهای متولی هم از تردد خودروهای فرسوده جلوگیری نمی کنند و این خودروها به راحتی در جاده های درون شهری و برون شهری تردد دارند. از سویی هم، سن فرسودگی به مرز فرسودگی تغییر یافت که براساس آن خودروهایی با استانداردهای حداقلی هم امکان تردد دارند و شماره گذاری می شوند. در کل اجباری برای از رده خارج کردن خودروهای فرسوده وجود ندارد.
قدیری افزود: سال هاست اسقاط خودروهای فرسوده، سازکاری ندارد. قبلا مالکان خودروهای فرسوده به مراکز اسقاط مراجعه و با بهای معقول و ارائه تسهیلاتی در قالب وام، اقدام به از رده خارج کردن خودروهای خود می کردند، چون به صرفه بود، اما در حال حاضر نرخ بالای خودروهای نو و در مقابل ارزش گذاری بسیار کم یک خودرو فرسوده، رغبت برای انجام آن را کم کرده است.
ضرورت محدودیت تردد
این کارشناس حوزه حمل ونقل با اشاره به اینکه در اجرای قانون اسقاط خودروهای فرسوده همه نهادها مسئول هستند، ادامه داد: واقعیت این است که باید به تمام جوانب این موضوع توجه کرد. در مواردی این گونه به نظر می رسد که حتی اگر خودروساز ۱۰ درصد از تولیدات خود را به قانون اسقاط اختصاص دهد هم مالکان خودروهای فرسوده توان خرید و جایگزینی ندارند. به عبارتی در جریان اسقاط مهم این است که تردد خودرو فرسوده و نقل وانتقال آنها محدود شود. وی ادامه داد: متاسفانه در کشور خودروهای فرسوده با بیش از ۳۰ سال عمر در بازار خریدوفروش می شوند و ارزش مالی دارند؛ از این رو صاحبان این خودروها حاضر نیستند خودروهای خود را بدون دریافت مبلغ اندکی، اسقاط کنند. حتی اگر دولت این خودروهای فرسوده را با نرخ روز از صاحبان آنها خریداری کند، باتوجه به اینکه نرخ خودرو در بازار افزایش بسیار زیادی داشته و در مقابل نرخ این خودروهای فرسوده بسیار کم است، صاحبان آنها نمی توانند خودرویی جایگزین خودرو فرسوده خود کنند و در نهایت ترجیح می دهند خودرو خود را نگه دارند و از آن استفاده کنند. قدیری در پایان درباره رفع مشکلات بخش اسقاط خودروهای فرسوده اظهار کرد: بیش از ۸ میلیون خودرو فرسوده در کشور تردد دارند که عدد قابل توجهی است. البته آمارها در این زمینه دقیق نیست، اما به وضوح فرسودگی این بخش قابل مشاهده است. در این میان، تنها راهکار این است که برای تردد خودروهای فرسوده به طور جدی محدودیت هایی قائل شوند و غیر از این هیچ راهکار دیگری ندارد. ضمن اینکه باید تعریف مشخصی از خودرو فرسوده ارائه شود.
سخن پایانی
از مزیت های مهم اجرای طرح جایگزینی خودرو های فرسوده، کمک به حل معضل آلودگی هواست؛ معضلی که هر سال نسبت به سال قبل، شدیدتر و حتی در دوره ای منجر به تعطیلی فعالیت های مختلف در جامعه می شود. در این شرایط اینکه می توان با اجرای درست قانون اسقاط خودروهای فرسوده از مشکلی بزرگ تر مانند آلودگی هوا اندکی کم کرد، کم کاری ها در این بخش را نابخشودنی می کند.
