تحقق وعده‌ای که راه درازی دارد
وزیر صنعت، معدن و تجارت با بیان اینکه تا پایان سال، ۱۰۰ هزار خودرو بیش از برنامه پیش‌بینی‌شده تولید و قرعه‌کشی برای سال آینده حذف خواهد شد، تاکید کرد که با تغییر رویه برای کاهش نرخ خودروها، روند کاهشی نرخ را تا پایان سال شاهد خواهیم بود.
قرار است سال ۱۴۰۱، خودروسازان بیش از یک میلیون و ۶۰۰ هزار خودرو تولید کنند که این امر، منجر به حذف قرعه‌کشی و در نتیجه کاهش نرخ خودروهای تولید داخل خواهد شد.
با وجود اینکه سیدرضا فاطمی‌امین قول افزایش تیراژ تولید و کاهش قیمت‌ها را داده اما برخی دیگر از مدیران و دست‌اندرکاران دولتی، سخنانی خلاف آن عنوان می‌کنند و در این میان، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار از افزایش نرخ خودرو در کارخانه خبر می‌دهد.
سرانجام نرخ خودرو چه می‌شود؟
مجید عشقی در یکی از بخش‌های خبری صداوسیما با بیان اینکه، روش فعلی قیمت‌گذاری و فروش خودرو تقریبا موردقبول هیچ‌کس نیست، اظهارکرد: نه خودروساز، نه مصرف‌کننده و نه دولت از وضعیت فعلی منفعتی نمی‌برند. سهامداران خودروسازان هم از وضعیت فعلی ناراضی هستند و ضرر زیادی می‌کنند؛ بنابراین تصمیم گرفته شد قیمت‌های خودرو نه‌تنها رشد عجیب‌وغریب نداشته باشند، بلکه شاهد رشد منطقی نرخ خودرو در کارخانه باشیم.
دبیر شورای‌عالی بورس گفت: نرخ خودرو در کارخانه قرار است به حدی برسد که خودروسازان زیانده نشوند. این در حالی است که عضو هیات‌رئیسه مجلس شورای اسلامی معتقد است با وجود اینکه زیانده بودن خودروسازان ناشی از وجود هزینه‌های سربار است اما خودروسازان حاضر به حذف این هزینه‌ها نیستند.
همچنین سیدجواد حسینی‌کیا، نایب‌رئیس کمیسیون صنایع و معادن مجلس، ساماندهی بازار خودرو را یکی از موضوع‌های بررسی‌شده در نشست مشترک کمیسیون صنایع و معادن با وزیر صنعت، معدن و تجارت دانست و یادآور شد: افزایش تیراژ تولید خودرو یکی از راهکارهای این وزارتخانه برای تنظیم بازار است و به‌دلیل اهمیت این موضوع مقرر شد طی هفته‌های آینده در جلسه‌ای مفصل این موضوع و راهکارهای آن بررسی شود.
سنگ بزرگ پیش‌نیازها
افزایش تیراژ تولید و کاهش نرخ خودرو تا پایان سال از یک سو و زیان انباشته حدود ۸۰ هزار میلیارد تومانی خودروسازان و پرداخت نشدن مطالبات زنجیره تامین و ده‌ها مشکل دیگر از سوی دیگر، ادامه روند صنعت خودرو در تحقق اهداف تعیین‌شده برای آن از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت را با اماواگرهای بسیاری همراه کرده است.
پیش‌نیازهای افزایش تولید برای حذف قرعه‌کشی در صنعت خودرو چیست؟ آیا سنگ بزرگ علامت نزدن است؟
بانک‌ها و حمایت مالی
جواد مرزبان‌راد، مدرس حوزه مهندسی خودرو در دانشگاه علم و صنعت درباره پیش‌نیازهای افزایش تولید و در نتیجه حذف قرعه‌کشی و کاهش نرخ خودروها به صمت گفت: چند موضوع را برای تحقق این هدف باید در کنار هم دید. نخست ضرورت دارد با تغییر ساختار، زمینه افزایش تیراژ را به وجود آورد تا به‌این‌ترتیب هم توان خودروسازان و هم زنجیره تامین آنها افزایش پیدا کند.
وی افزود: در این راستا باید بانک‌ها نیز به کمک تولید آمده و به لحاظ مالی از طرح افزایش تیراژ حمایت کنند؛ بنابراین باید کمبود نقدینگی حل شود.
افزایش تیراژ برای کدام مدل‌ها
این کارشناس حوزه خودرو در ادامه با بیان اینکه چند مسئله دیگر را هم نباید از نظر دور داشت، گفت: قرار است تیراژ کدام مدل‌های خودرویی افزایش پیدا کند؟ به‌طورقطع به‌یک‌باره نمی‌توان تیراژ تولید تمام مدل‌ها را در کشور افزایش داد. مرزبان‌راد اضافه کرد: مسئله بعدی این است اگر مدل‌هایی که افزایش تیراژ داشته‌اند، نسبت به خودروهایی که شمارگان آنها افزایش نیافته، بازار تقاضای کمی داشته باشند، چه اتفاقی رخ می‌دهد؟ به‌طور قطع هدف تعیین‌شده در کاهش قیمت، حذف قرعه‌کشی و تنظیم بازار موفق نخواهیم بود.
از تقاضا کاسته شود
مدرس حوزه مهندسی خودرو در دانشگاه علم و صنعت با بیان اینکه حذف کامل قرعه‌کشی کار آسانی نیست، گفت: تنها می‌توان تیراژ تولید برخی مدل‌های خودرویی افزایش داد. از سوی دیگر هم می‌توان تمهیداتی اندیشید که تعداد شرکت‌کنندگان در قرعه‌کشی کاهش پیدا کند. به‌عنوان مثال، کسانی که در ۵ سال گذشته از یکی از خودروسازان بزرگ، خودرو خریداری کرده‌اند، حق ثبت‌نام برای خودرو دیگر را ندارند. یا مدت زمان عدم‌امکان فروش را افزایش داد. مرزبان‌راد گفت: با این تمهیدات می‌توان امید داشت از حجم تقاضا کاسته شده و خودرو به‌جای گردش در بازار دلالی به‌دست مصرف‌کننده واقعی برسد؛ بنابراین با نظارت می‌توان مانع بسیاری از سوءاستفاده‌های این‌چنینی شد. حتی در نظر گرفتن جرایم سنگین هم کارساز است. مدرس حوزه مهندسی خودرو در دانشگاه علم و صنعت گفت: اگر افزایش تولید و عرضه خودرو با حذف دلالان ممکن شود، زمینه صادرات هم مهیا شده و به کمک سفرای خارجی می‌توان بخشی از کمبود نقدینگی موجود را جبران کرد.
حل مسئله پیچیده با پاسخ ساده ممکن نیست
مرزبان‌راد در بخشی دیگر از سخنان خود با اشاره به لزوم اصلاح قوانین، عنوان کرد: برای ساماندهی به وضعیت تولید و توزیع باید یک برخی از قوانین نیز تغییر کند.
به‌عنوان نمونه، مالیات از خودروهای لوکس می‌توان یک راهکار مناسب از کاهش خریدوفروش‌های دلالی باشد. هنگامی‌که صاحبان خودرو مالیات سنگین بپردازند، دیگر حاضر به‌فروش در کوتاه‌مدت نیستند. این کارشناس حوزه خودرو با بیان اینکه به‌طورقطع با دستور راه به‌جایی نخواهیم برد، گفت: با این روش فقط مشکلات جدید به مسائل قبل اضافه می‌شود. حل یک مسئله پیچیده با پاسخ ساده ممکن نیست.
فاصله قیمتی کارخانه و بازار
در ادامه رضا رضایی، عضو هیات‌مدیره انجمن تخصصی صنایع همگن نیرومحرکه و قطعه‌سازان خودرو کشور درباره پیش‌نیازهای افزایش تیراژ و حذف قرعه‌کشی به صمت گفت: تحقق این امر سخت است، زیرا درحال‌حاضر فاصله قیمتی خودرو در کارخانه و حاشیه بازار ۱۰ یا ۲۰ درصد نیست. در نتیجه این امر حاکی از کمبود بسیار خودرو در بازار است.
وی افزود: برای تحقق این هدف کار دیگری که می‌توان انجام داد کنترل تقاضا و کاستن از حجم متقاضیان است.
او یادآور شد: مجموعه‌ای از عملکردها می‌تواند تحولات لازم را در صنعت خودرو به وجود آورد تا خودروسازی در وضعیت عادی قرار گیرد.
ضرورت کاهش نرخ مواد اولیه
رضایی با بیان اینکه در شرایط فعلی کاهش نرخ خودرو ممکن نیست، عنوان کرد: مطالبات معوق زنجیره تامین، عدد بزرگی است و از سوی دیگر، هزینه تمام‌شده خودرو نسبت به آنچه به‌عنوان نرخ نهایی محصول تعیین می‌شود، بیشتر است که افزایش تیراژ را در هاله‌ای از ابهام قرار می‌دهد.
او ادامه داد: کاهش نرخ مواد اولیه در کنار کنترل بازار تقاضا یکی دیگر از پیش‌نیازهای حذف قرعه‌کشی با افزایش تیراژ تولید است. به‌عنوان مثال، اعلام شود نرخ مواد اولیه تولید داخل ۳۰ درصد کاهش می‌یابد.
این فعال صنعت خودرو با بیان اینکه انبار پتروشیمی‌ها پر است اما توزیع قطره‌چکانی انجام می‌شود، اظهارکرد: این امر خود به افزایش نرخ مواد اولیه به‌عنوان ورودی کارخانجات قطعه‌سازی و خودروسازی می‌انجامد.
تزریق نقدینگی به‌عنوان طلب خودروسازان
رضایی در ادامه پیش‌نیازها، افزایش تیراژ و در نتیجه حذف قرعه‌کشی، افزود: مطالبات معوق زنجیره تامین نیز رقم بالایی است و این نقدینگی باید با راهکارهایی به واحدهای صنعتی قطعه‌سازی تزریق شود. کاهش بهره‌های بانکی نیز می‌تواند کمک‌کننده به افزایش تولید در قطعه‌سازی باشد.
عضو هیات‌مدیره انجمن تخصصی صنایع همگن نیرومحرکه و قطعه‌سازان خودرو کشور گفت: بعضی از اقلام شیمیایی مانند اقلام پلیمری در مدت دو هفته بین ۳۰ تا ۸۰ درصد گران شدند.
مشکلات تولید خودرو در جهان
این فعال صنعت خودرو با اشاره به وضعیت تولید قطعات در سطح بین‌المللی با توجه به شیوع ویروس کرونا، یادآور شد: با اپیدمی کرونا تولید محصولات خودرویی را تحت‌تاثیر قرار داد و شوک‌های پس از کرونا باعث کاهش تولید شد و تیراژ را کم کرد.
رضایی تصریح کرد: قطعات الکترونیکی در جهان از سوی تعدادی محدود شرکت تولید می‌شود که اختلال در تولید آنها، صنعت خودرو جهان را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. به‌عنوان مثال، کمبود چیپ‌ست‌ها و نیمه‌هادی‌ها، خط تولید خودروسازانی مانند تویوتا را به مدت دو هفته متوقف کرده بود.
او ادامه داد: در صنعت خودرو ترکیه هم وضعیت به‌گونه‌ای است که قطعه‌سازان در طول هفته دو روز فعالیت دارند و دو روز تعطیل هستند. کمبود چیپ‌ست‌ها تولید ECU را با مشکل مواجه کرده است.
رضایی گفت: درحال‌حاضر با توجه به شرایط اقتصادی کشور و مشکلاتی که در سطح بین‌الملل برای تولید قطعات موردنیاز وجود دارد، قطعه‌سازان داخلی با دشواری بسیاری فعالیت دارند.
در ادامه باید دید وزیر صنعت، معدن و تجارت برای افزایش تیراژ تولید چه برنامه‌هایی دارد، زیرا تحقق آن نیاز به اجرایی شدن کارهایی دارد که به‌طور کوتاه بیان شد.
هدف کاهش نرخ خودرو در بازار آزاد
خریداران محصولات داخلی از کیفیت خودروها رضایت نداشته و عنوان می‌کنند با توجه به کیفیت خودروها نرخ آنها بسیار بالاست؛ ازاین‌رو نمایندگان خانه ملت تاکید بر افزایش کیفیت خودروهای ساخت داخل یا کاهش قیمت‌ها دارند. کارشناسان بازار خودرو معتقدند در حال‌حاضر با وضعیت فعلی نرخ خودرو در داخل می‌توان با همان پول بهترین خودرو خارجی را از بازار جهانی خریداری کرد. برخی قطعه‌سازان عنوان می‌کنند که منظور وزیر صنعت، معدن و تجارت از کاهش نرخ خودرو، نرخ آن در بازار است که فاصله زیادی با نرخ کارخانه دارد. اما به نظر می‌رسد این موضوع با حذف قرعه‌کشی منافات دارد، زیرا زمانی می‌توان شیوه ثبت‌نام با صف‌های طولانی برای خرید خودرو را مدیریت کرد و خارج از قرعه‌کشی خودروها توزیع شوند که تیراژ و عرضه بیش از تقاضا باشد؛ مگر اینکه تیراژ خودرو افزایش پیدا کند و روش قرعه‌کشی بدون کاهش نرخ کارخانه حذف شده و به‌این‌ترتیب فقط نرخ خودرو در بازار روند کاهشی داشته باشد.
سخن پایانی
بنا بر این گزارش، کارشناسان و فعالان صنعت خودرو عنوان می‌کنند برای حذف قرعه‌کشی که در نتیجه افزایش تیراژ و پاسخگویی به بازار تقاضاست، مجموعه‌ای از عوامل نیاز است. بخشی از این پیش‌نیازها مربوط به افزایش توانمندی تولید و بخش زیادی مربوط به تامین نقدینگی موردنیاز است. درحال‌حاضر یکی از اساسی‌ترین عواملی که شرکت‌های خودروساز و زنجیره تامین را با چالش اساسی در تولید روبه‌رو کرده، کمبود منابع مالی بوده که امکان افزایش تولید را نمی‌دهد، علاوه‌بر اینکه نرخ تمام‌شده خودروها را هم افزایش داده است. تحقق افزایش شمارگان تولید در صنعت خودرو منوط به تزریق نقدینگی به این صنعت است که با توجه به شرایط اقتصادی کشور و کسری بودجه‌ای که دولت با آن دست به‌گریبان است، تحقق آن بعید به نظر می‌رسد.
از سوی دیگر، چالش‌های صنعت خودرو جهانی در حوزه تولید قطعات الکترونیکی مانند نیمه‌هادی‌ها و چیپ‌ست‌ها که از قطعات موردنیاز بردهای الکترونیکی و ECU هاست از دیگر موانع افزایش تیراژ برخی قطعات و در نتیجه خودرو به‌شمار می‌رود. حال با این شرایط سخت باید دید چگونه وعده‌های وزیر صنعت، معدن و تجارت مبنی بر کاهش نرخ خودرو تا پایان سال و حذف قرعه‌کشی در سال آینده محقق می‌شود.
