«توسعه »را جدی بگیریم
رضا پدیدار-رئیس کمیسیون توسعه پایدار، محیط‌زیست و استاندارد اتاق بازرگانی ایران
در یک نگاه تطبیقی چرا برخی از کشورها توسعه می‌یابند و برخی دیگر درجا می‌زنند یا حتی عقبگرد می‌کنند. به بیان دیگر باید گفت قطعا توسعه یک امر اتفاقی نیست، بلکه ابزارهایی دارد که با وجود آنها توسعه میسر بوده و بی آنها، قطعا محال است. در مطالعات روزآمد صورت گرفته ۶ اصل لازمه توسعه جوامع بیان گردیده که در بر گیرنده یک نمودار شش ضلعی حداقلی توسعه به‌ویژه در کشور عزیزمان ایران است که بدون شک در روند توسعه کشور اثر‌گذار مستقیم خواهند بود.
کلیات دامنه توسعه را می‌توان در موارد زیر خلاصه نموده و سپس به شرح هر یک پرداخته شود:
1- مدیریت علمی
۲- تطابق
۳- اعتماد
۴- امید
۵- مشارکت
۶- شفافیت
۱- در گام اول باید گفت که حرف اول را در دنیای امروز علم می‌زند. وقتی پذیرفته‌ایم برای مربیگری یک تیم فوتبال، به دانش روز این ورزش جمعی نیاز داریم یا برای درمان یک سرماخوردگی ساده باید سراغ دانش پزشکی رفت یا به‌طور مثال نگهداری از ماهیان داخل آکواریوم دانش خاص خود را می‌طلبد، چگونه می‌توان برای اداره یک کشور، بی‌نیاز از علم و مدیریت علمی بود. در این رابطه باید گفت لازمه بهره‌مندی از مدیریت علمی نیز این است که اولا اداره‌کنندگان کشور به مدیریت علمی و اصل تخصص حکمرانی علمی باور داشته باشند و ثانیا از مدیران دانش گرا برای اداره کشور بهره بگیرند. توجه داشته باشیم که کشوری که مدیریت علمی نداشته باشد، ناچار باید درگیر آزمون و خطا شود یا موارد دیگری را جایگزین علم نماید، مانند شعارگرایی، هیجان‌های کاذب و نظایر آن که با این جایگزین‌ها نمی‌توان روی توسعه و یا فرآیند آن را دید.
۲- نکته دوم تطابق است. تطابق خواسته‌های مردم و سیاست‌های کشور به‌طور کلی نکته کلیدی در موفقیت همه جانبه جوامع است. تطابق دایره بسیار وسیعی را شامل می‌شود، این فرآیند از نحوه لباس پوشیدن تا شکل گیری و اجرای سیاست‌های خارجی تداوم می‌یابد. از طرفی مردم باید خودشان را در تحقق اهداف جامعه و امور مربوط به اداره آن شریک ببینند. اگر در جامعه‌ای باورهای غالب، سبک زندگی، معیشت، موسیقی، سفر، لباس و تفریحات عموم مردم به گونه‌ای باشد ولی اداره‌کنندگان نحوه دیگری را دنبال کنند، آن جامعه فاقد تطابق است. مثال ساده در این باره این است که بیشتر مردم در خانه‌های خود و یا حتی در خودروهایشان نوعی خاص از موسیقی را گوش کنند که در رسانه‌های ملی‌شان ممنوع است یا مردم کشوری درباره نوع روابط خارجی یک رای داشته باشند ولی اداره‌کنندگان جامعه خلاف آن را عمل کنند. نتیجه عدم تطابق رویکرد نوعی اصطحکاک است و نتیجه اصطحکاک نیز کندی حرکت، بالا رفتن حرارت و رفتار ناموزون در جامعه است.
۳- موضوع بعدی اعتماد است. اعتماد مردم به یکدیگر، اعتماد مردم به حکومت و حاکمان و اعتماد اداره‌کنندگان به مردم از اهمیت بسیاری برخوردار است. از طرفی مهم‌ترین عامل ایجاد اعتماد عمومی عملکرد خود حاکمیت در حکمرانی است که با ایجاد ساختارها و سیاست‌های واقع گرایانه و عمل به آنها می‌تواند اعتماد عمومی را افزایش دهد. وقتی اعتماد نباشد، بدبینی جای آن را پر می‌کند. در جامعه بدبین، همکاری شکل نمی‌گیرد و جامعه بدون همکاری رشد نمی‌کند. در چنین جامعه‌ای شایعه جای خبر را می‌گیرد و هر اتهامی اعم از روا یا ناروا به‌ویژه علیه شخصیت‌ها و اداره‌کنندگان و یا حتی خود مردم باور پذیر می‌شود و گسترش می‌یابد و بی‌اعتمادی را تشدید می‌کند.
۴- لازمه دیگر توسعه جوامع، وجود امید در جامعه است. جامعه خالی از امید، مرده متحرک است و از مرده نمی‌توان انتظار امید داشت. مردم باید به فردای خود و فرزندان شان امیدوار باشند که اگر نباشند، کارهایشان معطوف به آینده نخواهد بود، بلکه همه درگیر امروز و نان شب شان هستند. باید بدانیم که جامعه ناامید، میدان جنگ عمومی برای بقا خواهد شد و تمام توان افراد جامعه، صرف دست اندازی به دیگران و دفاع ازخود در برابر حملات آنها می‌شود. در چنین جامعه‌ای، مهاجرات اپیدمی می‌شود و هر که بتواند خود و آحاد خانواده‌اش را نجات دهد می‌تواند از کشور خارج شود.
۵- مشارکت در امور کشور نیز از لوازم اصلی توسعه پایدار است. مردم باید خود را در تصمیم‌گیری ها و اداره امور کشور، سهیم و موثر بدانند و این مشارکت را با تمام وجود حس کنند. مردم باید یقین داشته باشند که اگر نظری دارند، می‌توانند آن را در قالب‌های مدنی مانند گروه‌هایی که خودشان تشکیل می‌دهند، پیگیری کنند و در نهایت، آنچه امروز در ذهن شان می‌گذرد را بتوانند با دیگران به اشتراک بگذارند و در زمانی معقول در کشورشان عملیاتی کنند نه اینکه آراء و دیدگاه‌های مردم در حکم آرزوهای محال باشد. در این صورت باید گفت که فقدان مشارکت به انزوا و بی‌تفاوتی مردم می‌انجامد و کشوری که مردمانش منزوی و بی‌تفاوت باشند، هرگز روی توسعه را نخواهند دید. این مهم یک امر مسلم در هدایت مطلوب و بهره‌وری آحاد آن است.
۶- شفافیت مورد دیگر است که باید گفت از ابزارها و لوازم دائمی یک جامعه بالنده و توسعه‌گر است. جریان آزاد و گردش مداوم اطلاعات، دسترسی عمومی و آسان به اطلاعات مورد نیاز و نیز پاسخگویی قابل راستی آزمایی، بسترهای اجتناب ناپذیر شفافیت هستند. در این صورت می‌توان گفت جامعه غیرشفاف مانند خودرویی است که شیشه‌های آن گل آلود و کدر شده‌اند و در صورت تداوم آن و یا خدای ناکرده بی‌توجهی در جهت رفع آن، سرنوشت این خودرو حادثه و یا احیانا نوعی واژگونی است. باید در هر مرحله از روند فعالیت‌های فردی، گروهی و یا اجتماعی و به‌ویژه در بستر خانواده فردی و یا جامعه‌ای که در آن حضور داریم همواره شفاف باشیم و نیز شفاف حرکت کنیم.
امید دارم با رعایت نکات یاد شده در فرآیند توسعه به پایداری آن دست یابیم.
