کاهش ۳۰ درصدی ترافیک با هوشمندسازی
بی‌شک حمل‌ونقل یکی از مولفه‌های اصلی شهر هوشمند است، به‌گونه‌ای که این صنعت در شهرهای بزرگ و رو به رشد جایگاه ویژه‌ای دارد و همواره قسمت عمده‌ای از امکانات و منابع را به‌طورمستقیم یا غیرمستقیم به خود اختصاص داده است.
بی شک حمل ونقل یکی از مولفه های اصلی شهر هوشمند است، به گونه ای که این صنعت در شهرهای بزرگ و رو به رشد جایگاه ویژه ای دارد و همواره قسمت عمده ای از امکانات و منابع را به طورمستقیم یا غیرمستقیم به خود اختصاص داده است. کارشناسان بر این باور هستند که کیفیت سیستم حمل ونقل و ظرفیت آن تاثیر زیادی بر اقتصاد یک منطقه دارد و در اصل، داشتن سیستم های حمل ونقل با کیفیت بالا، به عنوان شاخصی برای کشورهای پیشرفته صنعتی مطرح است. در واقع، حمل ونقل به عنوان یک عامل اساسی در پیشرفت اقتصادی به حساب می آید و توسعه پایدار و تحکیم موقعیت اقتصادی یک منطقه بدون توسعه و بهبود وضعیت حمل ونقل در آن امکان پذیر نیست. حال بهره گیری از سیستم های حمل ونقل هوشمند شامل «چراغ راهنمایی هوشمند»، «دوربین های نظارتی» و «تابلوهای علائم متغیر» تا ۱۲ درصد مصرف سوخت را در بخش حمل ونقل کاهش می دهد. به گزارش دفتر فرهنگ سازی و ارتباطات سازمان بهینه سازی مصرف سوخت کشور، نتایج مطالعات روی کارآیی سیستم های حمل ونقل هوشمند نشان می دهد که استفاده از این قبیل سیستم ها، ۱۵ تا ۲۰ درصد کاهش تاخیر و روانسازی ترافیک را در پی دارد. صمت در این گزارش به نقش توسعه حمل ونقل هوشمند در افزایش ایمنی و کاهش مصرف انرژی پرداخته است.
کاهش انتشار گازهای گلخانه ای در عصر اینترنت
در پژوهشی با عنوان «بررسی تاثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر شدت مصرف انرژی در بخش حمل ونقل» نوشته عبدالرسول قاسمی و رقیه محمدخان پوراردبیل آورده شده است که اقتصاد اینترنت در بخش حمل ونقل نیز می تواند در کاهش انرژی بسیار موثر باشد. در واقع، برمبنای مطالعه انجام شده در امریکا پیش از دوران اینترنت بین سال های ۱۹۹۲ تا ۱۹۹۶ میانگین رشد سالانه تولید ناخالص داخلی ( GDP ) و تقاضای انرژی به ترتیب ۳.۲ و ۲.۴ درصد و در عصر اینترنت یعنی بین سال های ۱۹۹۶ و ۲۰۰۰ میانگین رشد سالانه GDP و تقاضای انرژی به ترتیب ۴ و یک درصد بوده است. این ارقام نشان دهنده آن است که در این کشور بعد از آغاز بکارگیری اینترنت، انرژی بری به شدت کاهش پیدا کرده است. همچنین تولید گازهای گلخانه ای در عصر اینترنت کمتر از دوران قبل از اینترنت بوده است. ایشیدا و یانگیساوا، 2 دانشمند ژاپنی دریافتند که با فرض ثابت بودن رشد اقتصادی، بهره گیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات باعث شد که عرضه انرژی اولیه در سال ۲۰۱۰ به میزان یک چهارم درصد و مصرف نهایی انرژی در همان سال به میزان یک نهم درصد در ژاپن کاهش پیدا کند. با این حال، کشورها متفاوت از یکدیگر عمل می کنند. گفتنی است، افزایش سرمایه گذاری روی فناوری اطلاعات در ژاپن می تواند به کاهش مصرف انرژی و ذخیره کردن آن بینجامد؛ اما در امریکا افزایش سرمایه گذاری روی این مولفه مصرف انرژی را افزایش می دهد، چرا که پیش از توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در امریکا تغییر ساختار صنایع صورت گرفته بود.
کمک رانندگان هوشمند، کمک حال رانندگان خواب آلود
شهاب خدامرادی، مسئول گروه هوشمندسازی شرکت های دانش بنیان در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در گفت وگو با صمت گفت: هوشمندسازی، یکی از راه های کمک کننده به ایمنی وسایل نقلیه به ویژه در خودروها است. ادوات هوشمند در خودروها معمولا به هوشمندی رانندگان کمک می کند و باعث می شود تا حد زیادی جلوی تصادفات گرفته شود. وی بااشاره به امکاناتی که سیستم های هوشمند در قالب کمک راننده به رانندگان ارائه می دهند، گفت: جلوگیری از خواب آلودگی یکی از امکاناتی است که کمک راننده های هوشمند به رانندگان و خودروها می دهند. این سیستم ها باعث می شوند، اگر راننده در هنگام رانندگی دچار خواب آلودگی شد، از وقوع حادثه کاسته شود.
هوشمندسازی فراگیر در جاده های استاندارد
خدامرادی گفت: خودرانی بالاترین سطح هوشمندی در خودروهای امروزی در جهان است که امروزه برخی خودروسازان مطرح در دنیا راه اندازی کرده اند. گفتنی است، خودرانی در خودروها دارای سطوح مختلفی است؛ از هشدارهای صوتی تا سیستم های کامل خودرانی که اتومبیل را بدون سرنشین می راند که البته هنوز در دنیا فراگیر نشده و به تولید انبوه نرسیده است، چرا که مستلزم ایجاد زیرساخت هایی در جاده ها و خیابان ها هم هست. در کل، هدف از طراحی سیستم های هوشمند کمک به افزایش آگاهی به راننده در راستای کاهش تصادفات است؛ سیستم های هوشمند خودرو در جهان برای هشدار خواب آلودگی، هشدار انحراف از مسیر، نزدیک شدن به مانع و امکاناتی از این دست، فراگیر شده است.
خودروسازان به روز نیستند
وی بااشاره به جهش فناوری به وجودآمده در کشور با ورود دانش بنیان ها به بخش هوشمندسازی خودروها گفت: امروزه شرکت های دانش بنیان قابل توجهی داریم که در این عرصه فعالیت می کنند و در چند سال اخیر با جهش فناوری که از سوی این شرکت ها به وجودآمد، ادوات قابل توجهی از هوشمندسازی خودرو در کشور تولید شد. عموما هوشمندسازی خودروها و وسایل نقلیه بر بستر دانش بنیان برپایه نیازی که از سوی ناوگان ها اعلام شده بود، رواج پیدا کرد. در واقع، ناوگان ها خواهان ایجاد و نصب سیستم هایی روی خودروها بودند که با محاسبه مسافت طی شده، پیشنهاد مسیر کم ترافیک تر کند و به پیش بینی حادثه بپردازد. تمامی این امکانات اکنون در اختیار آنان در بستر نرم افزارهایی قرار گرفت که از سوی شرکت های دانش بنیان طراحی و ساخته شده است. وی بااشاره به اهمیت بروزسازی خودروها از سوی خودروسازان به بهره گیری از سیستم های هوشمند گفت: همان گونه که پیش تر اشاره شد، در سال های اخیر شرکت های دانش بنیان متعددی در زمینه هوشمندسازی خودروها تاسیس شدند که بیشتر با همکاری دانشگاه ها توسعه پیدا کردند. نکته مهم این است که خودروسازان ما منطبق با فناوری هایی که در کشور طراحی و تولید می شوند، اقدام به ساخت خودرو نمی کنند. به عبارت دیگر، خود را به سطح فناوری های موجود در کشور نرسانده اند و این فناوری ها به صورت فراگیر مورد بهره برداری قرار نگرفته است.
حمل ونقل هوشمند، تنها یک اپلیکیشن مسیریابی نیست
باتوجه به اینکه در بسیاری از کشورهای جهان حمل ونقل هوشمند رشد فراگیری داشته و از جذابیت بالایی برخوردار بوده است. شروین سیار، کارشناس ارشد گروه حمل ونقل هوشمند ستاد توسعه فضایی و حمل ونقل پیشرفته معاونت علمی وفناوری جمهوری اسلامی در گفت وگو با صمت بااشاره به رویکرد کارشناسان معاونت علمی وفناوری ریاست جمهوری در این ستاد در راستای رشد و توسعه شرکت های دانش بنیان گفت: یکی از شکاف های موجود در بحث حمل ونقل هوشمند این است که این عبارت هنوز به صورت شفاف جا نیفتاده است. اینکه آیا حمل ونقل فعلی در کشور با یک ماژول یا اپلیکیشن هوشمند می شود یا خیر، موضوعی است که هنوز تعریف دقیقی از آن ارائه نشده است.
گفتنی است، هوشمندی از سطوح مختلفی برخوردار است. معاونت علمی به عنوان پرچمدار علم و فناوری لازم است که در این عرصه ورود قدرتمندی داشته باشد. به همین دلیل، از ۴ سال گذشته ستادی با عنوان توسعه فضایی و حمل ونقل پیشرفته تشکیل شد. تا پیش از شکل گیری این ستاد بیشتر فعالیت ها به طورپراکنده انجام می شد که همگی تحت نظر یک ستاد واحد با این عنوان به فعالیت پرداختند. در این ستاد افزون بر حمایت از شرکت های دانش بنیان در عرصه فناوری های فضایی، حمایت های ویژه ای از حمل ونقل هوشمند در تمام بخش ها اعم از ریلی، دریایی، جاده ای و هوایی شده است. در نمایشگاه شهر هوشمند امسال با رویکرد شناخت این نوع از حمل ونقل برای جامعه شرکت کردیم. به همین دلیل، بیشتر به نمایش محصولاتی که مربوط به خدمات عمومی می شود، پرداختیم.
وی ادامه داد: برای توسعه حمل ونقل هوشمند، ابتدا با مجموعه های بزرگ دولتی نظیر شهرداری ها، سازمان اورژانس، پلیس راه و... رایزنی شد و تعاملاتی برقرار شد برای اینکه آنها هم اشراف کافی از اینکه این نهاد دولتی متولی چه رویکردی از توسعه حمل ونقل است، پیدا کنند. در این تعاملات وظایف و چارچوب کاری این نهاد برای سازمان ها تشریح شد. برای مثال، یک رایزنی همه جانبه برای هوشمندسازی حمل ونقل شهر اصفهان با شهرداری این شهر انجام شد و قرار است برخی امکانات دانش بنیان ها در این شهر پیاده سازی شود.
محبوبیت در میان سران دولتی
وی گفت: حمل ونقل هوشمند می تواند پیشگیری قابل توجهی از بروز تصادفات و تخلفات کند. نظیر سیستم ADAS که از برخی تخلفات نظیر خروج از خط یا خواب آلودگی می کاهد، همچنین برخی پروژه ها مربوط به بعد از وقوع سانحه می شود که برای رسیدگی با سرعت بیشتر طراحی شده؛ اینکه سیستمی در خودرو کار گذاشته شده است که پس از وقوع حادثه اطلاعات تکمیلی را به پلیس راه اورژانس مخابره کند تا رسیدگی با سرعت بیشتری انجام شود.
طرح معماری جهانی امریکا چه بود؟
وی بااشاره به لزوم شفاف سازی اطلاعات در بحث ایجاد و توسعه حمل ونقل هوشمند در دنیا تاکید کرد: در میان کشورهای دنیا امریکا و اروپا پیشروترین کشورها در بحث حمل ونقل هوشمند هستند که امریکا با طرح معماری جهانی خود بیش از ۱۵۰ سامانه حمل ونقل خود را در حوزه های مختلف نظیر مدیریت ترافیک حمل ونقل عمومی و تجاری و توزیع و پخش معرفی و در این طرح، تمامی این بخش ها را در بستری هوشمند برای کاربران تعریف کرد، بر همین مبنا، در معاونت علمی کارشناسان با بررسی این الگوها تلاش شد سامانه ای برای گذر از مرزهای کشور بدون توقف برای حمل ونقل تجاری بین المللی طراحی شود، اما راه اندازی این نوع حمل ونقل به لحاظ امنیتی برای کشور ما امکان پذیر نبود، چرا که شاید برخی الزامات مهم تر که مربوط به امنیت و سیاست گذاری در این عرصه می شود، نگذارد که حمل ونقل هوشمند در همه ابعاد در کشور عملیاتی و پیاده سازی شود، چرا که باتوجه به شرایط فعلی کشور، اجازه شفاف سازی در همه ابعاد از سوی دستگاه ها بالادستی داده نمی شود، در واقع الزامات امنیتی یکی از دست اندازهای توسعه حمل ونقل هوشمند است که برای پیشگیری از رخدادهای نامطلوب احتمالی ناگزیر به تبعیت از آن هستیم.
نبود زیرساخت های لازم
وی در ادامه بااشاره به نبود زیرساخت های لازم در توسعه برخی فناوری های مورداستفاده در حمل ونقل هوشمند که از دلایل اصلی توسعه نیافتگی کشور در این زمینه است، خاطرنشان کرد: در برخی موارد هم زیرساخت موجود اجازه پیاده سازی برخی رویکردهای هوشمندسازی را نمی دهد، نظیر ارتباط خودرو با خودرو یا خودرو با زیرساخت که در بیشتر کشورهای توسعه یافته راه افتاده است. کارشناسان در معاونت علمی برای توسعه حمل ونقل هوشمند با پایش تمامی امکاناتی که در کشورهای توسعه یافته به راه افتاده است، با واقع بینی نسبت به شرایط و امکاناتی که زیرساخت های موجود می دهد، در تلاش برای توسعه حمل ونقل هوشمند در کشور هستند. بر همین مبنا براساس یک برنامه کوتاه مدت چندساله در راستای اجرایی کردن آن هستیم.
اجرای ۵۰ سامانه
سیار گفت: در بحث شهری، ۵۰ سامانه را در ۸ حوزه مختلف اجرایی، حتی بسیاری از طرح ها را تلفیق، ادغام و سبک سازی و به عنوان سندی که معرف این طرح ها است، به نهادهای گوناگون و مرتبط ارسال کردیم. هدف از این کار، ابتدا معرفی زیست بوم حمل ونقل هوشمند و بعد حمایت از شرکت های دانش بنیان است. بخشی از حمایت ها مادی بوده و چون هیچ گاه بخش دولتی وظیفه سرمایه گذاری نداشته است و بیشتر در راستای ایجاد زیرساخت باید در جریان همکاری قرار بگیرد، تلاش بر این است که سرمایه گذار خصوصی وارد این اکوسیستم شود. اهمیت این طرح ها آنجایی است که بیشتر باتوجه به تقاضا و نیازهای عمومی طراحی شده اند و شرکت ها در تلاش هستند تا امکاناتی را ارائه دهند که به طورقطع می دانند در کشور عملیاتی می شوند و با سرمایه گذاری بخش خصوصی و حمایت های دولتی امکان پذیر است. برای مثال، درباره ایجاد حمل ونقل اشتراکی برخی شرکت های دانش بنیان توانستند خودشان خطوطی از حمل ونقل به صورت جداگانه در قالب سرویس عمومی هوشمند ایجاد کنند. در این راستا، معاونت علمی وفناوری به ویژه دکتر ستاری پیگیری های جدی برای توسعه بیشتر این نوع حمل ونقل در کشور و در کل آن نوع حمل ونقل هوشمندی داشته است که قابلیت اجرایی در کشور را دارد.
هوشمندسازی در حمل ونقل لجستیک
وی بااشاره به هوشمندسازی در بحث حمل ونقل لجستیکی افزود: برخی شرکت های دانش بنیان خدمات حمل ونقل هوشمند را برای حمل ونقل بار جاده ای راه اندازی کردند. در همین راستا، برخی شرکت های حمل ونقل سنتی دست اندازهایی را در راه توسعه این شرکت ها ایجاد کردند، اما معاونت علمی وفناوری ریاست جمهوری با حمایت همه جانبه، باعث پیشرفت توسعه قابل قبول این شرکت ها تا به امروز شده است و روزانه ۷ هزار بار در بستر حمل ونقل هوشمند لجستیکی جابه جا می شود. در کنار آن، بحث رگولاتوری بار در بحث حمل ونقل هوشمند تعریف شد. در این مسیر یک سیستم یکپارچه با کد یکتا اطلاعات بار و راننده در اختیار کاربران قرار داده می شود و این سامانه با حمایت معاونت علمی در حال توسعه و گسترش است. پهپاد هوشمند پلیس هم از دیگر امکاناتی است که موجب پیشگیری جدی از تخلفات می شود.
سیار گفت: داشتن برنامه بلندمدت از سوی شرکت های دانش بنیان مهم ترین رویکرد توسعه حمل و هوشمند در یک شهر است. برهمین اساس، به طورمعمول از شرکت هایی حمایت می شود که دارای یک برنامه مدون برای پیاده سازی ایده های شان هستند، بنابراین با یک رویکرد آینده نگری به حمایت از شرکت های دانش بنیان در عرصه حمل ونقل هوشمند می پردازد.
سخن پایانی
امروزه فناوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان عمده ترین محور تحول و توسعه در جهان منظور شده و دستاوردهای ناشی از آن از قبیل تجارت و آموزش الکترونیک و ... به طورقابل توجهی در جوامع بسط پیدا کرده است. اما مطالعات مختلف در زمینه توسعه فناوری اطلاعات، نشان می دهد، به طورکلی پیشرفت های انفرادی و توسعه پراکنده در این زمینه موفق نبوده، به همین جهت بیشتر کشورهای پیشرفته، توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات را از طریق برنامه های جامع در قالب شهرهای الکترونیکی و هوشمند دنبال می کنند.
