براساس گزارشات اتاق بازرگانی تهران در ۱۲ ماه سال ۱۴۰۱ تجارت خارجی ایران به ۱۱۲میلیارد و ۸۲۱ میلیون دلار رسید که سهم واردات از کل مراودات تجاری ۵۹ میلیارد و ۵۲۱ میلیون دلار و سهم صادرات از کل مراودات تجاری ۵۲ میلیارد و ۹۹۹ میلیون دلار بود. همچنین حجم تجارت ایران و چین در سال ۱۴۰۱ حدود ۳۰ میلیارد و ۳۲۱ میلیون دلار بوده که ۱۵ میلیارد و ۷۳۵ میلیون دلار آن سهم واردات از چین و ۱۴ میلیارد و ۵۸۶ میلیون دلار سهم صادرات به این کشور است. براساس آمار اعلام‌شده در ۱۲ ماه سال ۱۴۰۱ بیشترین میزان صادرات کشور به چین با رقمی بالغ بر ۱۴میلیارد و ۵۸۶ میلیون دلار صورت گرفته است. همچنین پس از امارات متحده عربی، چین با ۱۵ میلیارد و ۷۴۴ میلیون دلار سهم ۲۶.۹۱ درصدی از کل ارزش واردات کشور دارد. در واقع باوجود اینکه میزان واردات چین به ایران بیشتر از صادرات به این است، ایران در صادرات وابستگی بیشتری به چین دارد. حال گزارش جدیدی از صندوق بین‌المللی پول پیش‌بینی کرد رشد اقتصادی چین در سال ۲۰۲۴ به ۴.۶ درصد کاهش خواهد یافت و در میان‌مدت با رشد حدود ۳.۵ درصدی پیش‌بینی شده در سال ۲۰۲۸ کاهش بیشتری خواهد داشت. در نتیجه باید دید این کاهش رشد اقتصادی چه تاثیری بر تجارت ایران و چین در سال ۲۰۲۴ خواهد داشت.

اثرات کاهش رشد اقتصادی

کاهش رشد اقتصادی می‌تواند تاثیرات مختلفی بر تجارت داشته باشد. در نخستین تاثیر با کاهش رشد اقتصادی، تقاضا برای محصولات و خدمات نیز کاهش می‌یابد. این می‌تواند منجر به کاهش فروش و در نتیجه کاهش درآمد کسب‌وکارها و صنایع شود. در واقع با کاهش رشد اقتصادی، قدرت خرید مشتریان نیز کاهش می‌یابد. این موضوع موجب می‌شود مشتریان کمتری محصولات و خدمات را خریداری کنند و در نتیجه تجارت کاهش می‌یابد. از سوی دیگر با کاهش رشد اقتصادی، سرمایه‌گذاران احتمالا کمتر به سرمایه‌گذاری در صنایع و کسب‌وکارها علاقه‌مند خواهند بود که این می‌تواند به کاهش توسعه و رشد کسب‌وکارها منجر شود و در نتیجه تجارت نیز کاهش می‌یابد. به‌عبارت دیگر کاهش رشد اقتصادی، می‌تواند منجر به کاهش صادرات شود، زیرا کاهش رشد اقتصادی کاهش تقاضای ناشی از کاهش قدرت خرید کشورهای دیگر را به‌دنبال دارد. همچنین کاهش رشد اقتصادی می‌تواند موجب کاهش تعداد شغل‌های موجود شود.در مجموع کاهش رشد اقتصادی می‌تواند منجر به کاهش تقاضا، قدرت خرید، سرمایه‌گذاری، صادرات و اشتغال شود که همه اینها تجارت را تحت تاثیر قرار خواهد داد.

ایران لطمه خواهد دید

مرتضی افقه، کارشناس اقتصاد با اشاره به پیش‌بینی صندوق بین‌المللی پول مبنی بر کاهش رشد اقتصادی چین در سال ۲۰۲۴ به صمت گفت: تجارت ایران پس از تحریم‌ها به‌شدت به چین وابسته شده است. کاهش رشد اقتصادی چین در سال ۲۰۲۴ از دو جنبه حائز اهمیت است. از یک سو با کاهش رشد اقتصادی چین، میزان تقاضا از کشورهای دیگر به‌ویژه نفت ایران کاهش خواهد یافت و از سوی دیگر کاهش تولید کالا و صادرات را نیز به همراه خواهد داشت که در نتیجه موجب افزیش قیمت‌ها خواهد شد.

وی با اشاره به اینکه یکی از خریداران عمده کالاهای ایران، چین است، افزود: ایران از سال ۹۷ با افزایش تحریم‌ها ارتباط تنگاتنگ تجاری با چین پیدا کرد؛ در نتیجه نخستین تاثیر کاهش رشد اقتصادی این کشور در مراودات تجاری ایران می‌تواند در فروش نفت نمایان شود. البته اعداد و ارقام میزان کاهش رشد اقتصادی در میزان این آسیب موثر است.

به حمایت چین نیازمندیم

افقه با تاکید بر اینکه کاهش رشد اقتصادی این کشور می‌تواند جایگاه آن را در تجارت با کشورهای دیگر تغییر دهد، گفت: چین با کاهش رشد اقتصاد در کوتاه‌مدت رتبه خود را در تجارت با هیچ کشوری از دست نخواهد داد، اما این موضوع در میان‌مدت و بلندمدت بر تجارت و تولید برخی از کشورها به‌ویژه ایران تاثیر خواهد داشت، زیرا متاسفانه تجارت ایران به‌دلیل تحریم‌ها از لحاظ سیاسی و اقتصادی به چین وابسته است و در تصمیمات بین‌المللی حمایت چین از ایران اهمیت دارد.

این کارشناس اقتصاد درباره انحصار تجارت با چین بیان کرد: بازار انحصاری یکی از بدترین نوع بازارها است که در اقتصاد مضرات آن از منظر مصرف‌کننده بیان می‌شود. ایران یک تجارت یک‌طرفه و انحصاری با چین دارد که بیشتر منافع آن را چین می‌برد.

راهکار چیست؟

این کارشناس اقتصاد با ارائه توصیه‌ای اظهار کرد: اگر برآوردها مبنی بر تداوم این کاهش رشد اقتصادی درست باشد، ایران باید از حالا سیاست‌های تجاری خود را طوری تنظیم کند که کمترین آسیب را از این اتفاق ببیند. سال‌ها است که در صادرات به نفت وابسته هستیم و اکنون نیز مراودات تجاری خود را به کشوری مانند چین وصل کردیم. اگر مراودات با این کشور را بین سایر بازارها تقسیم کرده بودیم با آسیب‌پذیری یک کشور دیگر لطمه‌ای به تجارت ما وارد نمی‌شد، اما زمانی که حیات تجارت را به کشوری مانند چین وصل کردیم، بی‌شک هر نوسانی در تجارت و تولید این کشور بر اقتصاد ایران نیز تاثیرگذار خواهد بود. این در حالی است که یکی از معمول‌ترین روندهای کشورداری این است که کشورها برای کاهش آسیب‌پذیری در روابط بین‌الملل، روابط تجاری خود را پخش کنند تا چالش‌های اقتصادی یک کشور خاص دامن‌گیر آنها نشود. همچنین کاهش وابستگی به فروش نفت باید در دستور کار قرار گیرد، زیرا این مسئله کشور را دچار آسیب بیشتری خواهد کرد.

انحصار تجارت ایران در دست چین

مسعود دانشمند، کارشناس تجارت درباره با تاثیر کاهش رشد اقتصادی چین بر مراودات ایران با این کشور به صمت گفت: کاهش رشد اقتصادی چین هیچ تاثیری بر میزان مراودات ما با این کشور ندارد، زیرا این کشور در ایران رتبه یک تامین کالا از طریق واردات را دارد. چینی‌ها نیز بر انحصار موجود در تجارت با ایران که پس از تحریم‌ها شدت گرفت، واقف هستند. البته انتقاد اصلی به سیاست‌گذاران وارد است که تاکنون تلاشی برای پیدا کردن بازار جدید نکردند.

وی در بیان راهکارهایی برای آسیب‌ کمتر چین در پی کاهش رشد اقتصادی اظهار کرد: چین باید با افزایش تولید و صادرات کاهش رشد اقتصادی‌اش را متوقف کند. همچنین چین باید به‌دنبال بازار جدید با تولید کالاهای باکیفیت و با نرخ مناسب باشد. البته ماندگاری بازارهای قدیمی نیز موضوع مهمی است که باید حتما در نظر گرفته شود.

تجارت جهانی رونق ندارد

دانشمند با اعلام کالاهای صادراتی به چین گفت: عمده صادرات ایران به چین محصولات پتروشیمی است و علاوه بر این نفت، قیر، مواد معدنی مانند سنگ آهن و محصولات کشاورزی را به کشور چین صادر می‌کنیم. وی در تشریح وضعیت تجارت جهانی در سال ۲۰۲۳ گفت: براساس آمارهای موجود، تجارت جهانی در سال ۲۰۲۳ نسبت به ۲۰۲۲ بهبود پیدا کرد، اما در کل تجارت جهانی در وضعیت رونق قرار نگرفت. یکی از مهم‌ترین دلایل عدم رونق اقتصادی در سال ۲۰۲۳ ادامه تاثیرات شیوع کرونا بود که موجب افزایش نرخ در سطح جهان و رکود بازار شده است. همچنین به‌واسطه جنگ روسیه و اوکراین نرخ مواد غذایی نیز افزایش پیدا کرد.

در ۲۰۲۳ چه گذشت؟

این فعال تجاری با اشاره به مهم‌ترین اتفاقات در سال ۲۰۲۳ و تاثیر آن بر تجارت جهانی بیان کرد: جنگ روسیه و اوکراین یکی از دلایل عمده عدم دستیابی به رشد اقتصادی مناسب در سال ۲۰۲۳ است، زیرا اوکراین تامین‌کننده عمده مواد غذایی یعنی ذرت، گندم و روغن‌های خوراکی است. البته جنگ غزه و اسرائیل نیز در ماه‌های پایانی ۲۰۲۳ رخ داد و سهمی در بهم‌ریختگی تجارت جهانی خواهد داشت

پیش‌بینی تجارت جهانی در سال ۲۰۲۴

دانشمند در پیش‌بینی تجارت جهانی در سال ۲۰۲۴ گفت: در صورتی که جنگ‌های اشاره‌شده در سال‌ آینده نیز ادامه پیدا کند، در سال ۲۰۲۴ وضعیت بدتر خواهد شد. همچنین در صورت اتمام جنگ باید هزینه زیادی صرف بازسازی مناطق تخریب‌شده شود که خود این امر در تجارت جهانی و اقتصاد خرد تاثیرگذار خواهد بود.

نگاهی به اقتصاد چین

اقتصاد چین به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین و پویاترین اقتصادهای جهان شناخته می‌شود. این کشور دارای یک سیستم اقتصادی مختلط است که عناصری از اقتصاد آزاد و اقتصاد دولتی را در بر می‌گیرد. چین از نظر تولید ناخالص داخلی ( GDP ) بعد از ایالات متحده قرار دارد و در سال ۲۰۲۰ تولید ناخالص داخلی این کشور حدود ۱۵ تریلیون دلار بود. اقتصاد چین بر صنعت و خدمات تمرکز دارد. صنعت چین به‌ویژه در زمینه‌هایی مانند تولید خودرو، الکترونیک، فولاد و ماشین‌آلات بسیار قوی است. چین یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان جهان است و محصولاتی مانند الکترونیک، پوشاک، ماشین‌آلات و محصولات نفتی را به سراسر جهان صادر می‌کند. در سال‌های اخیر، چین به‌عنوان قدرت صنعتی و فناوری نیز در حال رشد است. این کشور سرمایه‌گذاری‌های قابل‌توجهی در زمینه تحقیق و توسعه و فناوری انجام داده و در بسیاری از صنایع، به ویژه در زمینه‌های هوشمندسازی، اینترنت اشیاء، هوش مصنوعی و فناوری‌های نوین، پیشرو است. هرچند اقتصاد چین در چند سال اخیر با چالش‌هایی مانند کاهش رشد اقتصادی و افزایش بدهی مواجه شده، اما هنوز هم به‌عنوان یکی از مهم‌ترین نیروهای اقتصادی جهان شناخته می‌شود.

سخن پایانی

باتوجه به نظرات کارشناسی بی‌شک کاهش رشد اقتصادی چین در بلندمدت بر تولید و تجارت ایران نیز تاثیرگذار خواهد بود. متاسفانه امروزه چین با خرید ارزان نفت ایران و بکارگیری آن در صنعت و تولید ارزان، محصولات صنعتی خود را به ایران می‌فروشد و از انحصار ایجادشده سود می‌برد. با این حساب بعید نیست چین ایران را راهی برای جبران کاهش رشد اقتصادی خود ببیند!