«این یک روز به‌ یاد ماندنی در تاریخ خاورمیانه است» این را بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی پس از فروپاشی دولت سوریه و به کنترل درآمدن این کشور توسط تروریست‌ها از پایگاهی در منطقه اشغالی جولان نزدیک مرز با سوریه بیان کرد. ساعاتی پس از اعلام سقوط دمشق در روز هشتم دسامبر، نظامیان ارتش رژیم صهیونیستی با پشتیبانی نیروی هوایی خود و بمباران نقاط نظامی در استان‌های جنوبی سوریه وارد مناطقی در استان قنیطره در جنوب سوریه و بلندی‌های جولان شدند و این مناطق را اشغال کردند. رسانه‌های عبری مدعی هستند که این اقدامات اسرائیل اقدامی پیش‌دستانه در مقابل شورشیان حاکم بر دمشق است تا به فکر تعدی به این رژیم نیفتند اما مقاصد پشت‌پرده اسرائیل چیز دیگری است. در اردیبهشت ۱۳۹۸ برابر آوریل ۲۰۱۹، دونالد ترامپ رئیس‌جمهور ایالات متحده امریکا اشغال اسرائیل بر جولان را به رسمیت شناخت یعنی عملا بخشی از خاک سوری‌ها را به صهیونیست‌ها هدیه کرد. این تصمیم ترامپ با مخالفت جامعه جهانی و اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد مانند انگلیس مواجه شد.

اهمیت استراتژیک جولان

بلندی‌های جولان فلات و منطقه‌ای کوهستانی در جنوب غربی خاک سوریه است این منطقه تنها ۷۰ کیلومتر از شهر دمشق فاصله دارد. به گونه‌ای که می‌توان دمشق را از فراز آن دید. این منطقه همین‌طور تنها ۷۰ کیلومتر تا شهر ساحلی حیفا (مرکز صنعتی-اقتصادی شمال اسرائیل) فاصله دارد. خاک حاصلخیز این منطقه، از ویژگی‌های آن است. این منطقه، مساحتی نزدیک ۱۸۰۰ کیلومتر مربع دارد که اسرائیل در جنگ شش‌روزه در ۱۹۶۷ (میلادی) ۱۲۰۰ کیلومتر آن را به اشغال خود درآورد. بیشتر مساحت استان قنیطره سوریه در این بلندی‌ها واقع شده‌است. آب باران جاری شده از بلندی‌های جولان به رود اردن می‌ریزد و یک سوم آب مورد نیاز اسرائیل را برآورده می‌کند. تنها پیست اسکی اسرائیل نیز در این منطقه قرار دارد.

در نتیجه، علاوه بر اهمیت نظامی، سیطره بر جولان به معنی سیطره و حاکمیت بر منابع مهم و حیاتی آبی نیز است. اسرائیل در سال ۱۹۸۲ این مناطق را به عنوان بخشی از خاک خود اعلام کرد. این اقدام هیچ گاه مورد تایید سازمان ملل متحد قرار نگرفت.

در مورد اهداف اسرائیل در این منطقه، به طور کلی می‌توان گفت که اسرائیل به دنبال تسلط کامل بر بلندی‌های جولان به دلایل استراتژیک، امنیتی، و منابع طبیعی است. بلندی‌های جولان موقعیت جغرافیایی مهمی دارد که بر کنترل مرزهای شمالی اسرائیل تاثیر می‌گذارد. از آنجا که منطقه جولان از نظر نظامی و امنیتی اهمیت زیادی دارد، اسرائیل به این دلیل در حال حفظ کنترل بر آن است.

منابع و ثروت‌های بلندی‌های جولان

بلندی‌های جولان علاوه بر موقعیت استراتژیک به دلیل ارتفاع جغرافیایی بالای آن و مزیت نظامی قابل‌توجهی که برای کنترل مرزها و دیده‌بانی فراهم می‌کند دارای منابع طبیعی ارزشمندی نیز هست. این منابع عبارتند از:

۱. آب: یکی از منابع مهم منطقه، آب است. جولان بخشی از حوضه‌های آبی رودخانه اردن و دریاچه طبریه را تامین می‌کند که برای اسرائیل به‌عنوان منبع اصلی آب شیرین اهمیت زیادی دارد.

۲. منابع معدنی: بلندی‌های جولان غنی از منابع معدنی مانند سنگ‌های قیمتی، گوگرد و نمک است. در گذشته، استخراج این منابع در منطقه صورت گرفته است.

۳. زمین‌های کشاورزی: خاک‌های حاصلخیز در جولان برای کشاورزی نیز بسیار مناسب است. به ویژه تولید محصولات کشاورزی مانند سیب، انگور و زیتون در این منطقه رواج دارد.

۴. منابع انرژی: در سال‌های اخیر، در بلندی‌های جولان جست‌وجو برای منابع انرژی مانند گاز طبیعی آغاز شده است. برخی منابع گزارش می‌دهند که اسرائیل در حال تحقیق و توسعه در زمینه استخراج گاز از این منطقه است. به‌طور‌کلی، بلندی‌های جولان از لحاظ نظامی، اقتصادی و طبیعی برای رژیم صهیونیستی بسیار با‌اهمیت است و این عوامل می‌توانند به ادامه حضور در این منطقه کمک کنند.

جولان قطب کشاورزی اسرائیل

ایندیپندنت در دوم آوریل ۲۰۱۹ در گزارشی آورده است، رژیم صهیونیستی از زمان اشغال جولان در ژوئن ۱۹۶۷ همچنان به سرقت بیشتر منابع طبیعی این منطقه ادامه می‌دهد. این رژیم در طول نیم قرن تمام تلاش خود را برای تملک اراضی و توجه به تحقیقات کشاورزی در آنجا به کار گرفته و به همین منظور مراکز توسعه علمی و تحقیقاتی را در جولان با هدف افزایش تولید محصولات کشاورزی در آنجا تاسیس کرده است. در منطقه جولان باغ‌های توت و انگور، علاوه بر سیب، گیلاس و گلابی با بهره‌مندی از خاک حاصلخیز و آب فراوان این منطقه کوهستانی پرثمر هستند.

تولید این منطقه ۲۱ درصد از کل تولید اسرائیل را تشکیل می‌دهد، در حالی که جولان ۴۰ درصد گوشت گاو و نیمی از نیاز آن به آب معدنی شیرین را تامین می‌کند. تجارت سیب تا قبل از جنگ داخلی در سوریه حدود ۵۰ درصد از درآمد ساکنان جولان را تشکیل می‌داد و کشاورزان سیب‌ها را به سوریه می‌فروختند، اما از آن زمان که ترامپ جولان را به اسرائیل هدیه داد، اسرائیل اجازه فروش سیب جولان به سوریه را نداد و آن را در بازارهای اسرائیل و فلسطین می‌فروشد. شمار ساکنان سوری جولان اشغالی به حدود ۲۵ هزار نفر می‌رسد که در 4 روستای باقیمانده سوریه پس از اشغال این فلات یعنی «مجدل شمس، بقعاثا، عین قنیا و مسعده» ساکن هستند و با طرح‌های متوالی اشغالگران صهیونیست برای سلطه بر این زمین‌ها و یهودی‌سازی آن با توسل به زور، مواجه هستند.

فاضل ابوزید، مهندس کشاورزی ساکن جولان اشغالی، سیب جولان را که به طعم منحصر به فردش معروف است، بهترین انواع سیب در جهان می‌داند و می‌گوید این به دلیل عوامل مختلفی از جمله خاک حاصلخیز است. درعین حال او می‌گوید پس از توقف دو دهه صادرات سیب جولان اشغالی توسط کشاورزان سوری ساکن این منطقه به سوریه، درحال‌حاضر تولیدکنندگان سیب سال‌های بسیار سختی را پشت سر می‌گذارند زیرا شهرک‌نشینان صهیونیست هم ۱۰۰ هزار دونم از زمین‌های جولان اشغالی را برای کشت میوه، سبزیجات، غلات و گل تصرف کرده‌اند که محصولات آنها رقیب محصولات سوری‌های منطقه جولان اشغالی شده است و بخشی از اراضی جولان هم که به‌عنوان ذخایر طبیعی یا منطقه نظامی محسوب می‌شود و کشت در آنجا مجاز نیست.

گردشگری جولان

گردشگری در جولان سوریه نیز جایگاه دوم منبع درآمد را در اقتصاد این منطقه دارد. این منطقه که در ارتفاعات قرار دارد، شامل مناظر کوهستانی، دریاچه‌ها، چشمه‌های آبگرم و مراتع سرسبز است. رژیم اسرائیل در سال‌های گذشته تلاش کرده است تا این منطقه را به عنوان مقصدی برای گردشگری داخلی و خارجی توسعه دهد.

امکاناتی مانند اقامتگاه‌های روستایی، پیست‌های اسکی (مانند پیست اسکی کوه حرمون) و مسیرهای طبیعت‌گردی ایجاد شده‌اند. فعالیت‌های تفریحی: از جمله فعالیت‌هایی که در این منطقه تبلیغ می‌شوند می‌توان به کوهنوردی، دوچرخه‌سواری، بازدید از تاکستان‌ها و چشمه‌های آبگرم اشاره کرد. کوه حرمون (جبل الشیخ) بلندترین نقطه جولان مناظر خیره‌کننده‌ای دارد. دریاچه طبریه (بحیره طبریه) نیز اگرچه در حاشیه جولان قرار دارد، اما جذابیت خاصی برای گردشگران دارد. چشمه‌های آبگرم: مانند چشمه‌های الحمه به دلیل خواص درمانی مشهورند و در همه فصل سال میزبان گردشگران از داخل و خارج اسرائیل است.

نفت و گاز جولان

اما پس از اینکه ترامپ در آوریل ۲۰۱۹ اعلام کرد که ایالات متحده حاکمیت اسرائیل بر جولان اشغالی را به رسمیت شناخت، روزنامه هاآرتص در گزارشی فاش کرد ایالات متحده و اسرائیل از طریق شرکت‌های خود به دنبال تسلط بر نفت و گاز این منطقه برآمدند. بر اساس این گزارش صهیونیستی، امریکا به دنبال ایجاد فناوری برای استخراج مقادیر زیادی نفت و گاز با شکستن هیدرولیکی سنگ‌های بلندی‌های جولان در زیر زمین، با هزینه‌ای مناسب است. رسانه‌های اسرائیل به نقل از مخالفان داخلی فاش کرده که اسرائیل از اوایل دهه ۱۹۹۰ تلاش‌های خود را برای اکتشاف نفت و گاز در جولان اشغالی آغاز کرده است، به ویژه پس از اینکه کنست در ۱۴ دسامبر ۱۹۸۱ الحاق جولان به اسرائیل را اعلام کرد.

کشف نفت در جولان به اسرائیل کمک می‌کند تا با توجه به نیاز روزانه به حدود ۲۷۰ هزار بشکه نفت، وابستگی خود را به نفت خارجی کاهش دهد، در حالی که جولان اشغالی دارای ذخایری است که حدود یک میلیارد بشکه نفت تخمین زده می‌شود.

آب جولان

منطقه جولان مهم‌ترین منبع تامین آب شیرین سرزمین‌های اشغالی به حساب می‌آید، چون باران‌های ارتفاعات جولان، رود اردن را که به دریاچه طبریه می‌ریزد، تغذیه می‌کند و گفته شده که آب این منطقه ۷۰ درصد نیاز آب شیرین سرزمین‌های اشغالی را تامین می‌کند.

نیاز اسرائیل به آب زمانی آشکار شد که مائیر بن مائیر مسئول آب این رژیم در سال ۱۹۷۹ اعلام کرد که اسرائیل به یک ذخیره استراتژیک زیرزمینی که حدود ۵ میلیارد میلیمتر مکعب آب زیرزمینی تخمین زده می‌شود، نیاز دارد. بن مائیر آن زمان در پاسخ به درخواست فلسطینیان برای حفر چاه در کرانه باختری گفته بود: فلسطینیان به زندگی قرون وسطایی که نیازی به استفاده زیادی از آب ندارد، عادت کرده‌اند. فلسطینی‌ها حق ندارند از منابع آبی که اسرائیل در اختیار دارد و آن را به مصارف شهرک‌های یهودی‌نشین اختصاص داده است، استفاده کنند. یک شهرک‌نشین یهودی برای زندگی متمدنانه خود نیاز به مقدار زیادی آب دارد.

در حالی که پروژه اسرائیل در جولان اشغالی سوریه عمدتا بر محور ثروت آبی آن استوار است، این رژیم بیشتر ذخایر آب زیرزمینی منطقه را مورد بهره‌برداری قرار داده که مقادیر عظیمی معادل دو برابر میزان آب سطحی است که دریاچه طبریه را تغذیه می‌کند.