به برات، سفته و چک اسناد تجاری گفته می‌شود، اما ویژگی‌های این اسناد با یکدیگر تفاوت دارد. اشخاص می‌توانند با توجه به موقعیت‌های مختلف از این اسناد استفاده کنند. حال ممکن است سوالاتی مانند تفاوت چک و سفته و برات در چیست؟ ذهن شما را به خود مشغول کند. به همین علت پیشنهاد می‌دهیم برای گرفتن پاسخ سؤالات خود تا انتهای مطلب با ما همراه باشید.

برات چیست و چه کاربردی دارد؟

ازنظر وکیل بانکی و بنا به ماده 223 قانون تجارت، برای به رسمیت شناخته شدن برات باید مبلغ، تاریخ، مهر یا امضا و موارد دیگری در آن تعیین شده باشد. به‌طورکلی در قانون تعریفی برای برات وجود ندارد، اما با توجه به نظر وکیل به‌صورت زیر تعریف می‌شود:

"برات به سند تجاری گفته می‌شود که در تاریخ مقرر، فرد صادرکننده دستور پرداخت مبلغی را به شخصی دیگر می‌دهد. مبلغ تعیین‌شده باید در زمان مقرر به فرد سوم پرداخت شود که می‌تواند به‌صورت حواله‌کرد نیز پرداخت شود."

با پیشرفت تکنولوژی و در دنیای امروز افرادی که کار تجارت را انجام می‌دهند، از این سند تجاری (برات) کمتر استفاده می‌کنند و معمولاً پرداخت وجه را با عملیات بانکی انجام می‌دهند. در دنیای امروز از این سند تجاری بیشتر برای کسب اعتبار استفاده می‌کنند. برات نیز سندی معتبر مانند چک و سفته است، اما در ادامه تفاوت چک و سفته و برات را بررسی می‌کنیم.

سفته چیست؟

مسلماً نام این سند تجاری را بسیار شنیده‌اید؛ به‌ویژه برخی از بانک‌ها در هنگام اعطای وام و تسهیلات از مشتری سفته می‌گیرند. در قوانین تجاری سفته را به‌صورت زیر تعریف می‌کنند:

"به سندی که در آن شخص تعهد می‌کند که در زمان مشخص‌شده یا عندالمطالبه مبلغ تعیین‌شده را در وجه شخص معین یا حامل و یا به حواله‌کرد آن شخص، به وی بدهد."

به عبارت ساده‌تر به سندی که تجار یا بازرگانان در معاملات تجاری از آن به‌عنوان سند تعهد استفاده می‌کنند و این سند نوعی مسئولیت قانونی به وجود می‌آورد. شاید تصور کنید سفته نیز مانند سایر اسناد تجاری است، اما تفاوت چک و سفته و برات بسیار است.

چک و آشنایی با نکات مهم آن

بر اساس ماده 310 قانون تجارت چک به‌صورت زیر تعریف می‌شود:

« چک نوشته‌ای است که به سبب آن صادرکننده وجهی را که نزد محال‌علیه دارد کلاً یا بعضاً مسترد یا به دیگری واگذاری می‌نماید»

در این ماده منظور از محال‌علیه، شخص حقوقی یا حقیقی است، اما در ماده 2 قانون صدور چک سندی است که بر عهده بانک صادرکننده است و بانک را محال‌علیه می‌دانند. توجه داشته باشید در مواردی مؤسسات مالی و بانک‌ها برای صدور پرداختی شما به شکل اسناد تجاری، آن را چک محسوب نمی‌کنند و حواله می‌نامند.

همچنین بنا به ماده 131 قانون تجارت، باید تاریخ و محل صدور چک حتماً نوشته شود و به‌وسیله شخص صادرکننده چک امضا شود و مورد تأیید قرار گیرد. لازم به ذکر است که در برخی از موارد چک باید در وجه حامل صادر شود و نباید زمان پرداخت در آن ذکر شده باشد. چک در مواردی نیز با سایر اسناد تجاری تفاوت دارد که در ادامه به بررسی تفاوت چک و سفته و برات می‌پردازیم.

تفاوت چک و سفته و برات ازنظر وکلا در چیست؟

به اسنادی که بازرگانان با آن معامله می‌کنند مانند سفته، قبض انبار، اسناد در وجه حامل، برات، چک، اوراق سهام و اوراق قرضه اسناد تجاری گفته می‌شود. ازنظر حقوقدانان اسنادی مانند برات، چک و سفته را اسناد تجاری خاص می‌نامند. به‌عبارت‌دیگر تفاوت چک و سفته و برات با سایر اسناد تجاری آشکار است.

همچنین با توجه به دیدگاه وکیل، برای اسنادی مانند برات، سفته و چک امکان انتقال وجه به‌صورت یکجا وجود دارد. به‌طورکلی تفاوت چک و سفته و برات شامل موارد زیر می‌شود:

• یکی از تفاوت‌های سفته و برات با چک در این است که مطابق قانون چک مدت‌دار نیست، اما می‌توان سفته و برات را به‌صورت مدت‌دار صادر کرد.
• برخلاف برات و سفته، چک سندی قابل‌اجرا است.
• برات و سفته ضمانت اجرای قانونی دارند، اما چک دارای ضمانت اجرای کیفری نیز است.
• مبلغ تمبر برای سفته و برات ثابت نیست؛ درصورتی‌که برای چک ثابت است.
• یکی از تفاوت‌های برات و سفته با چک در این است که شخص صادرکننده چک باید مبلغ موردنظر را به‌عنوان سپرده نزد بانک نگه دارد تا بتواند برای صدور چک اقدام کند. درصورتی‌که برای صدور برات و سفته نیازی به وجه نقد نیست و باید بعداً آن را پرداخت کند.
• با توجه به اینکه بانک محال‌علیه چک است، می‌توان آن را جزو اسناد بانکی حساب کرد، اما سفته و برات را نمی‌توان جزو اسناد بانکی دانست.
• برای صدور سفته وجود دو نفر گیرنده و صادرکننده سفته ضروری است؛ درحالی‌که برای برات نیاز به حضور سه نفر (دارنده برات یا برات‌دار، قبول کننده برات یا برات‌گیر و صادرکننده برات یا برات‌کش) لازم است. برای چک نیز وجود 3 شخص گیرنده چک، صادرکننده و بانک الزامی است.

توجه داشته باشید که در برخی از موارد امکان دارد برات میان دو نفر ردوبدل شود؛ به‌عبارت‌دیگر در برخی از مواقع برات‌گیر همان صادرکننده برات است.

• سفته و برات را وسیله اعتبار می‌دانند، اما چک وسیله‌ای برای پرداخت و دریافت است و می‌توان از آن به‌عنوان پول نقد استفاده کرد.

خصوصیات مشترک چک، برات و سفته چیست؟

در قسمت قبل تفاوت چک و سفته و برات را بررسی کردیم، اما این اسناد تجاری در موارد زیر با یکدیگر خصوصیات مشترک دارند:

• سفته، برات و چک وسیله‌ای برای پرداخت هستند و به فرد طلبکار این اطمینان را می‌دهند که در زمان مقرر بدهی پرداخت می‌شود.
• هر سه این اسناد مدت دار هستند و می‌توان برای کسب اعتبار از آنها استفاده کرد.
• این اسناد تجاری در کوتاه مدت قابل استفاده هستند.
• این اسناد معمولاً معرف مقدار پولی هستند که روی آنها نوشته شده است.

سخن پایانی

در این مطلب سعی کردیم به بررسی تفاوت چک و سفته و برات و نکات مهم آن بپردازیم. همان‌گونه که ذکر شد به برات، سفته و چک اسناد تجاری گفته می‌شود که برای پرداخت وجه نقد، ضمانت یا به‌عنوان سند تعهد استفاده می‌شوند. این اسناد با یکدیگر تفاوت‌هایی نیز دارند که در این مطلب به بررسی آن پرداختیم.

منبع