چالش‌های بزرگ برای صنایع کوچک

بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، بخش صنعت در یک دهه گذشته به یک بیماری حاد مبتلا شده که بارزترین نشانه این بیماری، کاهش توان اشتغالزایی است. طبق داده‌های این مرکز، رابطه بین رشد تولید بخش صنعت و رشد اشتغال واحدهای صنعتی معکوس و نرخ اشتغال صنعتی در سال‌های اخیر، بسیار ناچیز بوده است. پدیده‌ای که با شدت زیادی کشورهای صنعتی را درگیر خود کرده به‌طوری‌که تحولات فناورانه، فرصت‌های اشتغال را کاهش داده است. رونق اقتصادی در بنگاه‌های کوچک و متوسط که برپایه تعاریف علمی کمتر از ۱۰ نیروی کار دارند، رقابتی سالم در صنوف همگون ایجاد می‌کند و خروجی این رقابت سالم تولیدات باکیفیت در بخش‌های مختلف اقتصادی است.

از طرفی خصوصیات کوچک بودن این صنایع باعث می‌شود که تخصصی‌تر کار کنند و همچون صنایع بزرگ یک طیف گسترده از کار‌های صنعتی را انجام نمی‌دهند. صنایع کوچک به لحاظ همین کوچکی، چابک‌تر و انعطاف پذیرتر هستند و در شرایط مختلف اگر محصولی تولید کنند و با مشکل مواجه شوند، بلافاصله محصول را دیگری که مورد نیاز است، جایگزین آن کرده و به تولید می‌پردازند. همچنین با توسعه اشتغال در این بخش می‌توان به افق‌های صادراتی بیشتری دست یافت بویژه اینکه کارگاه‌های کوچک زمینه اشتغال مستقیم ۹۶۲ هزار و ۲۴۳ نفر را در سراسر کشور فراهم کرده است.

علاوه بر این موارد از دیگر مهم‌ترین تاثیرات این صنایع می‌توان به گسترش دامنه و میزان نقدینگی، توسعه تجاری و افزایش سطح درآمد ملی کشور اشاره کرد. یکی دیگر از اهمیت‌های صنایع کوچک، بدون شک نقش بی بدیل آن‌ها در خنثی کردن تحریم‌های ناجوانمردانه آمریکا علیه کشور است که می‌تواند در خودکفایی کشور و تحقق رونق اقتصادی، افزایش تولید ملی، نقش کلیدی و موثری ایفا کند. روش‌های مختلف از جمله اعطای تسهیلات مالی، برگزاری دوره‌های آموزشی، اجرای تور‌های صنعتی، اعزام هیات‌های تجاری و صنعتی به نمایشگاه‌های داخلی و خارجی در جهت پیشرفت و توسعه آنها گام برداشت.

تبعیض بین صنایع کوچک و بزرگ

 

مرتضی اسلام‌زاده-فعال صنعتی: در حالی که وزارت نیرو اعلام کرده مشکلی برای تامین برق ندارد، صنایع کوچک و متوسط از قطعی 2روزه برق در هفته خبر داده‌اند. در شرایطی که رئیس دولت دستور داده است هیچ مجموعه‌ای نباید توسط نهادهای دولتی و حاکمیتی تعطیل شود، این روند بسیاری از کارخانه‌ها و صنایع را به‌سمت تعطیلی و ورشکستگی کشانده است، در حالی که سال گذشته کمبود و قطعی برق گریبانگیر صنایع بزرگ کشور بود، امسال علاوه بر این، صنایع واحدهای کوچک مستقر در شهرک‌های صنعتی نیز 2 روز در هفته از برق محروم شده‌اند. شرایط قطعی برق واحدهای تولید فعال در شهرک‌های صنعتی استان تهران نسبت به سال گذشته بدتر شده، در حالی که مطابق ماده ۲۵ قانون بهبود کسب‌وکار، دولت موظف است ضرر وارده به واحدهای تولیدی را جبران کند، اما هیچ کمکی نمی‌کند و فقط به‌دنبال گرفتن مالیات و بیمه است.

صنایع کوچک، قربانیان اصلی قطعی برق و افزایش نرخ حامل‌های انرژی هستند. صنایع بزرگ دارای ساختار و درآمد بالایی هستند و با یک تلفن، میلیاردها تومان تسهیلات می‌گیرند، اما 2 سال است که به شرکت‌های کوچک، تسهیلات خرید ماشین‌آلات نمی‌دهند و مجبور هستند با تکنولوژی ۱۵ سال پیش کار کنند؛ تنها تسهیلاتی که به صنایع کوچک می‌دهند، وام سرمایه در گردش شش ‌ماهه با بهره ۲۳ درصد است.

انتقاد از وضعیت صنایع کوچک و متوسط

صنایع بزرگ در زمان قطعی برق ژنراتور روشن می‌کنند، اما صنایع کوچک نمی‌توانند 2 میلیارد پول ژنراتور بدهند. آنها ارز صادراتی دارند و هنگام محاسبات مالیاتی چندین وکیل و حسابدار به آنها کمک می‌کنند، اما شرکت‌های کوچک درگیر انواع جریمه‌ها و تبصره‌ها هستند. بابت تعطیلی روزها و شیفت‌های کاری که به‌دنبال قطع برق ایجاد می‌شود، باید حق بیمه، مالیات و حقوق را کامل پرداخت کنیم و نمی‌توانیم کارگر را اجبار کنیم که در روز تعطیل، سر کار حاضر شود.

 محرومیت از تکنولوژی

دولت اگر به‌دنبال تامین برق است، باید شرایطی را مهیا کند تا ما بتوانیم تکنولوژی وارد کشور کنیم. وقتی جدیدترین خط تولید ما برای ۱۵ سال پیش باشد، مشخص است که برق مصرفی هم افزایش می‌یابد. تنها راه به‌روز و همگام صنعت دنیا شدن، تعامل با شرق و غرب است. باید با دنیا آشتی کنیم. ما اگر می‌خواهیم کارگر بیکار نشود و ارز وارد کشور شود، باید بتوانیم به‌راحتی و با نرخ مناسب، ماشین‌آلات جدید وارد کنیم. در حال حاضر به‌خاطر تحریم به‌طورکلی تکنولوژی غرب را از دست دادیم و فقط چین را داریم که آن‌هم با هزار اما و اگر همراه است. به‌طورمثال، در زمان برجام ما «ال سی استند بای» باز می‌کردیم، بدین‌ترتیب که ۵ درصد فاکتور را به بانک می‌دادیم و بعد از اینکه ماشین‌آلات ارسال و بارنامه تحویل بانک می‌شد، پول به سازنده پرداخت می‌شد و ما طی ۴ سال، پول ماشین‌آلات را پرداخت می‌کردیم؛ اما الان باید تمام پول را به بانک بدهیم و 2 ماه منتظر بمانیم تا ارز پرداخت شود و بعد آن را به صراف بدهیم و امیدوار باشیم که صراف پول را سالم به طرف چینی بدهد و از آن طرف، منتظر بمانیم و هر روز التماس کنیم که زودتر ماشین‌آلات ارسال شود، در حالی که هیچ تعهد قانونی وجود ندارد.

کاسبان تحریم، برنده وضعیت موجود

برخی افراد با افتتاح شرکت در ترکیه و دوبی و به‌تازگی در قطر، با گرفتن درصدهای کلان، ال‌سی را به نام خود باز و تمام اعتبار را برای شرکت خود دریافت می‌کنند و بدون هیچ هزینه‌ای، میلیون‌ها دلار سود و اعتبار کسب می‌کنند، در حالی‌که اگر تحریم‌ها برداشته شود، این شرکت‌ها بیکار می‌شوند. هر روز خبرهایی مبنی بر مذاکرات یا آزاد شدن برخی از دارایی‌های ارزی منتشر می‌شود، اما دیگر بازار همان اندک واکنش مثبت به این خبرها را هم ندارد و در حالی‌که دنیا در حال عبور از موج پنجم صنعتی است، ایران در موج سوم باقی مانده است.

لزوم حل مشکل تامین آب و برق

 

یدالله صادقی- رئیس پیشین سازمان صمت استان تهران: اگرچه صنایع کوچک و متوسط به دلیل جذب سرمایه،‌ بازدهی سریع و اشتغالزایی تبدیل به راهی برای برون رفت از رکود شده‌اند اما با مشکلاتی همچون تامین آب و برق و عدم دریافت تسهیلات مناسب مواجه‌اند. یکی از راه‌های پویایی اقتصاد در شرایط سخت اقتصادی، تقویت بنیه‌های صنعتی با راه‌اندازی و حمایت از صنایع کوچک و متوسط ایجاد بستر مناسب فعالیتی برای آنهاست.

صنایع کوچک و متوسط، چابک تر و انعطاف پذیرتر هستند و در شرایط مختلف اگر محصولی تولید کنند و با مشکل مواجه شوند، بلافاصله محصول را دیگری که مورد نیاز است، جایگزین آن کرده و به تولید می‌پردازند؛ گزارش‌ها نیز نشان می‌دهد که صنایع کوچک و متوسط توانسته‌اند سهمی حدود ۸۰ درصدی از صنایع کشور و سهمی ۴۵ درصدی از اشتغالزایی را به خود اختصاص دهند.

با توجه به اینکه صنایع کوچک و متوسط نقش مهمی در تامین زنجیره نیاز واحدهای صنعتی بزرگ دارند، نیاز است که دولت سیزدهم توسعه و حمایت از این صنایع را در دستور کار خود قرار دهد.

جذب سرمایه، بازدهی سریع و ایجاد ضریب اشتغال از ویژگی‌های صنایع کوچک و متوسط است که می‌توان بهترین استفاده را از این ظرفیت‌ها کرد و انتظار می‌رود دولت سیزدهم به این امر توجه داشته باشد. همچنین با توجه به سهم نزدیک به ۵۰ درصدی صنایع کوچک در اشتغالزایی و سهم بالای ۸۰ درصد از کل صنایع کشور، توسعه صنایع کوچک، متوسط و زودبازده به عنوان یکی از اصلی‌ترین راه‌ها برای برون‌رفت از رکود اقتصادی مطرح است.

بنابراین با توجه به نقش مؤثر صنایع کوچک و متوسط در اقتصاد کشور به نظر می‌رسد دولت باید از طریق سیاست‌هایی از جمله اعطای تسهیلات مالی، تزریق بودجه عمرانی برای تکمیل زیرساخت شهرک‌ها و نواحی صنعتی، برگزاری دوره‌های آموزشی و آشنایی مدیران با قوانین کسب و کار و تجارت، کاهش سهم کارفرما در صنایع کوچک و متوسط از بیمه تأمین اجتماعی، اجرای تورهای صنعتی، اعزام هیأت‌های تجاری و صنعتی به نمایشگاه‌های داخلی و خارجی در جهت پیشرفت و توسعه این بخش گام بردارد. همچنین با توجه به اینکه واحدهای مستقر در شهرک‌ها همچنان با مشکل تامین برق مواجهند و از ۱۸ هزار و ۴۷۱ مگاوات برق مورد نیاز آنها، فقط ۹۹۴۶ مگاوات تأمین شده و همچنان ۸۵۲۵ مگاوات کسری وجود دارد و در زمینه تأمین آب نیز از نیاز ۳۰ هزار و ۱۷ لیتر بر ثانیه، ۱۶ هزار و ۳۵۸ لیتر بر ثانیه تأمین شده و ۱۴ هزار و ۴۶۰ لیتر بر ثانیه کسری وجود دارد، نیاز است که دولت سیزدهم در تامین آب و برق این بخش برنامه‌ریزی کند.

سخن پایانی

به گفته فعالان صنعت، نبود طراحی ساختار قوانین کشوری در بخش‌های گوناگون برای صنایع کوچک از مهم‌ترین مشکلات این حوزه است زیرا قوانین بانک‌ها و حتی شهرک‌های صنعتی و دریافت مجوز و ...بیشتر بر اساس ویژگی‌های خاص صنایع بزرگ تدوین و اجرایی شده‌اند و صنایع کوچک در این چارچوبی که مختص آن‌ها نیست، دچار بلاتکلیفی می‌شوند. حال‌آنکه بار اصلی اشتغال در کشور بر عهده صنایع کوچک، متوسط و خانگی است که در این سال‌ها هم باوجود همه موانع، تأثیرات مثبت خود را به‌خوبی نمایان کرده‌اند.