روند فزاینده سالمندی جمعیت در ایران دیگر یک پیش‌بینی جمعیتی نیست، بلکه به بحرانی اجتماعی و اقتصادی بدل شده است. بر اساس آخرین آمارها، اکنون بین ۱۲ تا ۱۴ درصد از جمعیت کشور را افراد بالای ۶۰ یا ۶۵ سال تشکیل می‌دهند؛ عددی که ایران را در زمره کشورهایی با رشد سریع سالمندی قرار داده است. در صورت ادامه این روند، پیش‌بینی می‌شود تا سال ۱۴۳۰ سهم سالمندان به ۳۱ درصد برسد و ایران به یکی از پیرترین جوامع منطقه تبدیل شود.

گسل حمایتی و نابرابری در مراقبت

در حالی که جمعیت سالمندان حدود ۹ تا ۱۰ میلیون نفر برآورد می‌شود، ساختار حمایتی موجود کشور به شدت دچار عدم توازن است. سازمان بهزیستی تنها متولی پرداخت مستمری به حدود ۱۰۷ هزار نفر است و این شکاف عظیم میان نیاز و حمایت دولتی، فشار را به‌طور کامل بر دوش خانواده‌ها انداخته است.

سالمندی مزمن و نیاز‌های چندوجهی

بحران سالمندی در ایران تنها به مسائل مالی محدود نمی‌شود. گزارش‌ها حاکی از آن است که بیش از ۶۰ درصد سالمندان کشور با بیماری‌های مزمن دست و پنجه نرم می‌کنند که نیاز به مراقبت‌های مستمر، روان‌درمانی و کاردرمانی دارد.همچنین، وضعیت ۶.۵ میلیون زن سرپرست خانوار که میانگین سنی آنها بالای ۵۲ سال است، نگرانی دیگری را در بُعد آسیب‌پذیری اقتصادی ایجاد می‌کند؛ این گروه از جامعه که خود نیاز به حمایت دارند، اغلب بار مراقبت از والدین سالمند خود را نیز به دوش می‌کشند.

زنگ خطر گسل شناختی

رئیس سازمان بهزیستی این شرایط را ناشی از یک گسل شناختی دانسته است؛ به این معنی که نهاد‌های حمایتی کلیدی مانند سازمان تأمین اجتماعی و کمیته امداد، پدیده سالمندی را به عنوان یک بحران اساسی و فراگیر برای برنامه‌ریزی‌های خود تعریف نکرده‌اند.این بی‌توجهی ساختاری و انکار عمومی بحران، مسیر را برای تبدیل ایران به یک جامعه به شدت سالخورده هموار می‌سازد، مگر آنکه نظارت جدی و تدوین استراتژی‌های ملی چندوجهی برای سالمندی سالم در اولویت قرار گیرد تا از اتلاف منابع و تحمیل هزینه‌های سنگین بر دوش خانواده‌ها جلوگیری شود.

بحران هزینه‌ها در نگهداری سالمندان

بر اساس تعرفه سال ۱۴۰۴، هزینه نگهداری ماهانه در خانه‌های سالمندی خصوصی بین ۱۰ میلیون تا ۷۵ میلیون تومان متغیر است. این ارقام نجومی، حتی برای بسیاری از خانواده‌های طبقه متوسط نیز تأمین‌ناپذیر است و عملاً دسترسی به مراقبت تخصصی را برای اکثریت سلب کرده است.

از این رو راه‌حل جایگزین، یعنی استخدام پرستار خانگی، نیز با هزینه‌ای ماهانه بین ۱۵ تا ۳۵ میلیون تومان، از دسترس قشر وسیعی از بازنشستگان و مستمری‌بگیران خارج است.این در حالی است که استخدام یک پرستار ماهانه بین ۱۵ تا ۴۵ میلیون هزینه دارد. این در حالی است که شاید در برخی موارد برخی از پرستاران جهت استخدام، تقاضای بیمه می‌کنند.

حسن نژاد یکی از فعالان و صاحب برند در این زمینه به اقتصاد ۲۴ می‌گوید: پرستاری از سالمندان امروز به شغل پُرتقاضا تبدیل شده است به طوری که برای استخدام یک پرستار باید ابتدا فرم درخواست توسط مشتری تکمیل شود و سپس با توجه به تقاضای خانواده‌ها جهت استخدام پرستار و با توجه به هزینه‌ای که در نظرگرفته شده، پرستار جهت همکاری اعزام می‌شود.

به گفته این فعال در حوزه استخدام پرستار؛ خانواده‌ها با بنیه مالی متفاوت و صرفا از قشر متوسط و بالای جامعه به دنبال استخدام پرستار هستند، چرا که هزینه پرستار برای سالمند برای همه اقشار جامعه بسیار سنگین است.

وی ادامه داد: برخی از خانواده‌ها برای نصف روز درخواست پرستار می‌کنند و برخی تمام روز و عده‌ای هم به صورت شبانه روز نیاز به استخدام پرستار دارند.

حسن نژاد با اشاره به سایر هزینه ها، گفت: اگر پرستار نیمه وقت یا تمام وقت برای سالمند در نظر گرفته شود باید به هزینه‌های جانبی آن هم توجه شود و این در نهایت به اعداد و رقم‌های بالایی برای استخدام یک پرستار منتهی می‌شود.

وی ادامه داد: هزینه ایاب و ذهاب و خوراک پرستار نیز از دیگر هزینه‌هایی است که بار مضاعفی را بر دوش خانواده‌ها گذاشته است. به طوری که پرستار تمام وقت که شبانه روز در منزل و کنار سالمند حضور دارد نیاز به خوراک و سایر هزینه‌های جانبی در منزل دارد که این هزینه را خانواده باید تقبل کند.

به گفته این فعال در بخش سالمندان؛ هزینه‌های بالای پرستاری آسیب جدی به این شغل زده است و از سوی دیگر نگهداری سالمند هم برای خانوار‌ها بسیار سخت و گران شده است.

تورم در خانه‌ها هم بیشتر شده

به گزارش اقتصاد ۲۴، این در حالی است که تورم در تمام لایه‌های اقتصاد به ویژه موضوعات مطرح شده در بخش معیشت مردم نفوذ کرده و حالا کشور با جمعیت سالمند رو به افزایش مواجه است و نگهداری از این عزیزان به دور از درمان و دارو، بسیار سخت‌تر و گران‌تر شده است. به نظر می‌رسد دولت‌ها برای تنظیم و استحکام خانواده‌ها باید طرح و ایده جدید حمایتی پیشنهاد و اجرایی کنند.