نظام مالیاتی در حال پوست‌اندازی است

اظهارات مسئولان و سیاست‌گذاران حوزه مالیات نشان از اهتمام ویژه آنها برای شکل‌گیری و استقرار نظام مالیات‌ستانی هوشمند دارد؛ به‌گونه‌ای که سید محمدهادی سبحانیان، معاون وزیر اقتصاد و رئیس کل سازمان امور مالیاتی کشور اواخر ماه گذشته در نشست با اعضای اتاق بازرگانی گفت: در حال حرکت به سمت نظام مالیاتی مدرن هستیم و همفکری فعالان بخش خصوصی در این مسیر به ما کمک می‌کند.

معاون وزیر اقتصاد با تاکید بر اینکه رویکرد کلی سازمان امور مالیاتی گذار از نظام مالیاتی سنتی است، افزود: قانون‌گذار تکالیف جدیدی را وضع کرده که نیاز است فعالان اقتصادی در جریان باشند؛ حذف صورتحساب کاغذی و عدم اعتبار آن از تاریخ اول دی و اجرای قانون مالیات بر سوداگری و سفته‌بازی از جمله این تکالیف قانونی بر سازمان امور مالیاتی است.

رئیس سازمان امور مالیاتی کشور تحولات نظام مالیاتی را بسیار سریع توصیف کرد و از پوست‌اندازی نظام مالیاتی کشور خبر داد و گفت: اقدامات سازمان مبتنی بر قوانین و مقررات مصوب بوده و طبق زمان‌بندی اعلام شده حرکت می‌کنیم.

او درباره نگاه سازمان امور مالیاتی به روند دریافت مالیات تاکید کرد: همان‌قدر که دریافت مالیات و کسب درآمد برای سازمان امور مالیاتی مهم است، باید اذعان داشت که شیوه مالیات‌ستانی هم برای سازمان، اهمیت دارد و اعتقاد داریم نباید به‌گونه‌ای رفتار کنیم که در نظام اقتصادی کشور، اختلال ایجاد شود. سبحانیان افزود: باید با همکاری هم نظام مالیات‌ستانی را از شئون سنتی عبور دهیم. البته می‌دانیم که تا حدی سریع حرکت می‌کنیم. از طرفی در مسیر تحولات با چالش‌های جدی مواجه بودیم و هستیم. باید این مسیر را با مطالبه‌گری بخش خصوصی طی کنیم. این همراهی و مطالبه‌گری باید بیش از این باشد، چون با کمک هم بهتر از پس مشکلات برمی‌آییم.

راهی به‌سوی تحقق عدالت و کاهش فرار مالیاتی 

درباره حذف صورتحساب کاغذی مالیات و پیامدهای اجرای آن یک عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی بر این باور است که فاکتورهای جعلی یکی از مهم‌ترین مشکلات فضای اقتصادی کشور است و برای فعالان اقتصادی قانونمند و شناسنامه‌دار ایجاد مشکل می‌کند و طرح جدید اعتبارسنجی شرکت‌ها به‌منظور جلوگیری از صدور فاکتورهای جعلی با کمک صورتحساب الکترونیک، پایانی بر فاکتورسازی‌های جعلی است که منجر به کاهش فرار مالیاتی خواهد شد.

احمد فاطمی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با صمت اصلاحات سازمان امور مالیاتی در راستای افزایش هوشمندسازی روند دریافت مالیات و صدور صورت‌حساب الکترونیک را مثبت ارزیابی و تصریح کرد: هر اقدامی که در راستای فاصله گرفتن از روندهای دستی و ممیزمحور مالیات‌ستانی باشد و زمینه را برای استفاده از ظرفیت‌های الکترونیک و هوشمند دریافت مالیات فراهم کند، مناسب است. 

افزایش شفافیت، بزرگ‌ترین دستاورد

وی در ادامه با اشاره به اهمیت استقرار نظام الکترونیک صورتحساب خاطرنشان کرد: صدور صورتحساب الکترونیک به جهات مختلف مزیت دارد که یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌‌ترین آن افزایش شفافیت است، زیرا در این رویه همه چیز به‌صورت الکترونیک ضبط و ثبت می‌شود. 

این عضو کمیسیون تلفیق بودجه ۱۴۰۴ تصریح کرد: هوشمندسازی روندهای مالیات‌ستانی و صدور صورت‌حساب الکترونیک به افزایش دقت در دریافت مالیات می‌انجامد. وقتی همه کارها در بستر الکترونیک انجام می‌شود و دخالت انسانی در امور از بین می‌رود، زمینه بروز خطاهای احتمالی نیز وجود نخواهد داشت و امور با دقت بیشتری پیش می‌رود. 

فاطمی افزایش سرعت انجام کارها را از دیگر مزیت‌های صدور صورتحساب الکترونیک دانست و در این باره بیان کرد: در روند جدید، امور در بسترهای الکترونیک و به‌صورت هوشمند پیش می‌رود و از هدررفت وقت و انرژی مودیان و سازمان امور مالیاتی جلوگیری می‌شود. 

وی ادامه داد: حل‌وفصل مشکلات مودیان و تسهیل پرداخت مالیات اقدام مناسبی به‌شمار می‌رود که سازمان امور مالیاتی در دستور کار قرار داده است؛ به‌ویژه ایجاد امکان پرداخت مالیات بر ارزش افزوده پس از تسویه نهایی به نفع مودیان است و فرصت تنفسی برای‌شان ایجاد می‌کند تا بعد از واریز وجه به حساب‌شان نسبت به پرداخت مالیات بر ارزش افزوده اقدام کنند. 

این نماینده مجلس خاطرنشان کرد: در سازکارهای پیشین، مودی باید در زمان عقد معامله نسبت به پرداخت مالیات بر ارزش افزوده اقدام می‌کرد که از آنجایی که بسیاری از معاملات در کشور به‌صورت نسیه و اعتباری انجام می‌شوند، این موضوع برای مودیان مشکلاتی را ایجاد می‌کرد و به کاهش نقدینگی آنان منجر می‌شد. 

فاطمی در توضیح روند جدید گفت: در سازکار جدید که امکان پرداخت مالیات بر ارزش افزوده پس از تسویه نهایی به‌وجود آمده، افزایش گردش سرمایه در کشور اتفاق می‌افتد، زیرا حفظ نقدینگی مودی صورت می‌گیرد و زمینه برای سرمایه‌گذاری مجدد ایجاد می‌شود. 

وی ادامه داد: فاکتورهای جعلی یکی از مهم‌ترین مشکلات فضای اقتصادی کشور است و برای فعالان اقتصادی قانونمند و شناسنامه‌دار ایجاد مشکل می‌کند. در همین راستا، اعتبارسنجی و رتبه‌بندی به‌منظور جلوگیری از صدور فاکتورهای جعلی با کمک صورتحساب الکترونیک، پایانی بر فاکتورسازی‌های جعلی است که کمک بزرگی به کاهش فرار مالیاتی در این بخش خواهد کرد.

این نماینده مجلس خاطرنشان کرد: هر قدر روندهای مالیات‌ستانی در کشور شفاف‌تر شود و به سمت استفاده از سازکارهای هوشمند مانند صدور صورتحساب الکترونیک برویم، انضباط در دریافت مالیات افزایش پیدا می‌کند و رضایت مودیان از روندهای مالیات‌ستانی در کشور بیشتر می‌شود. 

فاطمی گفت: به‌درستی حل‌وفصل مشکلات مودیان و تسهیل در پرداخت مالیات در کنار وصول درآمدهای مالیاتی دولت در دستور کار قرار گرفته است. تمامی این روندها در نهایت به نفع اقتصاد ملی است و زمینه را برای بهبود روندهای حکمرانی و اداره کشور مهیا می‌کند.

دولت الکترونیک، شرط کارآمدی هوشمند‌سازی 

رئیس کل اسبق سازمان امور مالیاتی درباره تاثیر هوشمندسازی نظام مالیاتی گفت: هوشمندسازی نظام مالیاتی گامی بسیار مثبت در روند مالیات‌ستانی است، اما شرط کارآمدی بهتر آن استقرار کامل دولت الکترونیک است. 

غلامرضا کرد زنگنه، رئیس کل اسبق سازمان امور مالیاتی در گفت‌وگو با صمت در تشریح تاثیرات هوشمندسازی نظام مالیاتی بیان کرد: یکی از مشکلاتی که اکنون در ایران و البته بیشتر کشورهای جهان‌سوم وجود دارد، مراجعات مداوم مودیان به مراکز مالیاتی برای انجام کارهای این حوزه است، اما استقرار هر سیستم الکترونیکی در هر مرحله از فرآیند مالیات‌ستانی به‌معنای کاهش این رفت‌وآمد‌ها به ادارات مالیات است که بارزترین نتیجه آن صرفه‌جویی در زمان و روان شدن امور است. 

وی با اشاره به پیشینه طرح هوشمندسازی نظام مالیاتی اظهار کرد: هوشمندسازی نظام مالیاتی طرحی است که در نیمه ابتدایی دهه ۸۰، زمانی که من در سازمان امور مالیاتی حضور داشتم بنیان گذاشته و به‌منظور اجرای آن از یک شرکت کانادایی دعوت شد. در آن زمان این شرکت با هزینه ۴ میلیون دلار ۳۲ پروژه در راستای هوشمندسازی نظام مالیاتی تعریف کرد که این طرح‌ها اکنون در حال اجرا است.

این متخصص مسائل مالیاتی با تاکید بر مطلوبیت هوشمندسازی مالیاتی، الکترونیکی شدن کل دولت و به‌عبارتی E-Government را ضرورت کارآمدی بیشتر این طرح دانست و در این باره توضیح داد: خوراک مالیات اطلاعات است؛ یعنی هرچه اطلاعات کامل‌تری وارد سیستم شود، روند اخذ مالیات عادلانه‌تر و آسان‌تر خواهد شد. در برخی از کشورها تمام اطلاعات اقتصادی کشور به‌صورت برخط به سامانه مالیاتی این کشورها ارسال می‌شود که نتیجه این امر وصول کم‌چالش‌تر مالیات است. 

راه وصول مالیات منصفانه 

کرد زنگنه الکترونیکی‌سازی را ابزار سالم‌سازی دانست و در این باره توضیح داد: رویارویی ارباب‌رجوع با کارکنان نهادهای مالیاتی فرصت و بستر زدوبندها و مصالحه‌های غیرقانونی را فراهم می‌کند، اما در سیستم‌های الکترونیکی مانند آنچه در ژاپن و آلمان و... وجود دارد، از آنجایی که حسابرس مالیات اصلا نمی‌داند که در حال بررسی پرونده چه شخصی با چه ویژگی‌هایی است، وصول مالیات منصفانه و حقه را شاهد هستیم. 

رئیس کل اسبق سازمان امور مالیاتی در پایان در پاسخ به سوال صمت مبنی بر اینکه چه چالش‌هایی می‌تواند مانع از اجرای موفق طرح هوشمندسازی نظام مالیاتی شود؟ تاکید کرد: واقعیت این است که شرایط نسبت به گذشته بهتر شده، اما همان‌طور که پیش از این هم اشاره کردم نتایج درخشان این طرح‌ زمانی نمود پیدا می‌کند که مجموع اطلاعات مالی کل نهادها از گمرک گرفته تا بانک‌ها و بیمه‌‌ها و... به صورت برخط به سیستم امور مالیاتی ارسال شود. با این حال هوشمندسازی که اکنون در جریان است یک گام رو به جلو است و می‌تواند دستاوردهای مطلوبی در حوزه مالیات‌ستانی داشته باشد.

سخن پایانی

دگرگونی نظام مالیات‌ستانی و مشخصا سپردن این روند به ابزارهای نوین، ضرورتی است که جهان نوین برای ما ایجاد کرده است؛ ضمن آنکه این روند آورده بیشتری را نصیب دولت خواهد کرد. اما مسئله این است که هر روند جدیدی نیازمند زیرساخت‌های گوناگون سخت‌افزاری و نرم‌افزاری است که در صورت تامین نبودن نه‌تنها تحقق اهداف را مشکل می‌کند، بلکه ممکن است باری بر دوش پربار دولت اضافه کند.