افزایش اخیر تنها یک جهش ساده قیمتی نیست؛ بلکه انعکاس شبکه‌ای از عوامل داخلی و خارجی است که هم‌زمان بر اقتصاد ایران فشار وارد می‌کنند. از یک سو، سایه تحریم‌ها و بازگشت احتمالی مکانیسم ماشه فضای سیاسی و روانی بازار را به‌شدت متلاطم کرده است. از سوی دیگر، ضعف ساختاری در سیاست‌های پولی و بانکی، حجم بالای نقدینگی سرگردان، و کسری بودجه دولت، بستر لازم برای رشد افسارگسیخته نرخ ارز و به تبع آن طلا و سکه را فراهم کرده‌اند. در همین حال، تحولات جهانی نیز به آتش این هیجان دامن زده‌اند؛ افزایش قیمت اونس جهانی به بالای ۳۷۷۰ دلار، کاهش پیش‌بینی‌شده نرخ بهره در آمریکا و تنش‌های ژئوپلیتیک در خاورمیانه، طلا را در سطح بین‌المللی به دارایی جذاب‌تری تبدیل کرده است.

بازار داخلی در چنین فضایی، نه تنها تابع متغیرهای اقتصادی بلکه اسیر انتظارات و شایعات نیز شده است. کوچک‌ترین خبر درباره توافق یا تشدید تحریم‌ها، می‌تواند موجی از خرید یا فروش را در پی داشته باشد. برای بسیاری از سرمایه‌گذاران خرد، خرید چند گرم طلا یا یک قطعه سکه، تنها به معنای سرمایه‌گذاری نیست؛ بلکه به مثابه بیمه‌ای در برابر سقوط ارزش پول ملی و تورم فزاینده است. این رفتار جمعی موجب شده که حباب سکه افزایش یابد و فاصله میان ارزش واقعی و قیمت بازاری آن به‌طور محسوسی بیشتر شود.

از زاویه دیگر، بازار ارز به‌عنوان موتور اصلی تغییرات در بازار طلا و سکه عمل می‌کند. دلار آزاد در ایران همیشه نقشی فراتر از یک ارز خارجی داشته؛ شاخصی روانی که مردم بر اساس آن وضعیت اقتصادی و حتی آینده معیشتی خود را ارزیابی می‌کنند. عبور دلار از مرزهای جدید، سیگنالی برای سایر بازارهاست تا مسیر صعودی خود را تثبیت کنند. همین امر موجب شده که بسیاری از کارشناسان نسبت به ورود به یک چرخه جدید از انتظارات تورمی هشدار دهند؛ چرخه‌ای که مهار آن برای سیاست‌گذاران دشوار و پرهزینه خواهد بود.

با این حال، در کنار تمام این نگرانی‌ها، برخی نیز این وضعیت را فرصتی برای سفته‌بازی و کسب سود می‌دانند. معامله‌گران حرفه‌ای در فضای نوسانی، بیش از هر زمان دیگری فعال هستند و از اصلاح‌های کوتاه‌مدت بازار برای خرید و فروش سریع بهره می‌برند. اما این بازی پرریسک برای اکثریت مردم که تنها با هدف حفظ ارزش دارایی‌هایشان وارد بازار می‌شوند، بیش از آنکه سودآور باشد، می‌تواند پرمخاطره باشد.

به‌طور کلی، بازار طلا، سکه و ارز در شرایط فعلی، نمایانگر تصویری از اقتصاد کلان ایران است: اقتصادی پرابهام، متأثر از تصمیمات سیاسی بین‌المللی، گرفتار مشکلات ساختاری داخلی و درگیر موج‌های متوالی از هیجان و بی‌ثباتی. آنچه مسلم است، روند فعلی نه یک جهش مقطعی بلکه نتیجه انباشت سال‌ها بی‌توجهی به اصلاحات اقتصادی و اتکای بیش از حد به درآمدهای ناپایدار بوده است. به همین دلیل، حتی اگر در کوتاه‌مدت با سیاست‌های کنترلی سرعت رشد قیمت‌ها مهار شود، در بلندمدت همچنان بسترهای لازم برای ادامه صعود وجود دارد.

در چنین بستری، پرسش اصلی این است: آیا طلا، سکه و دلار در مسیر فتح قله‌های جدید قرار دارند یا اینکه اصلاح‌های مقطعی می‌تواند مانعی جدی در برابر رشد بی‌وقفه آنها باشد؟ پاسخ به این پرسش نه تنها برای معامله‌گران و سرمایه‌گذاران بلکه برای کل اقتصاد ایران حیاتی است؛ چرا که نوسانات این بازارها به سرعت بر معیشت خانوار، هزینه‌های تولید و تورم عمومی اثر می‌گذارد.

چشم‌انداز پرنوسان بازارهای دارایی در پاییز داغ اقتصاد ایران

بازارهای مالی ایران در آستانه پاییز ۱۴۰۴ یکی از پرهیجان‌ترین و بی‌سابقه‌ترین دوره‌های خود را تجربه می‌کنند. طلا، سکه و دلار – سه دارایی اصلی که همواره در کانون توجه سرمایه‌گذاران ایرانی قرار داشته‌اند – این روزها با هم‌افزایی عجیبی در مدار صعودی قرار گرفته‌اند. طلا ۲۴ عیار به مرز ۱۳.۵ میلیون تومان رسیده، سکه امامی از ۱۱۱ میلیون تومان عبور کرده و دلار آزاد در محدوده ۱۱۰ هزار تومان معامله می‌شود.

این ارقام تنها یک صعود ساده قیمتی نیستند؛ بلکه بازتابی از مجموعه‌ای از تحولات داخلی و خارجی‌اند که فضای اقتصادی ایران را تحت تأثیر قرار داده‌اند: از فعال شدن مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم‌های سازمان ملل گرفته تا سیاست‌های پولی آمریکا، تورم مزمن داخلی و رفتار هیجانی سرمایه‌گذاران.

بخش اول: دلار، موتور اصلی صعود

جهش ۱۱۰ هزار تومانی و سناریوی ۱۵۰ هزار تومانی

بازار ارز در ایران همواره نقش «پیشران» را برای سایر دارایی‌ها ایفا کرده است. در هفته‌های اخیر، دلار آزاد با سرعتی تازه وارد کانال‌های بالاتر شد و پس از مدتی مقاومت در محدوده ۱۰۵ هزار تومان، سرانجام از مرز ۱۱۰ هزار تومان عبور کرد. این جهش در شرایطی رخ داد که بسیاری از کارشناسان معتقد بودند تحریم‌های جدید سازمان ملل در عمل اثر اقتصادی تازه‌ای ندارند، زیرا آمریکا از سال ۲۰۱۸ به‌طور یکجانبه شدیدترین محدودیت‌ها را علیه اقتصاد ایران اعمال کرده بود.

اما واقعیت بازار ایران همیشه بیش از آنکه تابع شاخص‌های اقتصادی واقعی باشد، تحت تأثیر انتظارات و فضای روانی است. فعال شدن مکانیسم ماشه اگرچه ابزار اقتصادی جدیدی به دست غرب نداد، اما به‌عنوان یک شوک روانی، موجی از بی‌اعتمادی را به جامعه تزریق کرد. نتیجه آن، هجوم دوباره مردم به بازار ارز بود.

کارشناسان معتقدند در صورت تداوم شرایط فعلی و نبود گشایش سیاسی، دلار می‌تواند تا پایان سال به مرز ۱۵۰ هزار تومان هم برسد. این سناریو هرچند بدبینانه به‌نظر می‌رسد، اما از دید برخی فعالان بازار چندان دور از ذهن نیست.

بخش دوم: سکه امامی، شاخص هیجانی بازار

عبور از ۱۱۱ میلیون تومان و حباب‌های خطرناک

در کنار دلار، سکه امامی به‌عنوان پرمعامله‌ترین دارایی طلا در ایران، نقش مهمی در شکل‌دهی به انتظارات عمومی دارد. قیمت سکه در روزهای اخیر از ۱۱۱ میلیون تومان عبور کرده و حتی در معاملات لحظه‌ای رکوردهای بالاتری هم ثبت کرده است.

آنچه جالب توجه است، افزایش حباب قیمتی سکه است. حباب سکه که به معنای فاصله بین قیمت بازاری و ارزش ذاتی آن است، در برخی روزها به بیش از ۱۰ درصد رسیده است. این موضوع نشان می‌دهد بخشی از رشد بازار سکه ناشی از «هیجان خرید» و عطش نقدینگی سرگردان جامعه است، نه صرفاً رشد واقعی طلا و دلار.

افزایش حباب در بازار سکه دو پیامد دارد:

۱. سرمایه‌گذاران خرد ممکن است با خرید در اوج قیمتی، در معرض زیان مقطعی قرار بگیرند.

۲. نشان‌دهنده فشار روانی شدید در اقتصاد است که در صورت ادامه، می‌تواند به حباب‌های بزرگ‌تر در سایر بازارها نیز سرایت کند.

بخش سوم: طلا ۲۴ عیار و هم‌افزایی با اونس جهانی

رکوردشکنی‌های پی‌درپی از ۱۱ میلیون تا ۱۳.۵ میلیون

طلا ۲۴ عیار در ایران همزمان از دو موتور قدرتمند نیرو می‌گیرد: دلار داخلی و اونس جهانی. روند صعودی هر دو عامل طی هفته‌های اخیر باعث شده رکوردهای متوالی شکسته شود:

* ۱۱.۱۵۰ میلیون تومان: اولین سقف تاریخی که به‌سرعت فتح شد.

* ۱۲ میلیون تومان: مرز روانی مهمی که پس از چند بار تلاش شکسته و تثبیت شد.

* ۱۳.۳۰۰ میلیون تومان: رشد پرشتاب بازار که جای پای طلا را در کانال جدید محکم کرد.

* ۱۳.۵ میلیون تومان: آخرین رکوردی که هم‌زمان با تشدید فشار تحریم‌ها به دست آمد.

در سطح جهانی نیز اونس طلا با عبور از مرز ۳۷۶۸ دلار به بالاترین سطوح چند سال اخیر رسیده است. دلیل اصلی این رشد، انتظار برای کاهش نرخ بهره فدرال رزرو آمریکا و افزایش تقاضای جهانی برای دارایی‌های امن در شرایط بی‌ثباتی ژئوپلیتیک است.

بخش چهارم: بعد اجتماعی و روانی بازار

از هجوم مردم به صرافی‌ها تا تب خرید در شبکه‌های اجتماعی

بازارهای مالی در ایران صرفاً یک پدیده اقتصادی نیستند، بلکه ابعاد اجتماعی و روانی گسترده‌ای نیز دارند. در روزهای اخیر، صف‌های طولانی در مقابل صرافی‌ها، افزایش حجم معاملات در بازار غیررسمی و سیل پیام‌ها و پست‌ها در شبکه‌های اجتماعی، نشان‌دهنده موج جدیدی از نگرانی مردم درباره کاهش ارزش پول ملی است.

کاربران در شبکه‌های اجتماعی، رشد قیمت سکه و طلا را به‌عنوان شاخصی برای «بی‌ثباتی اقتصادی» بازتاب می‌دهند. حتی بسیاری از مردم عادی که پیش‌تر هیچ تجربه‌ای در سرمایه‌گذاری نداشتند، حالا به فکر خرید نیم‌سکه و ربع‌سکه افتاده‌اند تا ارزش دارایی‌های کوچک خود را حفظ کنند.

بخش پنجم: سیاست‌گذاری داخلی؛ تلاش برای مهار اما بی‌نتیجه

تجربه پیش‌فروش سکه و محدودیت‌های ارزی

بانک مرکزی و دولت طی سال‌های اخیر بارها تلاش کرده‌اند با ابزارهای مختلف از جمله پیش‌فروش سکه، محدودیت‌های معاملاتی و تزریق ارز به بازار، جلوی رشد قیمت‌ها را بگیرند. با این حال، تجربه نشان داده این اقدامات تنها اثر موقتی دارند و نمی‌توانند روندهای بنیادی را تغییر دهند.

علت اصلی ناکامی سیاست‌گذاری داخلی این است که عوامل محرک بازار بیش از آنکه در داخل کنترل‌پذیر باشند، تحت تأثیر شرایط خارجی و انتظارات تورمی‌اند. به همین دلیل، هرگونه دخالت دستوری تنها می‌تواند سرعت رشد قیمت‌ها را کاهش دهد، نه اینکه مسیر بازار را معکوس کند.

بخش ششم: تحلیل تکنیکال و چشم‌انداز کوتاه‌مدت

اصلاح‌های مقطعی اما ادامه مسیر صعودی

تحلیلگران فنی معتقدند شاخص‌های تکنیکال مانند RSI و میانگین‌های متحرک، نشان می‌دهند بازار در محدوده اشباع خرید قرار گرفته است. این موضوع احتمال اصلاح کوتاه‌مدت را تقویت می‌کند. اما در عین حال، روند کلی همچنان صعودی باقی مانده و بسیاری از کارشناسان انتظار دارند پس از یک استراحت کوتاه، بازار حرکت به سمت سطوح بالاتر – یعنی ۱۴ میلیون تومان برای هر گرم طلا ۲۴ عیار و ۱۲۰ میلیون تومان برای هر قطعه سکه – را آغاز کند.

بخش هفتم: سناریوهای پیش‌رو

1. سناریوی صعودی: در صورت ادامه فشار تحریم‌ها و رشد دلار تا ۱۵۰ هزار تومان، بازار طلا و سکه می‌تواند رکوردهای تازه‌ای ثبت کند.

2. سناریوی نزولی: هرگونه توافق سیاسی یا گشایش اقتصادی، به‌ویژه در حوزه نفت و روابط بانکی، می‌تواند منجر به ریزش مقطعی قیمت‌ها شود.

3. سناریوی تثبیت: در صورت توازن میان عوامل داخلی و خارجی، بازار ممکن است در محدوده‌های فعلی نوسان کند و انرژی لازم برای حرکت بعدی را جمع‌آوری نماید.

جمع‌بندی: آینده‌ای صعودی اما پرنوسان

بازار طلا، سکه و ارز در ایران در حال حاضر ترکیبی از فشارهای خارجی، انتظارات داخلی و رفتار هیجانی سرمایه‌گذاران را تجربه می‌کند. دلار ۱۱۰ هزار تومانی، سکه ۱۱۱ میلیونی و طلا ۱۳.۵ میلیونی، تنها نشانه‌های یک روند عمیق‌تر هستند: روندی که ریشه در بی‌اعتمادی به ثبات اقتصادی دارد.

در چنین شرایطی، هرچند اصلاح‌های مقطعی محتمل است، اما چشم‌انداز کلی همچنان صعودی باقی می‌ماند. معامله‌گران حرفه‌ای و حتی مردم عادی باید بیش از هر زمان دیگری به مدیریت ریسک و رصد اخبار سیاسی توجه کنند، چرا که در این بازار پرهیجان، سود و زیان می‌تواند تنها در عرض چند روز رقم بخورد.