رهبری و فرهنگ؛ دو بال ارتقای سازمان

قاسم خرمی، مدیرعامل سازمان مدیریت صنعتی در افتتاحیه بیستمین کنفرانس منابع انسانی با بیان این سوال که چرا با وجود استفاده از نیروهای تحصیلکرده، فناوری‌های نوین و آخرین مدل‌ها و نظریه‌های مدیریتی، عملکرد سازمان‌ها در سطوح دولتی و خصوصی رضایت‌بخش  و قابل قبول نیست، اظهار کرد: واقعیت این است که رویکردها و نظریه‌های مدیریتی در کشور ما متأسفانه از دل شرایط سیاسی و اجتماعی بیرون نیامده‌اند. 

سال‌هاست به دلایل مختلف دچار سیاست‌زدایی از توسعه شده‌ایم. در حالی که کشور ما یک کشور مبتنی بر اقتصاد سیاسی است و فضای کسب‌وکار ما بیش از هر چیز تحت‌تأثیر عوامل سیاسی و فرهنگی قرار دارد. الگوها و نظریه‌های مدیریتی امروز ما ساخته یا برساخته شرایط دشوار و بحرانی نیستند. مدیریت در کشور ما نمونه‌ای منحصربه‌فردی است که در هیچ جای دنیا مشابه ندارد. واقعیت این است که الگوهای مدیریتی موجود نمی‌توانند در شرایط کنونی جامعه ما پاسخگوی بحران‌های اقتصادی و اجتماعی باشند.

رهبری موثر چگونه است؟

به گزارش صمت مدیرعامل سازمان مدیریت صنعتی با بیان اینکه در شرایط مبهم و دشوار کنونی به‌شدت به رهبری استراتژیست و کارآمد نیاز داریم، افزود: در شرایط کنونی نیازمند رهبرانی هستیم که بتوانند سازمان را اصلاح و به سمت کارآمدی هدایت کنند، و تعاریف نوینی را برای شکوفایی سازمانی ارائه دهند. رهبری کنونی باید شبکه‌ساز و تیم‌ساز باشد. رهبری که معطل‌ساز و حامی‌پرور باشد، برای شرایط اضطراری مناسب نیست و در واقع برای هیچ شرایطی نمی‌تواند کارآمد باشد.

خرمی با اشاره به نقش فرهنگ سازمانی در اقتصاد گفت: تنها یک رهبر شایسته در شرایط بحران می‌تواند در یک نظام بروکراسی سالم و حرفه‌ای نقش مؤثری ایفا کند. اگر مبنای یک بروکراسی غیرحرفه‌ای باشد، حتی بهترین رهبران نیز ممکن است دچار یأس یا انزوا شوند و ما نمونه‌های زیادی از این وضعیت داریم. مدیران بی‌کفایت با دستکاری‌های نادرست، سازمان را به سمت ویرانی سوق می‌دهند. متأسفانه، میل به آشوب و ویرانی در فرهنگ و سازمان‌های ما به یک گرایش دائمی تبدیل شده که باید با دانش و فرهنگ کنترل شود.

خرمی اصلاح سازمانی را برای عبور از شرایط دشوار ضروری دانست و گفت: تنها رهبران کاریزماتیک می‌توانند انعطاف را به سازمان بازگردانند. متأسفانه در کشور ما بروکراسی حرفه‌ای و تخصص‌محور به جای اینکه به شکوفایی استعدادها کمک کند، آنها را حبس کرده و به نابودی می‌کشاند. 

در چنین شرایطی، پرورش و انتخاب رهبران سازمانی نوآور می‌تواند تغییرات تعیین‌کننده‌ای در استراتژی‌های سازمانی ایجاد کند. به همین دلیل، در شرایط دشوار کنونی، باید به‌دنبال شناسایی و تربیت مدیران ارشد باشیم که قادر به تبدیل تصمیم‌گیری در شرایط عادی به رهبری در بحران باشند. این رهبران باید توانایی تصمیم‌گیری در شرایط بحرانی را داشته باشند. برای این منظور، شناسایی، پرورش و آموزش این افراد ضروری است.

خرمی به لزوم تربیت مدیران اشاره کرد و ادامه داد: طبق نتایج تحقیقات مجمع جهانی اقتصاد، در ۱۰ سال آینده، حدود ۸۵ میلیون مدیر حرفه‌ای در سطح جهان موردنیاز خواهد بود. این مدیران باید نوآور باشند و بتوانند مسیرهای درست را ترسیم کنند. در این راستا در وزارت صنعت، معدن و تجارت و سازمان مدیریت صنعتی، در تلاشیم به این نیاز در کشورمان پاسخ دهیم. سازمان مدیریت صنعتی با هدف توسعه مدیریت، طرحی را برای پرورش هزار مدیر حرفه‌ای طراحی کرده است.

منابع انسانی چابک در شرایط مبهم اقتصادی

 ابراهیم شیخ، معاون صنایع عمومی وزارت صنعت، معدن و تجارت دیگر سخنران بیستمین کنفرانس منابع انسانی به اولویت‌های راهبردی منابع انسانی و وضعیت پیچیده و متغیر فضای اقتصادی و کسب‌وکار کشور اشاره کرد و گفت: شرایط فعلی بسیار مبهم است و متاثر از آن کسب‌وکارها و اولویت‌های تجاری مدام تغییر می‌کند. ما با نوسانات شدید اقتصادی و استرس گسترده‌ای در سطح جامعه و محیط کسب‌وکار مواجهیم. در این شرایط پر ابهام توصیه اصلی به رهبران حوزه منابع انسانی، استفاده از استراتژی چابک است. مفهوم استراتژی چابک یعنی متوجه محیط شدن، درک ابهامات، ایجاد استراتژی مناسب و اجرای رویکردهای چابک به‌صورت مستمر و پویاست و هدف این استراتژی، ایجاد منابع انسانی کارآمد و با عملکرد بالا در شرایط در حال تغییر و تحول است. 

ویژگی‌های کلیدی چنین منابعی شامل مشتری‌مداری، انطباق‌پذیری با تغییرات، پاسخگویی سریع و انعطاف‌پذیر بودن است، به‌ویژه تمرکز بر نیازهای مشتریان داخلی. این استراتژی پاسخی قابل‌اعتماد به شرایط اقتصادی و کسب‌وکاری مبهم امروز است که در آن پرهیز از پیروی کورکورانه از قوانین و مقررات سخت و ثابت، اهمیت یافته است.

مشارکت تیمی در اولویت

شیخ افزود: به جای اتخاذ رویکردهای سنتی و دپارتمانی سلسله‌مراتبی، تمرکز باید بر تقویت همکاری و مشارکت تیمی باشد، و به‌جای کنترل‌گری، باید به توانمندسازی افراد اهمیت داده شود. در رویکردهای چابک، باید با اقدام سریع وارد عمل شویم، بازخورد بگیریم و اصلاح‌های لازم را انجام دهیم تا به‌تدریج به تکامل برسیم.

ابراهیم شیخ در ادامه گفت: یادگیری باید سریع، عملی و مبتنی بر اقدامات واقعی باشد، نه با دوره‌های آموزشی طولانی و صرفا آکادمیک؛ زیرا در شرایط مبهم، تغییر و تداوم تنها با رویکردهای چابک و یادگیری مستمر ممکن است. باید سلسله‌مراتب خشک سازمانی را کنار گذاشت و گروه‌های خودگردان و شبکه‌ای را جایگزین کرد، چراکه این تیم‌ها می‌توانند انعطاف‌پذیری بیشتری در مواجهه با بحران‌ها و تغییرات داشته باشند و حتی در صورت آسیب دیدن بعضی بخش‌ها، کل سازمان را بازیابی کنند. در این راستا توصیه می‌کنم که مدیران به‌جای درگیر شدن با تعاریف ذهنی و مباحث نظری درباره سیاست‌ها، تاکتیک‌ها و راهبردها، تمرکز خود را بر سناریوبندی دقیق براساس آینده‌های محتمل برای کسب‌وکار معطوف کنند.

پایداری کسب‌وکارها با کمک نیروی کار چندمهارتی

شیخ استقرار نیروی کار چابک و چندمهارتی را لازمه شرایط کنونی کسب‌وکارها دانست و گفت: استقرار نیروی کار چابک به معنای وجود نیروی کاری چندمهارتی است که قادر باشد وظایف مختلف را به‌صورت همزمان و باکیفیت انجام دهد. نیروی کاری چابک دارای ویژگی‌هایی همچون انعطاف‌پذیری، سرعت عمل و برخورداری از شخصیت مناسب برای موقعیت‌های مختلف است تا بتواند به‌سرعت به تغییرات محیطی واکنش نشان دهد.

شیخ در پایان تاکید کرد: امروز تلاش کردم پیام مهمی را منتقل کنم؛ اینکه در شرایط مبهم و نامطمئن فعلی، هیچ‌کس نمی‌داند مسیر آینده چگونه خواهد بود. بنابراین، باید با انعطاف و تمرکز بر ارزش‌آفرینی پیش برویم و آماده تغییرات سریع باشیم. این تنها راهکار عبور از شرایط دشوار و مبهم کنونی است.

ضرورت توانمندسازی منابع انسانی

احمد بذلی، رئیس انجمن منابع انسانی و دبیر علمی بیستمین کنفرانس منابع انسانی نیز در مراسم افتتاحیه این کنفرانس با اشاره به اهداف آن اظهار کرد: بیست‌وچهارمین کنفرانس ملی منابع انسانی با هدف توانمندسازی حوزه منابع انسانی کشور از طریق انتقال دانش و تجربه برگزار می‌شود.

 بذلی با اشاره به برگزاری ۴۶ رویداد تخصصی در چارچوب این کنفرانس طی سال‌های گذشته گفت: تا کنون بیش از ۱۴۶۹ تجربه و ۵۴۶۴ مقاله دریافت شده که از این میان، افزون بر هزار مقاله و تجربه ارائه شده است. در مجموع، این کنفرانس‌ها منجر به ۳۵۸ هزار نفر ساعت آموزشی شده و دستاوردهای مهمی در ارتقای دانش و تبادل تجربیات مدیران منابع انسانی کشور داشته است.

وی اهداف کنفرانس را انتقال دانش و تجربه، ایجاد شبکه ارتباطی میان متخصصان منابع انسانی، معرفی برترین‌های این حوزه و ارائه دیدگاه‌های سیاست‌گذاران عنوان کرد و افزود: این همایش بستری است برای بهره‌مندی متولیان منابع انسانی از آخرین دستاوردهای ملی و بین‌المللی.

بذلی در ادامه به تشریح ساختار کنفرانس پرداخت و یادآور شد: در رأس این رویداد، شورای سیاست‌گذاری به ریاست فرشاد مقیمی، معاون وزیر صنعت و رئیس سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران، قرار دارد. اعضای شورا متشکل از معاونان منابع انسانی وزارتخانه‌ها، رؤسا و دبیران کمیسیون‌های تخصصی و مدیران ارشد شرکت‌ها و سازمان‌های بزرگ هستند. همچنین دو کمیته علمی و اجرایی، وظیفه هدایت علمی و عملیاتی کنفرانس را برعهده دارند.

رئیس انجمن مدیریت منابع انسانی همچنین به برنامه‌های علمی کنفرانس اشاره کرد و گفت: نشست‌های هم‌اندیشی با حضور اندیشمندان و مدیران شرکت‌های بزرگ، بررسی چالش‌های روز منابع انسانی، داوری مقالات و تجارب ارسالی، و طراحی نشست‌های تخصصی با مشورت خبرگان و کمیته علمی از جمله مراحل آماده‌سازی این همایش بوده است. 

بذلی در پایان ابراز امیدواری کرد: برگزاری این کنفرانس، همچون سال‌های گذشته، نقشی مؤثر در توسعه دانش مدیریت منابع انسانی و تقویت پیوند میان دانشگاه، صنعت و سیاست‌گذاران ایفا کند.

سخن پایانی

بیستمین کنفرانس منابع انسانی نه‌تنها فرصتی بی‌نظیر برای تبادل دانش و تجربه بود، بلکه نقش مهمی در تقدیر از شرکت‌ها و مدیران برتری ایفا کرد که در مسیر ارتقای مدیریت منابع انسانی گام‌های مؤثری برداشته‌اند. 

این تقدیرها به‌منظور تشویق به نوآوری و بهبود مستمر در سازمان‌ها انجام شد و نشان از تأکید کنفرانس بر اهمیت نیروی انسانی در رسیدن به اهداف کلان سازمانی داشت. 

با توجه به چالش‌های فراوان اقتصادی و اجتماعی، توسعه منابع انسانی کارآمد و هوشمند به‌عنوان موتور محرک تحولات سازمانی شناخته شده و تاکید بر استراتژی‌های چابک، انعطاف‌پذیری و توانمندسازی تیم‌ها بسیار ضروری است.

 این رویداد علاوه بر بالا بردن دانش تخصصی، زمینه را برای گسترش همکاری‌های علمی و حرفه‌ای بین دانشگاه، صنعت و سیاست‌گذاران فراهم کرد تا با همگرایی و هم‌افزایی بتوان گام‌های مؤثرتری در جهت پایداری و توسعه سازمان‌ها برداشت. بی‌تردید، استمرار چنین همایش‌هایی نقش کلیدی در ارتقای سطح مدیریت منابع انسانی، تقویت فرهنگ سازمانی و رشد اقتصادی کشور خواهد داشت.