دهه ۱۳۶۰ و آغاز تراکم‌فروشی: در این دهه، شهرداری تهران با مشکلات مالی گسترده‌ای مواجه بود و نیاز داشت که منابع درآمدی جدیدی را برای اداره شهر پیدا کند. در همین راستا، فروش تراکم ساختمانی به‌عنوان یک راهکار موردتوجه قرار گرفت. این سیاست به سازندگان اجازه می‌داد تا در ازای پرداخت مبلغ مشخصی، تعداد طبقات بیشتری بسازند. دهه ۱۳۷۰ و رشد گسترش این سیاست: در دهه ۱۳۷۰، با افزایش جمعیت شهر تهران و تقاضای بالا برای مسکن، تراکم‌فروشی به‌صورت گسترده‌تری اجرا شد. این دوره همزمان بود با رشد اقتصادی و افزایش سرمایه‌گذاری در حوزه ساخت‌وساز و با فروش تراکم باعث شد که توسعه عمودی شهر شکل بگیرد و ساخت برج‌ها و مجتمع‌های مسکونی افزایش یابد. دهه‌های ۱۳۸۰ و ۱۳۹۰؛ تراکم‌فروشی و پیامدهای آن: در این دهه‌ها، تراکم‌فروشی به اوج خود رسید و پیامدهای متعددی برای شهر به‌همراه داشت. افزایش تراکم باعث شد که جمعیت زیادی در مناطق مختلف تهران متمرکز شوند. این روند چالش‌هایی مانند افزایش ترافیک، فشار بر زیرساخت‌های شهری و کاهش کیفیت زندگی را ایجاد کرد. در همین دوره بود که انتقادات نسبت به این سیاست‌ها شدت گرفت و لزوم بازنگری در آن احساس شد. دهه ۱۴۰۰ و تلاش برای تغییر سیاست‌ها: در دهه اخیر، مسئولان شهری تلاش کرده‌اند تا با محدود کردن فروش تراکم و ایجاد برنامه‌های جایگزین، تعادل بیشتری در توسعه شهری ایجاد کنند. این تلاش‌ها شامل کنترل جمعیت، توسعه شهرهای دیگر و کاهش تمرکز امکانات در تهران بوده است.

تعادل بازار مسکن؛ آیا تراکم‌فروشی دلیل اختلال است؟

تراکم‌فروشی به‌عنوان یکی از سیاست‌های اصلی مدیریت شهری در تهران، از دهه‌های گذشته تا امروز نقش مهمی در شکل‌گیری توسعه شهری داشته است. این سیاست با هدف پاسخگویی به نیازهای مسکن و تامین درآمد شهرداری‌ها، به گسترش عمودی شهر و ساخت برج‌ها و مجتمع‌های مسکونی و تجاری منجر شده است.

افزایش جمعیت ناشی از مهاجرت گسترده از شهرها و روستاهای کوچک، زمینه‌ساز این رویکرد شد. در این میان، کمبود زمین شهری و تمرکز امکانات در تهران، تراکم‌فروشی را به راهکاری چالش‌برانگیز تبدیل کرد. این روند باعث رشد سریع برج‌ها و ساختمان‌های بلندمرتبه شد که هرچند چهره‌ای مدرن به شهر بخشید، اما فشار زیادی بر زیرساخت‌های شهری، خدمات عمومی و کیفیت زندگی وارد کرد.

نتایج این سیاست‌ها در قالب اختلاف طبقاتی و چالش‌های اجتماعی نمایان شده است. برج‌های لوکس در مناطق خاص شهر در کنار محلات قدیمی و کم‌برخوردار، شکاف طبقاتی و نابرابری بیشتری را ایجاد کرده‌اند. علاوه بر این، خالی ماندن بسیاری از واحدهای تجاری و مسکونی به‌دلیل نبود تقاضا یا احتکار، تعادل بازار مسکن را مختل کرده است.

در سال‌های اخیر، تلاش‌هایی برای کاهش تراکم‌فروشی و اصلاح سیاست‌های شهری انجام گرفته، اما اجرای تغییرات بنیادی به‌دلیل نیاز شدید به درآمد و فشار جمعیتی، به مسیری طولانی و پیچیده نیاز دارد. اصلاح سیاست‌های شهری و تمرکززدایی از تهران، کلید حل بسیاری از این مشکلات است.

تراکم‌فروشی؛ سیاستی برای امروز، بحرانی برای فردا

سخن پایانی

تراکم‌فروشی اگرچه در سال‌های گذشته به‌عنوان یکی از منابع مهم درآمدی شهرداری‌ها و ابزاری برای پاسخ به نیاز مسکن مطرح شده، اما پیامدهای آن بر زندگی شهری، زیرساخت‌ها و کیفیت زندگی غیرقابل انکار است. این سیاست، با تمرکز بر گسترش عمودی شهرها و افزایش جمعیت، نه‌تنها مشکلات عدیده‌ای از جمله ترافیک سنگین، کاهش امکانات رفاهی و افزایش ناهنجاری‌های اجتماعی به‌دنبال داشته، بلکه موجب شده است تعادل توسعه شهری نیز به‌خطر بیفتد. تهران، به‌عنوان نمونه‌ای بارز از تاثیرات تراکم‌فروشی، نشان می‌دهد که چگونه تمرکز امکانات، جمعیت و ساخت‌وسازها در یک شهر می‌تواند به کاهش آرامش، افزایش هزینه‌ها و مشکلات اجتماعی منجر شود. خالی ماندن بسیاری از واحدهای تجاری و مسکونی، تمرکز بیش‌ازحد جمعیت در مناطق مرکزی و فشار مضاعف بر زیرساخت‌های شهری، از جمله نتایج این سیاست‌هاست. اکنون زمان آن رسیده است که با بازنگری در سیاست‌های شهری و کاهش وابستگی به درآمدهای حاصل از تراکم‌فروشی، مسیری تازه برای توسعه پایدار شهری انتخاب شود. تمرکززدایی از کلانشهرها و توزیع امکانات و فرصت‌ها در سایر شهرها می‌تواند راهکاری موثر برای کاهش فشار بر شهرهایی مانند تهران باشد. همچنین، با استفاده از رویکردهای هوشمندانه در مدیریت منابع شهری و تقویت سیاست‌های عادلانه، می‌توان آینده‌ای بهتر برای شهرها و شهروندان رقم زد. توسعه شهری نباید تنها به افزایش تعداد ساختمان‌ها محدود شود؛ بلکه باید رفاه، آرامش و عدالت‌اجتماعی را نیز در اولویت قرار دهد. این امر، مسیر رسیدن به شهری پایدار و پویا را هموار خواهد کرد.