خرید سخت شد، تعمیر جایگزین شد
در سال‌های اخیر بازار لوازم‌خانگی با چالش‌های متعدد اقتصادی مواجه شده که منجر به رکود شدیدی در این صنعت شده است. کاهش قدرت خرید مردم، افزایش قیمت‌ها و کاهش تقاضا، این صنعت را به یکی از بحرانی‌ترین دوران خود رسانده است. فروشندگان از افت ۹۰درصدی معاملات خبر می‌دهند و بسیاری از خانواده‌ها به‌جای خرید، به تعمیر وسایل قدیمی خود روی آورده‌اند. بررسی‌های میدانی و اظهارات فعالان بازار نشان می‌دهد که رکود در بخش لوازم‌خانگی به اوج خود رسیده است. اکبر پازوکی، رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم‌خانگی، در این‌باره می‌گوید: «بازار سال‌هاست با رکود مواجه است، اما امسال این وضعیت شدیدتر و باعث افزایش قیمت‌ها شده و در نتیجه، توان خرید مردم کاهش یافته است و فروشندگان نیز با مشکلات زیادی روبه‌رو شده‌اند.» این رکود نه‌تنها بر تولیدکنندگان و فروشندگان تاثیر گذاشته، بلکه زندگی روزمره مصرف‌کنندگان را نیز به‌شدت تحت‌الشعاع قرار داده است. صمت در این گزارش، به بررسی دلایل این رکود و پیامدهای آن پرداخته است.
عوامل رکود بازار لوازم‌خانگی
افزایش قیمت، عامل اصلی کاهش تقاضا
یکی از مهم‌ترین دلایل رکود بازار، افزایش نرخ لوازم‌خانگی است. نوسانات نرخ ارز، گرانی مواد اولیه و کاهش تولید، قیمت‌ها را به سطحی رسانده است که بسیاری از خانواده‌ها دیگر توان خرید ندارند. در حال حاضر، حداقل نرخ یخچال و فریزر ۱۷میلیون تومان، ماشین لباسشویی ۶ میلیون تومان و ماشینظرفشویی ۱۲میلیون تومان است. در چنین شرایطی، تقاضا برای تعمیر لوازم‌خانگی افزایش یافته و بسیاری از مردم به‌جای خرید محصول جدید، وسایل قدیمی خود را تعمیر می‌کنند.
کاهش قدرت خرید مردم و تورم فزاینده
یکی از اصلی‌ترین عوامل رکود در بازار لوازم‌خانگی، کاهش شدید توان خرید مردم است. در پی افزایش نرخ تورم و نوسانات شدید اقتصادی، قدرت خرید خانوارها به‌شدت کاهش یافته است. نرخ بالای تورم باعث شده است که مردم نتوانند لوازم‌خانگی ضروری خود را خریداری کنند و اغلب ترجیح می‌دهند برای کاهش هزینه‌ها، از لوازم دست‌دوم یا تعمیرات استفاده کنند.
علاوه بر این، افزایش نرخ ارز و تغییرات مداوم در بازارهای مالی، هزینه‌های زندگی را برای خانوارها به‌شدت افزایش داده است و بسیاری از آنها قادر به خرید محصولات جدید نیستند.
افزایش نرخ مواد اولیه و تاثیرات نوسانات ارزی
نوسانات نرخ ارز و مشکلات واردات مواد اولیه برای تولیدکنندگان لوازم‌خانگی، منجر به افزایش نرخ کالاهای تولید داخلی شده است. بسیاری از تولیدکنندگان برای جبران هزینه‌های افزایش‌یافته، مجبور به افزایش نرخ محصولات خود شده‌اند. این مسئله به‌ویژه در محصولات با فناوری پیشرفته مانند یخچال‌ها و ماشین‌های لباسشویی نمود بیشتری داشته است. به‌عنوان‌مثال، نرخ یخچال‌های سایدبای‌ساید داخلی به ۲۷ تا ۵۶ میلیون تومان رسیده است که برای بسیاری از خانواده‌ها غیرقابل‌دسترس شده است. این افزایش قیمت‌ها به‌ویژه در شرایط رکود اقتصادی، تقاضا را کاهش داده است.
ممنوعیت واردات و کاهش رقابت در بازار
یکی دیگر از دلایل رکود در بازار لوازم‌خانگی، سیاست‌های محدودکننده در زمینه واردات کالاهای خارجی است. در سال‌های اخیر، به‌منظور حمایت از تولیدکنندگان داخلی، واردات لوازم‌خانگی خارجی به‌شدت محدود شده است. این سیاست‌ها باعث کاهش رقابت در بازار و در نتیجه کاهش کیفیت محصولات داخلی شده‌اند. بسیاری از مصرف‌کنندگان به‌دلیل کیفیت پایین برخی محصولات داخلی، ترجیح می‌دهند از خرید لوازم‌خانگی نو صرف‌نظر کنند و به‌سمت خرید لوازم دست‌دوم یا تعمیرات بروند.
مشکلات توزیع و توزیع ناکارآمد
در کنار افزایش قیمت‌ها و کاهش رقابت، مشکلات توزیع و ناکارآمدی در شبکه فروش نیز به بحران بازار افزوده است. بسیاری از فروشندگان به‌دلیل رکود در فروش و کاهش درآمد، قادر به تامین نیازهای مصرف‌کنندگان نیستند و این مسئله باعث بروز مشکلات در دسترسی به محصولات موردنیاز می‌شود. علاوه بر این، سود بالای برخی فروشندگان در دوران رکود بازار، باعث افزایش قیمت‌ها شده است و باری اضافی را بر دوش مصرف‌کنندگان گذاشته است.
پیامدهای رکود بازار لوازم‌خانگی
رشد بازار لوازم دست‌دوم و تعمیرات
با کاهش توان خرید مردم، بسیاری از مصرف‌کنندگان به‌سمت خرید لوازم‌خانگی دست‌دوم یا تعمیرات روی آورده‌اند. این روند، بازار لوازم دست‌دوم را رونق بخشیده و تقاضا برای خدمات تعمیراتی به‌طورچشمگیری افزایش یافته است. در واقع، به‌جای خرید یک لوازم‌خانگی جدید، بسیاری از مردم ترجیح می‌دهند، لوازم قدیمی خود را تعمیر کرده و از آن استفاده کنند.
کاهش تولید و بیکاری در صنعت لوازم‌خانگی
رکود بازار به‌طورمستقیم بر تولیدات صنعتی تاثیر گذاشته است. کاهش تقاضا برای محصولات باعث کاهش تولید در کارخانه‌ها و در نتیجه افزایش بیکاری در این صنعت شده است. بسیاری از واحدهای تولیدی به‌دلیل عدم‌فروش محصولات خود، مجبور به تعدیل نیرو یا تعطیلی خطوط تولید شده‌اند. این وضعیت، بر شرایط اقتصادی بسیاری از کارگران و خانواده‌های آنها اثر منفی گذاشته است.
کاهش کیفیت خدمات پس از فروش
کاهش درآمد فروشندگان و تولیدکنندگان به‌دلیل رکود بازار، باعث کاهش کیفیت خدمات پس از فروش شده است. بسیاری از فروشندگان و تامین‌کنندگان خدمات، به‌دلیل کمبود منابع مالی، قادر به ارائه خدمات با کیفیت نیستند و این مسئله موجب نارضایتی مصرف‌کنندگان و کاهش اعتماد آنها به محصولات داخلی می‌شود. در بلندمدت، این وضعیت می‌تواند به کاهش اعتبار برندهای داخلی و وابستگی بیشتر به واردات محصولات خارجی منجر شود.
راهکار چیست؟
حمایت از تولیدکنندگان داخلی و تسهیلات مالی
دولت باید با ارائه تسهیلات مالی، کاهش مالیات‌ها و ارائه حمایت‌های مالی به تولیدکنندگان داخلی، شرایط را برای آنها فراهم کند تا بتوانند محصولات خود را با نرخ مناسب و کیفیت بالا به بازار عرضه کنند. تسهیلات کم‌بهره برای خرید مواد اولیه و ماشین‌آلات پیشرفته می‌تواند به افزایش کیفیت و کاهش نرخ محصولات کمک کند.
تنظیم و نظارت دقیق بر قیمت‌ها
سازمان‌های نظارتی باید بر قیمت‌گذاری در بازار لوازم‌خانگی نظارت دقیق‌تری داشته باشند. افزایش قیمت‌ها باید تحت‌کنترل قرار گیرد تا از افزایش بی‌رویه قیمت‌ها جلوگیری و قدرت خرید مصرف‌کنندگان حفظ شود.
نظارت بر فرآیند توزیع و فروش نیز می‌تواند از ایجاد مشکلات بیشتر جلوگیری کند.
تسهیل واردات کالاهای ضروری
برای تامین نیازهای مصرف‌کنندگان و افزایش رقابت در بازار، واردات لوازم‌خانگی که در داخل تولید نمی‌شوند، باید تسهیل شود. این اقدام می‌تواند به کاهش قیمت‌ها، افزایش کیفیت و تنوع محصولات کمک کند. همچنین، واردات باید تحت‌‌نظارت باشد تا از واردات محصولات بی‌کیفیت جلوگیری شود.
ارائه تسهیلات خرید برای مصرف‌کنندگان
یکی از راهکارهای موثر برای تحریک تقاضا، ارائه تسهیلات خرید به مصرف‌کنندگان است. بانک‌ها باید با ارائه وام‌های کم‌بهره و شرایط مناسب به مردم کمک کنند تا بتوانند لوازم‌خانگی موردنیاز خود را با شرایط بهتری خریداری کنند.
افزایش نظارت و مبارزه با قاچاق
برای حمایت از تولید داخلی و جلوگیری از واردات کالاهای بی‌کیفیت، نظارت بر بازار و مبارزه با قاچاق کالا باید تشدید شود. جلوگیری از ورود محصولات قاچاق به بازار می‌تواند به حفظ حقوق مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان داخلی کمک کند.
فروش اقساطی؛ راهکاری که نتیجه عکس داد
برخی فروشگاه‌ها در تلاش برای جذب مشتری، فروش اقساطی را راه‌اندازی کرده‌اند، اما این راهکار نیز مشکلاتی دارد. پازوکی می‌گوید: «برخی فروشگاه‌ها با همکاری بانک‌ها، کالاها را به‌صورت اقساطی می‌فروشند، اما نرخ نهایی برای خریدار بسیار بالاتر از حد معمول است. اگر بانک‌ها قصد کمک دارند، بهتر است سرمایه خود را به بخش تولید تزریق کنند.»
رکود ۹۰ درصدی در بازار لوازم‌خانگی!
اکبر پازوکی، رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم‌خانگی بااشاره به رکود موجود در بازار لوازم‌خانگی به صمت گفت: بازار از ابتدای امسال تاکنون، درگیر رکودی سنگین بوده، اما این اتفاق، تنها مختص به امسال نیست.
طی سال‌های اخیر بنا بر رخداد اتفاقات مختلف از جمله رشد تورم در بخش تولید و بازار، قیمت‌ها افزایش یافت و توان مردم هم برای خرید رو به افول رفت. در برخی مواقع و حتی در بخش فروش تعدادی از اقلام، این رکود به ۹۰ درصد هم رسیده و این اتفاق خبر خوشی نه برای بازار و نه برای صنعت لوازم‌خانگی است. در حالی که اغلب تولیدات برای سال قبل بوده و قیمت‌ها گران نشده است.
وی با اشاره به کاهش قدرت خرید مردم بیان کرد: با توجه به کاهش قدرت خرید مردم، امسال نسبت به پارسال تقاضای خرید لوازم خانگی با کاهش قابل توجهی مواجه شده است. از سویی دیگر به‌دلیل تبلیغات گسترده فروشگاه‌های بزرگ، مردم تمایل کمتری به خرید از بازار دارند و بیشتر کالای قسطی می‌خرند.
پازوکی درباره قیمت لوازم خانگی گفت: با توجه به تغییراتی که در نرخ ارز ایجاد شد شرکت‌های تولیدکننده لوازم خانگی قیمت‌ها را بالا بردند. افزایش قیمت بین کالاهای مختلف متفاوت است، اما میانگین از ۵ درصد تا ۲۰ درصد کالاها با افزایش قیمت مواجه شده‌اند که همین امر نیز منجر به افت بیشتر قدرت خرید مردم شده است.
رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم‌خانگی در رابطه با موجودی کالاها در بازار گفت: هیچ گونه کمبودی در بازار نیست؛ فراوانی کالا داریم، اما خریدار نیست. متأسفانه برخلاف سال‌های قبل امسال بازار لوازم خانگی اصلاً رنگ و بوی عید ندارد و تقاضا به شدت افت کرده است.
سخن پایانی
رکود بازار لوازم‌خانگی در ایران، نتیجه مجموعه‌ای از عوامل اقتصادی، سیاسی و اجتماعی است که بر تمامی جوانب این صنعت تاثیر گذاشته است. برای خروج از این بحران، نیاز به همکاری و هماهنگی بین دولت، تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان وجود دارد. تنها با اتخاذ تدابیر مناسب و حمایتی می‌توان امید به رونق دوباره این بازار داشت و مشکلات موجود را حل کرد.
