نبض دلار در دست سیاست‌گذار
منطق حفظ ارزش ریال با خرید دلار پایان می‌یابد؟کارشناسان در توصیف وضعیت کنونی بازار دلار، هیجانات یا تحرکات نظامی در منطقه را به سنگی در برکه دلار تعبیر کرده‌اند که آرامش در بازار ارز را به‌طورمقطعی آشفته می‌کند.
در ادامه این توصیف این‌طور به‌نظر می‌آید که از این پس افزایش نرخ دلار در نتیجه بی‌تدبیری‌های بنیادی اقتصادی نیست، بلکه ناشی از هیجانات اجتناب‌ناپذیر در منطقه است که مدیریت آن از دست سیاست‌گذار و بازارساز ارزی خارج است. مسئله‌ای که در کنار سیاست‌گذاری‌های اخیر در بازار ارز مطرح می‌شود، این پرسش است که آیا سیاست‌های مدیریتی کنترل نرخ ارز به ایده اقتصادی حفظ ارزش پول ملی در سایه خرید ارز پایان خواهد داد؟
به‌عقیده کارشناسان اقتصادی، در صورت مدیریت صحیح بازارساز افزایش ۱۰درصدی سالانه نرخ ارز باتوجه به تورم سالانه حدود ۳۵درصدی، امری طبیعی و نرمال خواهد بود.
صمت در رابطه با سیاست‌گذاری‌های اخیر کنترل نرخ ارز با حجت‌الله فرزانی، کارشناس پولی و مالی گفت‌وگو کرده که در ادامه می‌خوانید.
بازتاب اتفاقات اخیر منطقه در بازار ارز نشان داد سیاست‌گذاری در حوزه ارز تاحدودی موفق بوده است، معامله‌گران نیز منتظر هستند تا با آزاد شدن بخشی از منابع ارزی کشور که در بانک مرکزی قطر بلوکه شده است،خبرهای بهتری از بازار ارز دریافت کنند. خلاف انتظارات، در یک سال اخیر و باوجود تحرکات نظامی در منطقه، نرخ ارز توانسته پایایی خودش را تاحدودی حفظ کند. عده‌ای این اتفاق را نتیجه سیاست‌های ارزی رئیس بانک مرکزی، محمدرضا فرزین و عده‌ای حاصل دیپلماسی دولت چهاردهم می‌دانند، البته افزایش ذخیره ارزی حاصل از فروش نفت نیز در این میان دخیل بوده است. آنچه می‌توان از وضعیت نرخ ارز در روزهای اخیر برداشت کرد، خروج سرمایه‌گذاران خرد و کلان از سرمایه‌گذاری در بازار ارز است که خود تقاضای درخواست ارز را تاحدودی پایین آورده است. بالا رفتن نرخ جهانی طلا و گمانه‌زنی‌ها بر سر صعود مجدد آن در آینده، یکی از دلایلی است که باعث شده تمایل بسیاری از سرمایه‌گذاران به خرید طلا متمرکز شود.
در این میان برخی کارشناسان همچنان از پیش‌بینی نرخ ارز امتناع می‌کنند و از آنجا که وضعیت منطقه در وضعیتی غیرقابل پیش‌بینی قرار دارد، ترجیح می‌دهند همچنان با احتیاط درباره نوسانات و سرنوشت نرخ ارز اظهارنظر کنند. باید کماکان منتظر اتفاقات منطقه ماند و نتایج حاصل از سیاست‌گذاری‌های سیاست‌گذار ارزی را در آینده بررسی کرد.
در روزها و هفته اخیر پس از تحرکات نظامی در کشور و منطقه، بازار ارز شاهد افزایش مقطعی نرخ ارز بود. ارزیابی شما از برگشت نرخ ارز چیست؟
تغییرات و هیجانات در حوزه ارز دو موضوع مختلف است. در مواقعی دلیل اقتصادی برای کاهش ارزش پول ملی وجود دارد و چون این دلیل بنیادی است، هرچقدر هم که بازیگران بازار و سیاست‌گذاران بخواهند مداخله‌ای در بازار ارز داشته باشند، طبیعی است که ارز به‌سمت آن نرخ ذاتی خودش حرکت می‌کند. اما در حال حاضر هیجانات در نرخ ارز مربوط به اتفاقات منطقه است و دلایل بنیادی اقتصادی یا مربوط به شرایط اقتصادی ندارد. اگر دلایل بنیادی اقتصادی وجود داشته باشد، بازارساز یا سیاست‌گذار ارزی هرچقدر هم مداخله کنند، موفق به کنترل نرخ نمی‌شوند. باتوجه به اینکه شرایط اقتصادی و آمارهای اقتصادی چه در بحث نقدینگی و چه در بحث تورم و خلق پول بهبودهایی دارد، در مجموع متوجه بهبودی شرایط در مقایسه با انتهای سال گذشته می‌شوید. برگشت نرخ ارز پس از تحرکات نظامی در منطقه نشان می‌دهد، سیاست‌های بانک مرکزی در دوران آقای فرزین موفق بوده و توانسته نرخ ارز را تاحدودی مدیریت کند. درباره آثار هیجانات منطقه‌ای هم باید گفت، هر اتفاقی که در منطقه رخ دهد، باعث تغییراتی خواهد شد. در توصیف این وضعیت باید گفت، این هیجانات مانند سنگی است که در برکه‌ای می‌اندازید، موجی که ایجاد می‌شود، پس از مدتی برطرف می‌شود و ثبات اتفاق می‌افتد. در حقیقت هیجانات منطقه اثر خودش را گذاشته است، اما مدیریت صحیح توانسته تاحدودی کنترل بازار را در دست بگیرد. هیجانات اخیر در منطقه و تحرکات نظامی هفته گذشته را می‌توان به همان سنگ که در برکه‌ای می‌افتد، تعبیر کرد. این هیجانات باعث تغییراتی در بازار ارز می‌شود و در روزهای بعد دیدید که دوباره بازار به حالت اول بازگشت.
آیا مدیریت موثر بازار در حال رخ دادن است و بازارساز با سیاست‌گذاری‌های درست در حال پیش رفتن است؟
بله، همین‌طور است. اما توجه داشته باشید که ریسک‌های کشوری بالا رفته و مجدد بازار ما هیجانات نرخ ارز را تجربه خواهد کرد. مهم این است که این هیجانات مدیریت شود.
در حال حاضر این توان مدیریتی را در سیاست‌گذاری‌های اقتصادی می‌بینید؟
بله. امسال در 5 تا 6 مقطع شرایط بحرانی داشتیم که افزایش نرخ ارز می‌توانست رخ دهد، اما بانک مرکزی به شیوه درستی مدیریت کرد و این جنبه مثبت در توان مدیریتی بانک مرکزی دیده شد.
اگر سیاست‌گذار به همین شیوه پیش برود و نوسانات نرخ ارز تاحدودی کنترل شود، می‌توان گفت بازار ارز جذابیتش را برای سرمایه‌گذاری و تقاضای خرید از دست بدهد؟
خود ارز هیچ‌وقت نباید موضوع سرمایه‌گذاری باشد، یعنی در هیچ کجای دنیا این اتفاق نمی‌افتد. نکته مهم این است که برای حفظ ارزش پول، اقدام به خرید ارز می‌کنند. این اتفاق زمانی می‌افتد که ارزش ریال کاهش می‌یابد و خب طبیعی است که افراد به خرید دلار و طلا پناه می‌برند تا ارزش پول خود را حفظ کنند. باتوجه به شرایط کنونی کشور و مدیریتی که در بازار ارز در حال شکل‌گیری است، سرمایه‌گذاری در حوزه ارز از آن جذابیت قبلی‌اش کم شده است. این اتفاق به‌دلیل مدیریت بانک مرکزی در دو سال اخیر است. در این وضعیت ارز را در نرخ خوبی نگه داشته که افزایش نرخ آن نسبت به بقیه بازارها کمتر بوده و شاید باعث شده است تا ارز آن جذابیتی که مد‌نظر بوده را، دیگر از دست داده باشد.
آقای همتی هفته گذشته مجدد اعلام کرده‌اند باید نرخ نیمایی را به نرخ بازار آزاد نزدیک کنیم. فکر می‌کنید باتوجه به اتفاقات پیش‌رو، آیا امکان چنین اتفاقی در بازار ارز وجود دارد؟
نزدیک شدن نرخ نیمایی به نرخ بازار باید با شاخص‌های کلان و بنیادی اقتصادی همخوانی داشته باشد. بانک مرکزی تعیین نرخ نیمایی را براساس مدل‌هایی در نظر دارد. اگر بانک مرکزی تشخیص دهد شاخص‌های اقتصادی در رتبه‌ای قرار گرفته که می‌توان به کمتر کردن فاصله نرخ نیمایی به بازار اقدام کرد یا به‌سمت تک‌نرخی شدن ارز رفت، ممکن است این کار را انجام دهد.
در آن صورت آثار و فوایدی خواهد داشت. به‌عنوان‌مثال در بحث تعهدات صادرکنندگان، وقتی نرخ نیمایی به نرخ بازار نزدیک شود، می‌تواند سرعت ورود ارز به کشور را افزایش دهد و صادرکنندگان تعهدات خود را سریع‌تر ایفا کنند و قادر خواهند بود تعیین‌تکلیف موضوعات ارز در بخش صادرات را بهتر کنترل کنند.
اما از آنجایی که مبنای بسیاری از صادرات ما نرخ نیمایی است، باید در نظر داشت که اگر بانک مرکزی نرخ نیمایی را افزایش دهد، به این معنی است که باید یک‌سری واردات کالای اساسی و و اولویت‌بندی‌هایی که داریم تغییر کند که در این صورت نرخ آن کالا را در بازار افزایش می‌دهد. این اتفاق تبعات و آثاری بر کالاهایی که واردکننده آن هستیم، خواهد داشت. سیاست‌گذار باید حتما این ملاحظات را بررسی کند و بعد تصمیم به چنین اقدامی بگیرد.
آیا انتخابات امریکا تاثیری روی نرخ ارز خواهد داشت؟
بله به‌عنوان یک شاخص مهم، تاثیرگذار است، چون روی دیپلماسی هم تاثیر خواهد داشت. سیاست‌گذاری رئیس‌جمهوری جدید در قبال ایران می‌تواند در ریسک‌های ما موثر باشد. نمی‌شود گفت هیچ تاثیری در بازارهای ما نخواهد داشت، چراکه بخشی از هیجانات بازار در این زمینه رقم می‌خورد، اما خب بازهم هیجانات، مقطعی خواهد بود.
در گزارش‌ها گفته شده است بانک مرکزی به‌دنبال یک مداخله گسترده در بازار ارز است و به‌زودی مبلغ قابل‌توجهی در حدود ۱۰۰ میلیون درهم به بازار ارز تزریق خواهد شد. دیدگاه شما نسبت به این تصمیم بانک مرکزی چیست؟
این مسئله در فرآیند مدیریت بازار بخشی از جنبه روانی بازار است. موضوعی نیست که از آن تعبیر شیوه جدید بانک مرکزی را داشته باشیم.
پیش‌بینی فعالان اقتصادی این است که نرخ دلار به ۷۰هزار تومان هم می‌رسد. پیش‌بینی شما چیست؟
در این صورت یعنی در حدود ۸ هزار تومان به رقم فعلی دلار اضافه خواهد شد. باتوجه به تورم سالانه حدود ۳۵ درصدی، افزایش ۱۲درصدی سالانه نرخ ارز نرمال فرض می‌شود. در شرایط فعلی شاید بیشتر از اینها باید رشد می‌کرد، اما شیوه مدیریت بانک مرکزی باتوجه به کاهش ارزش پول ملی که در تورم خودش را نشان می‌دهد، هنر بانک مرکزی در مدیریت بازار ارز است.
