انگشت اتهام باز هم به سمت مصرف‌کنندگان
بحران ناترازی انرژی به گازوئیل هم رسید. نکته درخور توجه اینجاست که بار دیگر مسئولان در مواجهه با ناترازی‌ها، انگشت اتهام را به سمت مصرف‌کنندگان گرفته‌اند. موضوع اختصاص سهمیه گازوئیل و ادعای مصرف بالای آن چند سال است که در کانون توجه قرار گرفته است. در همین زمینه خبری مبنی بر توقف تخصیص سوخت بدون ارائه بارنامه منتشر شده است.
برآورد نادرست مسیر
کرامت ویس‌کرمی، مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی، در همین زمینه اعلام کرد: بر اساس مصوبه سال ۱۳۹۳ هیات وزیران، مقدار سهمیه گازوئیل ناوگان دیزلی بر اساس عملکردی که سازمان حمل‌ونقل جاده‌ای در حوزه برون‌شهری و سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های وزارت کشور در حوزه درون‌شهری با توجه به اسناد حمل و صورت‌وضعیت، بارنامه و باربرگ‌ها تعیین می‌کنند، محاسبه و تخصیص داده می‌شود. متولی اجرای سامانه سپهتن (سامانه پایش هوشمند تردد ناوگان دیزلی برون‌شهری) سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای است که تاکنون این پروژه را اجرایی نکرده است.
در همین زمینه از ابتدای مهرماه قرار است طرحی آزمایشی برای ناوگان باری بالای ۵۰ تن اجرا شود که طی آن علاوه بر اینکه بدون بارنامه سوختی تخصیص پیدا نمی‌کند، مبدأ و مقصد ناوگان با استفاده از بارنامه و صورت وضعیت مسافری نیز قابل مشاهده است و ناوگان با استفاده از این طرح می‌تواند از جایگاه‌هایی که در مسیر حرکت خود وجود دارد، سوخت‌گیری کند.
بر مبنای اظهارات مدیرعامل شرکت پخش فرآورده‌های نفتی، تخصیص سوخت در این طرح، بر مبنای حرکت در مسیر تعیین‌شده انجام می‌شود. اما نکته اساسی اینجاست که مسیر تعیین‌شده برای ناوگان حمل‌ونقل در بسیاری اوقات، خلاف واقعیت است. در همین زمینه، بنا بر برآورد غلط مسیر، سوخت اختصاص‌یافته نیز کفاف نیاز مصرفی ناوگان را نمی‌دهد. این موضوع باعث می‌شود راننندگان مجبور به استفاده از گازوئیل آزاد شوند و هزینه‌هایشان افزایش پیدا کند.
یکی از اصنافی که سال‌هاست اعتراض خود را نسبت به نحوه تخصیص سوخت نشان داده، کامیونداران هستند. در بسیاری از اوقات، میزان سوخت ناوگان کامیونداران، مصرف سوخت ماهانه آنها را تامین نمی‌کند. در برخی موارد نیز گفته شده برخی از کامیون‌ها، همین سهمیه اندک سوخت را هم به‌درستی دریافت نمی‌کنند.همچنین بعضی از رانندگان به دلیل به حد نصاب نرسیدن بارنامه، برای تمدید بیمه و کارت هوشمند دچار مشکل شده‌اند.
در همین زمینه، جلال موسوی، نایب‌رئیس کانون انجمن‌های صنفی کامیونداران کشور، در گفت‌وگو با ایلنا، بیان کرد که با قطع پایه سوخت، میزان ارائه سوخت را پیمایش و اعلام کردند اما تردد پرت رانندگان را محاسبه نکردند. برای مثال در مسیر حمل بار اراک-تهران در سمنان بارگیری می‌شود اما سمنان در بارنامه ثبت نمی‌شود و آن مسیر برای راننده محاسبه نمی‌شود و این میزان سوخت در پیمایش نمی‌آید.
این موضوع نشان می‌دهد که محاسبات مسیر که طبق آن سهمه گازوئیل به ناوگان حمل‌ونقل اختصاص پیدا می‌کند، بسیاری اوقات اشتباه عمل کرده و همین موضوع هزینه‌های افراد را بالا برده است.
فرسودگی ناوگان و ادعای پرمصرفی
مدیرعامل شرکت پخش فرآورده‌های نفتی، یکی از علل طرح‌های ارائه‌شده را مدیریت مصرف گازوئیل عنوان می‌کند. به گفته او، میانگین مصرف روزانه گازوئیل در بخش غیرنیروگاهی در شهریور امسال به حدود ۶۵ میلیون لیتر رسید که این عدد در مقایسه با مدت مشابه پارسال حدود ۱۲درصد افزایش یافته است.
با اجرای طرح‌های نامبرده، قرار است عملکرد ناوگان به‌صورت سیستمی به سامانه هوشمند سوخت ارسال و از صدور اسناد حمل و صورت وضعیت دستی جلوگیری شود. به نظر می‌رسد انتظار مسئولان از این طرح، کاهش مصرف نفت‌گاز در بخش حمل‌ونقل کشور است.
نکته اساسی این است که مسئولان به موضوع فرسودگی ناوگان حمل‌ونقل و مصرف بالای سوخت ناشی از فرسودگی آنها توجهی نشان نمی‌دهند. طبق آیین‌نامه ماده ۸ قانون هوای پاک از ۴۱۱ هزار کامیون و کشنده و ناوگان باری در بخش جاده‌ای کشور بالغ بر ۲۰۰ هزار ناوگان فرسوده است.
از همین‌رو، راه‌اندازی سامانه به منظور ثبت تمامی عملکرد، نمی‌تواند جلوی مصرف گازوئیل را بگیرد و افراد مجبور به سوخت‌گیری از نرخ آزاد خواهند شد تا در روند حمل‌ونقل اختلالی پیش نیاید. سوخت‌گیری با نرخ آزاد، مستقیما بر افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل اثر می‌گذارد و با افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل، نرخ کالاها نیز افزایش خواهند یافت.
بهتر است مسئولان درکنار راه‌اندازی سامانه‌های به‌اصطلاح هوشمند، فکری به حال جایگزینی ناوگان‌های فرسوده کنند تا از این طریق، کاهش مصرفی که مد نظرشان است تا حدی اتفاق بیفتد.
اختصاص نیافتن گازوئیل به صنایع
نکته جالب اینکه این تنها راهکاری نیست که به منظور مدیریت مصرف در دستور کار مسئولان بوده است. در همین زمینه، محمود نجفی‌عرب، رئیس اتاق بازرگانی تهران، در نوزدهمین نشست هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران عنوان کرد قطعی بیش از دو روز در هفته برق کارخانه‌ها و صنایع در حالی رخ داده که به آنها گازوئیل هم اختصاص پیدا نکرده است. این امر هم باعث کاهش تولید و هم آسیب دیدن تجهیزات و مواد اولیه شده است.
بنا بر اظهار مدیر اجرایی انجمن فولاد، کمبود برق و گاز سبب شده فولاد از رشد تولید سالانه ۳۸ میلیون تن در سال باز بماند.
این اظهارات نشان می‌دهد در شرایط قطعی برق و تحمیل خاموشی بر صنایع، گازوئیل نیز به آنها اختصاص پیدا نکرده است. گویا اختصاص نیافتن گازوئیل به صنایع نیز راهکاری برای مدیریت مصرف گازوئیل بوده که البته به جای حل بحران، صنایع را نابود کرده است. مسئولان بار دیگر در مواجهه با ناترازی، روی به راهکارهای مدیریت مصرف آورده‌اند و به مشکلات سمت عرضه که بر ناترازی دامن زده، توجهی نشان نمی‌دهند.
نابودی صنایع و افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل، از نتایج مستقیم راهکارهای غلط مسئولان بوده و بی‌توجهی به راهکارهای کارآ در زمینه ناترازی‌ها، تنها بحران را تشدید خواهد کرد.
