اما این طرح از همان اول مخالفان بسیاری داشت، کارشناسان اقتصادی معتقد بودند که اعمال این سیاست ارزی هم مدیریت بازار ارز را به حاشیه می‌برد و هم فرصتی را برای سودجویان فراهم می‌کند.

همین مخالفت‌ها باعث شد تا دولت وقت در مرداد ماه سال ۱۳۹۷ از تصمیم خود عقب بکشد و ارز ۴۲۰۰ را فقط به ۲۵ قلم کالای اساسی اختصاص دهد.

اما در نهایت به خاطر سودجویی‌ها و رانت هایی که اتفاق افتاد این اقلام به ۶ قلم کالای اساسی کاهش پیدا کرد؛ جو، ذرت، گندم، روغن، دارو، تجهیزات پزشکی و دانه‌های روغنی شامل این اقلام می‌شدند.

تخصیص ارز ترجیحی به این اقلام نه تنها جلوی سودجویی‌های مختلف را نگرفت بلکه با سودجویی‌های بیشتر باعث شد که کالاهایی که غیرمستقیم با ارز ۴۲۰۰ در ارتباط هستند افزایش قیمت داشته باشند یا حتی در بازار نایاب شوند.

با روی کار آمدن دولت سیزدهم و موضوع توزیع عادلانه ارز ترجیحی، مسئولان به دنبال اتخاذ تصمیمی بودند که ضربه‌ای به اقتصاد و مردم وارد نشود؛ وابستگی قیمت مرغ گوشتی و گوشت قرمز به ارز ترجیحی، باعث شده که توزیع عادلانه ارز ۴۲۰۰ از نهاده‌های دامی زمزمه‌های مرغ کیلویی هشتاد هزار تومان و گوشت قرمز کیلویی سیصد هزار تومان را بلندتر کند.

گوشت قرمز گران می شود یا نمی شود؟
بیشتر نهاده‌های بخش دام اکنون با ارز ۴۲۰۰ تومانی وارد می‌شود و اگر این ارز به ۲۳ هزار تومان برسد شاهد گران شدن قیمت در بخش نهاده خواهیم بود که گران شدن گوشت و سایر محصولات دامی را به دنبال دارد.

اگر دولت نهاده ها را با قیمت مناسب برای دامداران تهیه نکند آنها نمی توانند دام خود را نگهداری کنند به همین دلیل عرضه دام در بازار کاهش خواهد یافت و همین مسئله می تواند قیمت گوشت را به شدت بالا خواهد ببرد.
قانون اصلاح و کارآمدسازی نظام یارانه‌ای کشور جلوی فساد را می‌گیرد

حمید جنتی سرپرست معاونت توسعه بازرگانی و صنایع کشاورزی خراسان رضوی درباره قانون اصلاح و کارآمدسازی نظام یارانه‌ای کشور می‌گوید: هرچند اجرای طرح اصلاح وکارآمدسازی نظام یارانه‌ای کشور در ابتدای شروع طرح و به صورت موقت باعث افزایش قیمت نهاده‌هایی که قبلا یارانه ارز ترجیحی دریافت کرده اند می‌شود و به تبع آن افزایش قیمت محصولات پروتئینی و کاهش تولید به دلیل کاهش رغبت تولید کنندگان خرده پا را به دلیل افزایش قیمت نهاده‌ها و افزایش هزینه‌های تولید به دنبال دارد ولیکن پس از مدت کوتاهی باعث تثبیت تولید و در ادامه با توجه به پیامدهای مثبت آن باعث افزایش تولید و مازاد تولید خواهد شد.

او می‌گوید: اجرای طرح اصلاح نظام یارانه‌ای کشور پیامدهای مثبتی برای تولیدکنندگان و مصرف کنندگان به دنبال دارد مانند از بین رفتن برخی رانت‌ها و فسادها در تامین و توزیع نهاده‌ها و ارز تخصیصی، جلوگیری از هدر رفت و نشت بخشی از یارانه ارزی پرداختی (مابه التفاوت نرخ ارز ترجیحی و بازار) در طول زنجیره ارزش کالاهای کشاورزی.
واسطه‌ها و دلالان در بازار حذف می‌شوند!

جنتی افزایش بهره وری در بخش‌های مختلف تولید به دلیل کاهش مصرف نهاده و کاهش وابستگی به آن و اقتصادی کردن ظرفیت واحدهای تولیدی، حذف واسطه‌ها و دلالان در بازار، کاهش هزینه‌های نظارتی و تعزیراتی بدلیل کاهش رانت و فساد و تخلف، حرکت رو به جلو برای ارتقاء کیفیت محصولات، ایجاد انگیزه لازم برای جبران کسری‌ها و رفع نواقص و ارتقاء، بهره مندی تمام ذینفعان از منافع ارز ترجیحی، عدم شکل گیری الگوهای تورمی جدید، عدم تحمیل بارهزینه‌ای بر بودجه کشور و کاهش منابع مالی برای سرمایه گذاری مولد، عدم ایجاد زمینه رانت و فساد درخصوص قاچاق واحتکار نهاده ها و محصولات و کالاهای اساسی، تقویت تولید داخل مخصوصا کالاهای اساسی، بهره مندی پایین گروه‌های هدف و برقراری عدالت (دهک‌های پایین درآمدی) را از پیامدهای مثبت حذف ارز ۴۲۰۰ برای مصرف کنندگان و تولیدکنندگان بیان کرد.

سرپرست معاونت توسعه بازرگانی و صنایع کشاورزی خراسان رضوی می‌گوید: از آنجائی که همه ما جزئی از اجزای زنجیره اطلاع رسانی و عملیاتی طرح اصلاح نظام کارآمد سازی یارانه‌ها هستیم لذا می‌بایست نسبت به پیگیری موارد زیر مجدانه کوشا باشیم.

او می‌گوید: تولیدکنندگان ومصرف کنندگان درقبال اجرای طرح اصلاح نظام یارانه‌ای نیز وظایفی دارند.

جنتی می‌گوید: اقناع سازی و روشنگری در خصوص کارآمد سازی نظام یارانه‌ای، جلوگیری از تبعات نامناسب و سوء استفاده برخی از افراد و جریانات ناهمسو در کشور، تامین امنیت غذایی از طریق حمایت جامع از تولید کنندگان محصولات کشاورزی و حمایت هدفمند از مصرف کنندگان این محصولات، تبیین برنامه‌ها و اقدامات اجرایی و پیش بینی شده برای اجرای مطلوب طرح و ایجاد آرامش خاطر در تمامی آحاد ملت در مقوله اثرات مثبت طرح از جمله وظایف تولیدکنندگان و مصرف کنندگان در مورد طرح اصلاح وکارآمدسازی نظام یارانه‌ای می‌باشد.

او می‌گوید: همچنین اعتماد افزایی از فعالیت‌های در دست اقدام، مدیریت انتقادات و جوسازی‌های رسانه‌ای بر علیه طرح، فرهنگ سازی و افزایش سطح آگاهی‌های عمومی، ایجاد مشارکت و همراهی افکار عمومی و ایجاد مشارکت موثر تشکل‌های کشاورزی و جلوگیری از بزرگنمایی و جریان سازی برخی از رسانه های بیگانه در خصوص مقابله با اجرای طرح از وظایف تولیدکنندگان و مصرف کنندگان در بخش‌های مختلف حوزه کشاورزی است.

محاسبه قیمت گوشت و مرغ در بازار به صورت آزاد
مدیرعامل اتحادیه کارخانجات خوراک دام، طیور و آبزیان خراسان رضوی می‌گوید: هم اکنون به هر مرغدار هزار و ۶۵۰ گرم سویا و ۳ هزار و ۲۵۰ گرم ذرت داده می‌شود، که این مقدار نهاده برای ۴ هزار و ۸۰۰ گرم دان به ازای هر قطعه مرغ در نظر گرفته شده.

فریدون کافی می‌گوید: با توجه به درصد سویا و ذرت مصرفی در جیره‌های طیور همین میزان نهاده برای هر مرغ کافی است.

کافی می‌گوید: در صورت توزیع عادلانه ارز ترجیحی از نهاده‌های دام و طیور قیمت تمام شده گوشت مرغ و گوشت قرمز در بازار به صورت آزاد محاسبه خواهد شد و این معادل دو تا دو و نیم برابری قیمت کنونی این اقلام می باشد، البته این قیمت گذاری نیازمند محاسبات دقیق از سوی کارشناسان است.

این تصمیم فعلا متوقف شده!
او نیز درباره طرح اصلاح وکارآمدسازی نظام یارانه‌ای کشور می‌گوید: با توجه به مکاتبات متعدد انجام شده از تشکل‌های برتر استان و کشور، توزیع عادلانه ارز ۴۲۰۰ تومانی مبنی بر اینکه در این زمان که به روزهای پایانی سال نزدیک می شویم و کمبود شدید نهاده‌ها و افزایش قیمت لجام گسیخته آن‌ها را در سطح جامعه شاهد هستیم فعلا متوقف شده .

کافی می‌گوید: دولت در بحث جلوگیری از قاچاق مرغ و تخم مرغ در بخش دام و طیور و واردات این اقلام را در ایام پایانی سال را پر قدرت‌تر انجام دهد تا هم واردات با ارز ۴۲۰۰ تومانی انجام شود و هم بازار از نهاده‌های دامی خالی نشود که مشکلات بیش از پیش را به بار می‌آورد.

به گفته کافی از اول سال ۱۴۰۱ تقریبا توزیع عادلانه ارز ۴۲۰۰ تومانی برابر شنیده‌ها از منابع موثق برای دام سبک و سنگین نهایی شده، ولی برای بخش مرغ و تخم مرغ برای سال آینده تخصیص ارز ۴۲۰۰ تومانی ادامه خواهد داشت. چون قوت قالب مردم و قشر متوسط جامعه مرغ و تخم مرغ است و در صورت آزاد سازی قیمت هر کدام از اقلام فوق حداقل به دو برابر افزایش خواهد یافت که قطعا در صورت آزاد سازی ارز بر سایر کالاهای مصرفی خانواده‌ها در بخش‌های مختلف تاثیر خواهد گذاشت.

نهاده، گوهر نایاب این روزهای بازار
کافی از مشکلات پیشرو در صورت ارز ترجیحی می‌گوید: شرایط تامین نهاده‌های دامی در سطح بازار بسیار سخت شده و خواهد شد و بازار تقریبا خالی از نهاده است، برابر اطلاعات دریافتی ثبت سفارش برای واردات نهاده‌های دامی انجام نمی شود چه با ارز نیمایی و چه با ارز دولتی و دلالان و وارد کنندگان از این فرصت استفاده کرده اند و یا نسبت به انبار کردن نهاده‌ها اقدام‌کرده اند و یا در سامانه بازارگاه نهاده‌ها توسط وارد کنندگان کم عرضه شده و یا نمی شود.

مدیرعامل اتحادیه کارخانجات خوراک دام، طیور و آبزیان خراسان رضوی گفت: آزاد سازی ارز با توجه به شرایط بد موجود در بازار و اهمیت کنترل بازار بایستی به صورت پلکانی صورت پذیرد نه با طبل زدن در سطح جامعه و ایجاد استرس در بین مردم و تولید کنندگان ، لذا ضرورت دارد همزمان واردات نهاده‌های دامی به جهت جلوگیری از خالی شدن بازار از نهاده‌های دامی هم با ارز نیمایی انجام شود و هم با ارز دولتی.

کافی می‌گوید: با توجه به افزایش لجام گسیخته قیمت نهاده‌های دامی، سرمایه در گردش کارخانجات خوراک دام و طیور که حدودا ۵۰ درصد هزینه‌های تامین خوراک گاوداری و مرغداری و دامداری‌ها را بر عهده دارند (بدون احتساب علوفه سبز و علوفه خشک) و با توجه به افزایش قیمت ها، حداقل به میزان یک سوم کاهش پیدا خواهد کرد لذا تامین سرمایه در گردش برای کارخانجات خوراک دام و طیور قبل از آزادسازی ارز لازم و ضروری است.

مدیرعامل اتحادیه کارخانجات خوراک دام، طیور و آبزیان خراسان رضوی می‌گوید: اجرای طرحی مانند طرح اصلاح وکارآمدسازی نظام یارانه‌ای کشور باید در زمان بسیار مناسبی انجام بگیرد، اکنون در روزهای زمستان که کمبود و کاهش نهاده‌های دامی بسیار در بازار قابل لمس است نباید این طرح اجرایی شود، چون مشکلاتی را هم برای تولیدکنندگان و هم برای مصرف کنندگان ایجاد می‌کند.

او می‌گوید: در شرایط خشکسالی و کمبود بارش‌ها در خراسان رضوی اگر این طرح اجرایی شود مشکلاتی برای تامین نهاده‌های تولیدکنندگان به وجود می‌آید و با نظارت بیشتر می‌توان اجرای این طرح را به زمان بهتری موکول کرد.

حامد وحیدی یکی از دامداران خراسان رضوی گفت: کنسانتره متشکل از نهاده‌ها هستند به طور مثال برای گاو چیزایی که استفاده میشود ذرت سویا جو و گندم است که گندم را خیلی کم استفاده می‌کنیم. این‌ها یه همراه چند نهاده دیگر مثل کنجاله سویا؛ کنجاله پنبه دانه و دانه کلزا که باهم ترکیب می‌شوند محصولی به نام کنسانتره یا خوراک دامی را تشکیل می‌دهند و این کنسانتره را به دامدار می‌دهند تا برای دام خود که گاو، گوسفند یا مرغ است استفاده کنند.

این دامدار می‌گوید: البته برای هرکدام از دام‌ها فرمول‌های متفاوتی برای تهیه کنسانتره وجود دارد و یک نوع نیست؛ به طور مثال برای گاو پایه اصلی آن به خاطر انرژی بالایی که دارد، جو است؛ برای مرغ پایه اصلی آن به خاطر پروتئین فراوان، سویا است.

وحیدی می‌گوید: اما نهاده‌های دامی متشکل از جو، گندم و ذرت است که به این سه نهاده یارانه دولتی تعلق می‌گیرد و دامدار می‌تواند این نهاده هارا با یارانه دریافت کند؛ قبلا به سبوس گندم نیز یارانه تعلق می‌گرفت، اما اکنون یارانه از سبوس گندم برداشته شده و سبوس گندم به صورت آزاد به دست دامدار می‌رسد؛ یارانه به معنای این است که نهاده با ارز ۴۲۰۰ وارد می‌شود.

او می‌گوید: البته اکثر دامداران به دلیل اینکه دستگاه آسیاب میکسر برای میکس و مخلوط کردن نهاده را ندارند، از کنسانتره استفاده می‌کنند و مصرف کنسانتره در بین دامداران تا نهاده خام بیشتر است.

این دامدار می‌گوید: تاثیر نهاده‌ها بر روی دامداران و دامداری‌ها در مرحله اول منفی است تا زمانی که این موضوع در بین مردم جا بیفتد و برای مردم عادی سازی شود.

به گفته وحیدی البته برای این کار دولت سعی می‌کند تا کم کم و تدریجی ارز ۴۲۰۰ تومانی را از نهاده‌ها حذف کند که به مردم و دامداران شوک وارد نشود، زیرا این اتفاق در ابتدای امر روی دامدار و تولیدکننده فشار وارد می‌کند به طور مثال از دو یا سه ماه پیش که حرف این اتفاق بوده، دولت از سهمیه‌های یارانه‌ای دامداران کاسته است.

این دامدار می‌گوید: یعنی در سه ماه گذشته ما به ازای هر گاو ۱۲۰ کیلو خوراک در ماه دریافت می‌کردیم که این مقدار اکنون به ۱۰۰ کیلو رسیده است؛ شرایط اخذ این خوراک هم بدین گونه است که هر دامدار یک کاغذ بیمه‌ای دارد که در آن مشخص است که این دامدار چه تعداد دام پلاک کرده دارد و با همین کاغذ بیمه دامدار به تعاونی دامداران مراجعه می‌کند و تعاونی به دامدار یک کاغذ معرفی می‌دهد تا دامدار برود و خوراک دام خود را تحویل بگیرد.

به گفته وحیدی، مثلا من اگر قبلا برای دام خودم ماهیانه اگر ۲ و نیم تن یارانه‌ای خوراک دریافت می‌کردم، بازهم ۵۰۰ تن دیگر کم داشتم که باید به صورت آزاد می‌گرفتم، اما از روزی که این ۱۲۰ کیلو به ازای هر گاو به ۱۰۰ کیلو به ازای هر گاو رسیده ، من ۲ تن خوراک یارانه دریافت می‌کنم و باید یک تن دیگر را از جیب خودم و با قیمت آزاد بگیرم.

او می‌گوید: البته در بین این کار فسادهایی هم وجود دارد که این فسادها زمینه ایجاد تفکر توزیع عادلانه ارز ۴۲۰۰ تومانی را فراهم کرد؛ به این صورت که برخی از دامداران پلاک‌های دام خود را از دام جدا می‌کنند و مجددا برای آن دام بیمه از یک شرکت متفاوت و به نام یک نفر دیگر می‌گیرند در این صورت است که آن دامدار برای هر یک از دام‌های خود چه گاو چه گوسفند و مرغ، دو برابر خوراک می‌گیرد و مقدار باقی مانده از خوراک هایش را به صورت آزاد و با قیمت آزاد به یک دامدار دیگر می‌فروشد و از این طریق سود می‌کند.

وحیدی می‌گوید: یعنی دامدار خوراک خود را به قیمت یارانه‌ای می‌گیرد و قیمت آزاد به یک دامدار دیگر می‌فروشد در صورتی که این کار خلاف است و جنبه خوبی ندارد.

آقای علیزاده مرغدار نیز می‌گوید: در حال حاضر گفته میشود که قیمت نهاده‌ها با ارز ۴۲۰۰ بسته می‌شود ولی واقعیت این است که قیمت اصلی دلار در تعیین قیمت نهاده‌ها دلار ده هزار تومان است.

او می‌گوید: ما به عنوان تولید کننده نهاده‌های مورد نیازمان را از طریق سامانه بازارگاه تامین می‌کنیم، که نهایتا بعد از یک ماه تا ۴۵ روز به دستمان می‌رسد و ما در این بازه زمانی باید نهاده مورد نیازمان را از طریق بازار آزاد با قیمتی حدود پنج تا هشت برابر نهاده دولتی خریداری کنیم.

علیزاده می‌گوید: قیمت گذاری نهاده ها با ارز ۴۲۰۰ اگر حذف شود، ممکن است بازار در مدت کوتاهی دچار شوک شود و خرید و فروش محصولات کاهش پیدا کند ولی هم برای تولیدکننده و هم برای مصرف کننده ثمراتی دارد.


منبع: باشگاه خبرنگاران جوان