ازآنجاکه بیش از ۸۰ درصد صادرات گیلان از مرزهای سه ‌ گانه این شهرستان مرزی انجام می ‌ شود نیازمند توسعه زیرساخت ‌ های گمرکی این شهرستان در محورهای دریایی و ریلی است. مهیا نبودن زیرساخت ‌ ها در توسعه و پیشرفت گمرک آستارا به ‌ خصوص در بخش ریلی از مطالبات تجار و بازرگانان است. همه ‌ ساله با شروع فصل صادرات و تقریبادو ماه قبل از آغاز سال نو میلادی، اوج تردد بار از پایانه مرزی آستارا شروع و تا پایان اسفند ماه افزایش تردد کامیون ‌ ها در این مسیر، موجب افزایش تقاضا می ‌ شود که این روند باعث شده مشکلاتی هم برای صادرکنندگان و هم برای شهروندان به وجود بیاید. با وجود پیگیری ‌ های صورت گرفته از سوی مسئولان در هفته ‌ های اخیر بازهم صف ‌ های طولانی کامیون ‌ های ترانزیتی در مسیرهای منتهی به مرز مشاهده می شود و شهروندان و صادرکنندگان را با مشکلات جدی مواجه کرده است.

ضرورت مرمت و بهسازی پل مرزی قدیمی

گمرک آستارا یکی از قدیمی ‌ ترین گمرکات کشور است که به دلیل نبود زیرساخت ‌ ها و با توجه افزایش مبادلات بین ایران، اوراسیا و روسیه نیازمند تمهیداتی وِیژه برای تسهیل تردد کامیون ‌ ها است. بسیاری از کارشناسان معتقدند پل مرزی مشترک و تاریخی ایران و جمهوری آذربایجان بر روی رودخانه آستاراچای که در دوران اتحاد جماهیر شوروی سابق ساخته شده نیازمند مرمت و بهسازی کامل است. این پل که منشا اتصال جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان است، ۹۰ متر و بیست سانتی ‌ متر طول و ۱۰ متر عرض دارد. این پل مرزی کم ‌ عرض دارای عرشه ‌ ای فلزی است و بارها بر اساس گزارش ‌ های فنی کارشناسان چه در دوران شوروی سابق و چه پس از استقلال کشور جمهوری آذربایجان و با همکاری جمهوری اسلامی ایران به دلیل پوسیدگی و نبود شرایط فنی مناسب مورد مرمت اساسی قرارگرفته است. عرض این پل متناسب با میزان ترانزیت عبوری از آن نیست؛ همین امر موجب شده کامیون ‌ ها در دو طرف مرز به ‌ نوبت حرکت کرده و زمان زیادی تلف شود. ضروری به نظر می ‌ رسد که هر چه زودتر مشکلات مسیر ترانزیتی از مرز زمینی آستارا حل شود. به عنهوان نمونه با توجه به اینکه ورود و خروج هم ‌ زمان دو کامیون بر روی پل مرزی قدیمی آستارا به دلیل فرسوده بودن مقدور نیست و این موضوع یکی از مواردی است که مانع سرعت در ورود و خروج کامیون ‌ های ترانزیتی می ‌ شود. بنابراین تعریض این پل قدیمی از اقدامات اولیه برای افزایش ظرفیت و سرعت ورود و خروج کامیون ‌ ها از مرز است. درهمین حال مدتی است ساخت پل مرزی اتومبیل روی جدید در مرز آغازشده و در حال احداث است و مسئولان خبر از اتمام ساخت این پل در آینده ‌ ای نزدیک می ‌ دهند.احداث پل جدید اتومبیل ‌ رو در مرز ایران و جمهوری آذربایجان با توجه به ظرفیت صادرات و ترانزیت کالا در آستارا پس از بهره ‌ برداری می ‌ تواند رونق هر چه بیشتر اقتصادی را برای منطقه به دنبال داشته باشد.

طی ۳ماه اخیر صف ‌ های کیلومتری کامیون ‌ های ترانزیتی خارجی صادرات بار از ورودی شهر آستارا و از محل پایانه بین ‌ المللی بار این شهرستان تا درب گمرک زمینی - مرزی آستارا، باعث ترافیک، معطلی رانندگان ایرانی و خارجی و همچنین رنجش شهروندان آستارایی شده است. اداره کل گمرک آستارا علت تشکیل صف ‌ های طولانی کامیون ‌ های ترانزیت خارجی را کمبود امکانات و نیروی انسانی در گمرک آستارا، ظرفیت محدود تنها پل مرزی بین دو کشور جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان در مرز زمینی آستارا، نبود تیر پارک و تأخیر پذیرش کامیون ‌ های ترانزیت خارجی از سوی گمرک آستارای جمهوری آذربایجان اعلام کرده است.

با وجود رونق صادرات و عبور و مرور کامیون ‌ های خارجی، کندی ترخیص کالا و نبود تیر پارک موجب ترافیک شدید کامیون ‌ های ترانزیتی در شهر مرزی آستارا و مشکلاتی برای شهروندان این شهر شده است.

وضعیت پل فلزی آستارا

فرماندار آستارا در گفت ‌ وگو با مهر گفت: با توجه به اینکه وضعیت پل فلزی آستارا که قدمت ۸۰ ساله دارد، زیاد مناسب نیست اعتبار اولیه برای نوسازی این پل فلزی تخصیص ‌ یافته و باید روند نوسازی، مستحکم و تعریض این پل تسریع شود. عنایت رضایی پوربا اشاره به گذشت یک سال از آغاز عملیات ساخت پل جدید اتومبیل ‌ رو در مرز آستارا، گفت: روند اجرایی کار در حال انجام است و به ‌ زودی به اتمام می ‌ رسد؛ همچنین لازم است که راه مواصلاتی این پل به جاده اصلی به سرعت زیرسازی و آماده انجام واردات و صادرات شود.

دیپلماسی فعال خارجی

بخش دیگری از مشکل صف ‌ های طولانی کامیون ‌ های ترانزیتی در بندر آستارا مربوط به کشور جمهوری آذربایجان است که پذیرش کامیون ‌ ها در آن کم بوده و این مساله نیازمند دیپلماسی فعال با کشور مقابل است. مدیرکل گمرک آستارا در رابطه با این موضوع اظهار کرد: کشور آذربایجان درگذشته روزانه ۴۰۰ کامیون پذیرش می ‌ کرد که اکنون حجم روزانه پذیرش را کاهش داده و روزانه حداکثر ۲۵۰ کامیون را پذیرش می ‌ کند و تمامی این عوامل باعث شده تا مدت ‌ زمان در صف ماندن کامیون ‌ ها در این مرز بیشتر شده و برخی از کامیون ‌ ها نتوانند به ‌ موقع از مرز خارج شوند.علی حسین ذوالقدری همچنین با اشاره به نشست ‌ های مشترک بین گمرکات جمهوری اسلامی ایران و آذربایجان از اعلام آمادگی مدیرکل گمرک آستارای جمهوری آذربایجان بر ضرورت تسهیل در تردد مرزی، ارتقای تعاملات گمرکی بین طرفین و بهبود وضعیت موجود خبر داد.«جواد هدایتی» دبیر کل دفتر ترانزیت و حمل ‌ ونقل بین ‌ المللی نیز اظهارکرد: اقدامات متنوعی در همکاری با دیگر نهادهای مستقر در مرز برای بهبود تعاملات داخلی و نیز رایزنی با مقامات استانی و تشکیل نشست مشترک با همتایان آذربایجانی صورت پذیرفته که مسبوق به مکاتبات متعدد از مجاری دیپلماتیک با طرف آذربایجانی است که مجدانه توسط سفارت جمهوری اسلامی ایران در باکو در حال پیگیری است.

نیاز ضروری گمرک آستارا به ایکس ری دوم

یقینا فعالیت دستگاه ایکس ری کامیونی در تسهیل و تسریع رویه ‌ های گمرکی تاثیر زیادی دارد. یکی از دلایل معطلی کامیون ‌ ها در بندر آستارا کمبود دستگاه ایکس ‌ ری در گمرک آستارا است، به ‌ نحوی ‌ که تمام کامیون ‌ های ورودی و خروجی گمرک با یک دستگاه ایکس ری کنترل می ‌ شود که باعث تداخل و در هم تنیدگی شدید عبور و مرور کامیون ‌ ها شده است، از سوی دیگر تعداد باسکول هم در این پایانه کم است و جوابگوی این حجم از ترددها نیست.عنایت رضایی پور، فرماندار آستارا بابیان اینکه برای محوطه ‌ سازی گمرک آستارا اقدامات لازم باید انجام گیرد به خبرنگار مهر گفت: نصب و راه ‌ اندازی دستگاه ایکس ری یکی از ملزومات گمرکی است که به تسریع در روند خروج کامیون ‌ های ترانزیتی کمک می ‌ کند. بااین ‌ حال نصب دستگاه ایکس ری در گمرک آستارا مدتی است آغازشده و ۷۵ درصد پیشرفت داشته است.

علی حسین ذوالقدری، مدیرکل گمرک آستارا نیز بابیان اینکه نصب دستگاه ایکس ری در لاین خروج محوطه گمرک آستارا ۷۵ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است گفت: نصب این دستگاه قطعاً به روان ‌ سازی ترافیک در محوطه گمرک کمک می ‌ کند. در این راستا مقرر شده است استانداری در خصوص تسریع در اتمام ایکس ری در حال احداث گمرک آستارا برای مسیر خروجی پیگیری لازم را به عمل آورد.

افزایش تقاضا و رونق صادرات

براساس اخبار منتشر شده در۶ ماه دوم سال همواره شاهد افزایش تقاضا و رونق صادرات کشورمان و همچنین افزایش شمار کامیون ‌ های خارجی حامل کالاهای صادراتی ایرانی در مرز زمینی آستارای ایران و آستارای آذربایجان با توجه به نیاز بازارهای هدف به ویژه کشور روسیه و سایر کشورهای حوزه قفقاز و CIS هستیم و در این رابطه گمرک آستارای ایران با رونق گرفتن تجارت خارجی فعالیت خود را که شبانه روزی است با وجود کمبود شدید نیرو قوت بخشیده و در خدمت توسعه صادرات کشور است.

در آن سوی مرز متاسفانه کاهش سرعت رویه ‌ های گمرکی در گمرک آستارای جمهوری آذربایجان را شاهد هستیم و تصمیمات لحظه ‌ ای و نبود ثبات در برنامه ‌ های گمرکی، رانندگان کامیون ‌ های یخچال دار ترانزیتی خارجی را به دردسر انداخته است.

سخن پایانی

بدون شک جایگاه آستارا به ‌ عنوان سومین مرز فعال تجاری کشور با تنوع فعالیت آن در رویه ‌ های مختلف مرزی از اهمیت بالایی برخوردار است و با توجه به اهمیت رشد ترانزیت برای کشور و لحاظ آن در دستور کار دولت سیزدهم از منظر اولویت توسعه مناسبات با همسایگان، تسهیل افزایش ترانزیت ناوگان ورودی از این مرز باید در دستور کار قرار بگیرد تا به ‌ ویژه با توجه به شرایط حال حاضر کشور روسیه و افزایش تجارت آن کشور با قلمروهای جنوبی، کمال بهره ‌ برداری صورت پذیرد.

معطلی کامیون ‌ های حمل کالاهای صادراتی در گمرک آستارا مشکلی است که قطعا با همکاری نهادهای ‌ های مربوطه و نیز گفت ‌ وگو از مجراهای دیپلماتیک می ‌ تواند حل شود. یکی از اصلی ‌ ترین برنامه ‌ های دولت، توسعه دیپلماسی اقتصادی است و چنین اقداماتی که منجر به خراب شدن بار و محموله ‌ ها در ترانزیت ‌ های بین ‌ المللی می ‌ شود، زمینه ساز تخریب بازار تجار ایرانی در کشورهای همسایه خواهد شد بنابراین باید در این حوزه تدابیر لازم اندیشیده شود.